Con só nomealos, chega o picor. Coa volta ao cole, os piollos regresan ás aulas e ás familias, aínda que tamén no verán a infestación por estes parásitos sófrese en campamentos ou colonias urbanas infantís. Considerada pola Organización Mundial da Saúde (OMS) como unha enfermidade de ámbito global que afecta tanto á poboación urbana como rural, a prevalencia da pediculosis é tan ampla que se calcula que cada persoa durante a infancia ou a adolescencia padecerá unha. Por iso convén coñecer todo o referente aos piollos. Resumímolo en 11 puntos.
1. Que son os piollos?
Os piollos da cabeza (Pediculus humanus capitis) son insectos ovíparos que se alimentan de sangue e viven exclusivamente no cabelo humano. Miden entre 2 e 3 milímetros, son de cor marrón e poden verse a primeira ollada. Non teñen ás nin poden voar. As súas seis patas tampouco están preparadas para saltar, pero lles permiten suxeitarse ao cabelo e desprazarse con moita rapidez, por iso é difícil localizalos e sempre resulta máis fácil distinguir os seus liendres, eses pequenos ovos de cor esbrancuxada que se atopan adheridos á base do pelo e en 7–10 días eclosionan e convértense en piollos. A infestación de piollos na cabeza chámase pediculosis.
2. A vida dos piollos transcorre na cabeza humana
Fóra dela non poden sobrevivir máis de 24 horas, debido á falta de alimento e temperatura axeitada. Viven entre 33 e 35 días e pasan por tres etapas:
- Son liendres durante 6/7 días e adhírense á base do cabelo. O 60 % destes ovos chegan á fase adulta.
- En estado de ninfa pásanse entre 9 e 10 días, é o piollo recentemente nado, practicamente transparente e por iso é polo que resulte case invisible ao ollo humano; sofre tres mudas de crecemento até converterse en adulto.
- Como piollo adulto non vive máis aló de 16 días. Durante este tempo, as femias depositan de 4 a 8 ovos ao día a unha distancia de entre 1 e 2 mm do coiro cabeludo. Para asegurar a súa adherencia ao xeito, segregna unha sustancia pegañenta e insoluble á auga que fixa a liendre ao talo do cabelo.
3. O principal síntoma da súa presenza, os picores
Estas molestias ocasiónaas a saliva que xera o piollo ao picar sobre o coiro cabeludo para alimentarse e que na maioría de persoas provoca unha pequena lesión arroxada. Polo xeral, canto maior é o picor, maior é o grao de infestación. Se a persoa sufriu antes infestaciones, a molestia será maior, posto que a zona estará sensibilizada. Canto máis lonxe da raíz estean as liendres, máis probable é que morran ou eclosionado. Por iso, atopar liendres non sempre significa que a infestación siga activa.
4. Nenos e adolescentes, os seus favoritos
O grupo de risco principal son nenos e adolescentes en idade escolar, e os principais lugares de propagación, pola concentración e o período de contacto daqueles, son os centros escolares e as actividades educativas onde se reúnen. Agora ben, os adultos e nenos non escolarizados tamén poden verse afectados noutras situacións, en especial no ámbito familiar, polo que os familiares próximos convértense, en orde de importancia, na segunda poboación de risco, sendo moito menor o risco nos adultos.
En canto ao status socioeconómico, pode afirmarse que todas as clases sociais son susceptibles de ser infestadas. A pediculosis non está relacionada directamente cunha mala hixiene e a súa presenza é algo común. Aínda que unha boa hixiene non prevén a infestación, o contrario pode contribuír a agravala e a facela persistente, constituíndo un posible foco de propagación. De feito, en zonas deprimidas pode estar amplamente distribuída.
5. Non deben confundirse con caspa
Como distinguir as liendres da caspa? As liendres presentan resistencia cando se tentan separar do pelo, a caspa non. As liendres non poden eliminarse cun simple lavado, a caspa si. As liendres sepáranse do coiro cabeludo a medida que crece o pelo (un centímetro cada mes).
6. Non saltan, ruben
Ao contrario do que moitas persoas creen, estes pequenos ácaros contáxianse unicamente por contacto. Son incapaces de voar ou saltar, pero se moven moi rápido de cabeza a cabeza directamente ou a través de obxectos, como os peites, gorros, almofadas, sofás….
7. Prefiren os cabelos limpos e claros
Aínda que a pediculosis asóciase sempre coa sucidade, é un mito desmontado polos científicos que demostraron que a súa presenza non está relacionada cos malos hábitos hixiénicos senón todo o contrario: prefiren o pelo limpo para suxeitarse mellor, alcanzar antes o coiro cabeludo e empezar a alimentarse. Si é louro ou castiñeiro claro, mellor.
8. Non cren na igualdade de xénero
Segundo os estudos realizados por Arcopharma, laboratorios especializados no tratamento fitoterapéutico, os piollos poden residir en calquera coiro cabeludo, pero teñen predilección polas cabecitas infantís e adolescentes, e entre elas, as das nenas.
9. Xunto ao arrefriado, é unha das enfermidades máis contaxiosas
En Estados Unidos, o Center for Diseases Control and Prevention fala de 6 a 12 millóns de persoas infestadas ao ano polo piollo da cabeza. En España, a súa prevalencia oscila entre un 5 e un 15 % da poboación escolar. O seu contaxio é máis frecuente en nenos entre 5 e 12 anos, así como no sexo feminino. A súa incidencia nos países industrializados adoita estar entre o 1 % e o 3% da poboación xeral, e entre o 10 % e o 20 % da poboación escolar en momentos concretos, podendo chegar case ao 50 % en determinadas situacións
10. As mascotas non contaxian os piollos
O contaxio só prodúcese a través do contacto de cabeza a cabeza, polo uso de obxectos infestados como peites, cepillos, capuchas, bufandas, gorros, cascos… e o contacto indirecto con tapicerías, peluches ou roupa, aínda que isto último é menos frecuente.
11. Ante picores, revisión
Aconséllano todos os dermatólogos: ante o menor síntoma, o mellor é revisar o coiro cabeludo guecho a guecho, en particular detrás das orellas e na caluga, zonas onde a temperatura é máis constante e o cabelo sofre menos roturas. As liendres deben ser retiradas cun peite especial, chamado lendrera, que debe ser escrupulosamente lavado despois de cada uso e non compartido entre varias cabezas se non se higieniza antes. En canto ao tratamento, o idóneo é pedir axuda ao farmacéutico, sobre todo porque algúns produtos resultan eficaces pero poden causar reaccións alérxicas. Hai que ter especial precaución en mulleres embarazadas.
