Internet eta sare sozialak lur emankorrak dira mitoak lantzeko. Han jaio eta aurrera egiten dute elikagai batzuk (bost pozoi zuriak, adibidez) edo besteen bertuteak goresten dituzten testu ugari. Hori da, hain zuzen ere, farmazialariak hondatuko lituzketen hamabost sendabelarrak. Produktu horiek erabiliko bagenitu, industria farmazeutikoak porrot egingo luke. Testuek, ordea, ez dute zehaztasun zientifiko edo sanitariorik. Sendagaiek dituzten albo-ondorioez gain, “sendabelarrek” egiten dituztenak gutxietsi egiten dituzte. Artikulu honetan, hamabost solairu horien propietateen oinarri diren ebidentzia zientifikoak berrikusiko ditugu, benetan zenbat dagoen eta zenbat fantasia dagoen argitzeko.
Farmazia-zurrumurruak
Industria farmazeutikoak medikuntza alternatiboa “iraungitzeko” konspiratzen duela zurrumurrua dago, justu kontrakoa gertatzen denean: terapia horiek salmentak handitzeko duten aukera komertziala aprobetxatzea, Edzard Ernst irakasleak bere blogean azaltzen duen bezala. Farmako tradizionalak, berezko sendabideak ez bezala, kontrol sanitario eta legal zorrotzei lotuta daude. Bai konposizioak, bai posologia eta kontraindikazioak, prospektuan azaltzen dira, kontsumitzailearen eskura. Horrek ez du esan nahi albo-ondoriorik ez dutenik, baina horiei buruzko informazioa ematen da.
Osagarri naturalen kasuan, ez da beti horrela izaten. Eta horrek bi arrisku dakartza: bat, zerbait kontsumitzea kaltegarria ez dela sinetsita, beti ez denean; eta bi, tratamendu medikoa alde batera uztea alferrikako zerbait kontsumitzeko, gure arazoa konponduko duela pentsatuz. Hori esanda, hurrengo puntuetan azalduko da gaur egun 15 sendabelarrei buruz hainbat web orritan zer irakurri daitekeen, “farmazeutikoak porrot egingo luketenak”, eta erakunde ospetsuen iritziarekin edo informazio biomedikoko iturri fidagarriekin kontrastatuko dena.
Mirarizko 15 landareak: zer adierazten du zientziak
- 1. Menta. Aspirinarekin eta “senideekin” konparatzen da, menta-olio funtsezkoa jadekoentzat baliagarria dela sinetsita. Horrekin batera, digestio-arazoak eta azidotasuna hobetuko dituela esan ohi da. Medikuntza Osagarriko eta Alternatiboko Zentro Nazionalerako (NCCAM), alor horretako erreferentziazko autoritateetako bat ez dago, ez dago menda-olioaren kontrako propietate antiinflamatorioak edo antiinflamatorioak dituen probarik. Digestio-molestietan hobekuntza posibleak bermatzen dituzten proba zientifikoak “atarikoak” dira. Azidotasunari dagokionez, erakunde honek ez du gomendatzen sendagile batek botika errezetatuak hartzeari uztea, eta, ondorioz, menta-olioa hartzera pasatzea, sintomek nabarmen txarrera egingo baitute.
- 2 Erregaliza. Horrez gain, azidotasuna eta digestioak hobetzen ditu, besteak beste, molestia estomakalak eta, teorian, hanturaren aurkako efektuak. Zorionez, kasu honetan, dosi handiek edo luzaroan kontsumitzeak likidoen eta hipertentsioaren atxikipena eragin dezake. NCCAMek, erregalizari inolako jabetza terapeutikorik aitortzen ez dion arren, bat egiten du hipertentsio-arriskuarekin, eta “bihotzeko arazoak” sor ditzakeela dio. Farmakoekin konbinatzen bada, hala nola diuretikoak, kortikosteroideak edo gorputzean potasioa murrizten duten beste botika batzuk, bihotz-arriskuak ugaritu egiten dira. Haurdun dauden emakumeek ez dute erregaliz-kantitate handirik hartu behar, eta landare horrekin elikagai-osagarriak erabiltzea saihestu behar dute, horrek aurreko erditzeko arriskua areagotu baitezake.
- 3. Urrezko eguzkia. Propietate antihistaminikoak egozten dizkiote, eta asma edo errinitisa zenbat kantitate hartu behar den zehazten da. Hala ere, gomendio horiek zertan oinarritzen diren galdetu behar da, ez baitago azterketa zorrotzik (gizakietan egindako saiakuntza kontrolatua eta aleatorioa) instalazio horri buruz (Helycrysumum), zientzia-azterketen datu-base nagusian: PubMed. Horrelako daturik gabe, ezin dugu jakin zer eraginkortasun eta segurtasun duten. Onena, badaezpada, ez jatea da.
Irudia: CONSUMER EROSKI 4. Zaragatona-haziak. Laxanteak dira eta idorreria murrizten dute, Medline Plusen (Ameriketako Estatu Batuetako Medikuntzaren Liburutegi Nazionalaren osasun ataria) arabera. Hala ere, gaineratu du likido ugarirekin batera kontsumitu behar dela, “bestela ito egin daiteke”. Hain da garrantzitsua hori, Droga eta Elikagaien Administrazioa. (FDA) beharrezkoa da hazi horien etiketan ohar bat irakurtzea: “Produktu hau nahikoa likidorik gabe hartzeak eztarria edo hestegorria puztu eta blokeatu egin ditzake, eta horrek asfixia eragin dezake. Ez hartu produktu hau irensteko zailtasunak badituzu. Bularrean mina baduzu, gonbitoak edo irensteko edo arnasa hartzeko zailtasuna produktu hau hartu ondoren, bilatu berehalako arreta medikoa”. Argagatonari egozten ahal zaizkion beste albo-ondorio batzuk erreakzio alergikoak dira, odoleko azukreak urritu egiten ditu (diabetea duten pertsonek garrantzi handia dute) eta digestio-arazo batzuk dituzten pertsonek hesteetako buxadurak izaten dituzte.
- 5. Hipperikoa. Landare hori, San Juan belar izenez ere ezaguna (Hyperumum zulatum), “antidededepresio-naturala” dela esaten da. Gerta daitezkeen albo-ondorioak aipatzen diren arren, eta esaten zaigu “ez dela konbinatu behar hccamak gaur egun emango duen mezu nagusia”, azaltzen da, “ez da bateragarria depresioaren aurkako medikamentuekin”. “San Juan belarra ez da depresioa tratatzeko proba frogatua. Modu desegokian tratatutako depresioa larria izan daiteke, eta, batzuetan, suizidioa izan daiteke”. Halaber, ohartarazi digu “albo-ondorio larriak izan ditzakeela”.
- 6. Edaritegia. Hau da, elorri-infusioak tabernara (Crataegus monogyna) edo landare hori duten kapsuletara egiten dira, eta propietate berak dituzte tentsio arteriala kontrolatzeko, baina ez dute albo-ondoriorik. Hala ere, lerro gutxi batzuk beherago agertzen dira, “arritmia kardiakoak” agertzen badira, elorri bat edateari utzi behar zaiola, eta, beraz, badirudi ondorio horiek badirela. NCCAMen iritziz, landare hori bihotz-gutxiegitasunaren forma arinetarako erabilgarria izan litekeela dirudi, baina azterketak “kontraesankorrak” dira. Ez du arrazoirik beste onura batzuk emateko (hipertentsioaren tratamendua, adibidez), baina behin eta berriz dio botika askorekin elkarreragin daitekeela, baita bihotzeko arazoak dituzten pertsonek hartzen dituztenekin ere.
- 7. Valeriana. Hau da: “insomnio naturalik eraginkorrenaren aurkako erremedio naturala da; ez du inolako mendekotasunik sortzen, ez eta nahasmena pizten ere”, esan du NCCAMek, hipotesi hori baieztatzeko edo landare honek beste baldintza batzuetarako funtzionatzen badu, adibidez, antsietatea edo depresioa. Izan ditzakeen ondorio sekundarioei dagokienez, erakunde honek “erabili ondorengo nekea” aipatzen du, buruko minak, zorabioak eta urdaileko ondoeza. Garrantzitsuena da “valerianaren epe luzeko segurtasunari buruzko informaziorik ez dagoela”.
- 8. Ginseng. Ustezko propietateen zerrenda luzea da. Dirudienez, Panaxginseng-ek estresa kontrolatzen du, sistema immunitarioaren funtzionamendua errazten du, errendimendua eta erresistentzia fisikoa hobetzen ditu. Ez da aipatzen erabilerari lotutako alderantzizko ondoriorik, baina bai NCCAMek. Gehienak arinak dira (buruko mina, loa eta arazo gastrointestinalak, adibidez), baina batzuk larriak izan daitezke, diabetesa duten pertsonen odoleko azukre-mailak murriztea adibidez. Ustezko onurei dagokienez, NCCAMek adierazten du eskura dauden ikerketek ez dutela modu eztabaidaezinean laguntzen landare horri egozten zaizkion osasun-adierazpenei.
- 9. Cími ihesa. Zimifugaren kasua edo kohosh beltza denetan larriena da, “albo-ondoriorik ez duela” adierazten baita, eta hori faltsua da. “Borroka” teorian, berriz, itoaldiak, izerditzea, palpitazioak, depresioa eta menopausiari lotutako beste alterazio batzuk, NCCAMek ez du inolaz ere sinatzen. Hala ere, hepatitis eta gibel-gutxiegitasun kasuak gertatu dira zimimuga hartzen ari ziren emakumeetan. Beste albo-ondorio posible batzuk urdaileko ondoeza, buruko mina edo negulidoak dira.
Irudia: CONSUMER EROSKI 10. Baratxuria. Egunero alliina-dosi bat hartzea proposatzen da, “bere printzipio aktiborik garrantzitsuena”, “kolesterola eraginkortasunez” murrizten du eta “arteria-tentsioa kontrolatzen” laguntzen du, besteak beste. NCCAMek onartzen du ikerketek “iradokitzen” dutela baratxuri kontsumoa murriztu daitekeela hipertentsioa duten pertsonengan, baina ez du gauza bera pentsatzen kolesterolean duen eraginaz. NCCAMek finantzatutako ikerketa batek ez zuen aurkitu baratxuriak odoleko kolesterol-maila jaistea. Gainerako propietateei dagokienez, “atarikoak” dira, eta ez dira eztabaidaezinak. Baratxuri-kontsumoa segurua da elikagai gisa, baina ez dago epe luzeko probarik baratxuri-estraktuen segurtasunari dagokionez (gai aktibo batzuekin elkarreragin dezakete).
- 11. Ortiga. Ortika infusioak (Urtika dioica) zirkulazioa estimulatzeko eta artritisa, alergia eta ekzema hobetzeko balio du. PubMed-en ez dago azterketa zorrotzik ortika-kontsumoarekin lotutako zirkulazioa edo artritisa hobetzeko. NCCAMek adierazten du ez dugula alergiari etekinik eragiten dion frogarik ortikari esker. Bestalde, Annals of allergy, asthma& immunology aldizkarian 2004ko abuztuan argitaratu zen azterketa batek zehaztu zuenez, ortika-kontsumoak eragin kaltegarriak sor ditzake.
- 12. Lehoi-hortza. Lehoi-hortza duten infusioei (Taraxaum officinale), nekea, buruko mina, kolikoa edo indigestioa hobetzeko gaitasuna ematen zaie. Ez da ondorio kaltegarririk aipatzen. Bai, NCCAMek egiten du. Oro har, ziurtzat jotzen du, oro har, ondoez estomakala eta beherakoa izan direla, lehoi-hortzaren ondorioz, eta behazun-xixkuko arazoak dituztenek ez dutela erabili behar. Eraginkortasunari dagokionez, NCCAMentzat ez dago frogatuta “inolako baldintza medikorik” dagoenik.
- 13. Izpilikua. Teorian, muskulu mingarriak, sieneak edo lepoaren oinarria izpiliku-olioarekin (lavandudue angustiia) masajeatu, nekea piztu eta buruko mina, kolikoak eta indigestioa tratatzen ditu. NCCAMek ez ditu onura horiek berresten. Hala ere, honako hau adierazi du: “Larruazalean ikuztegiko olioa erabiltzeak narritadura eragin dezake”.
- 14. Ginkobiloba. “Burmuineko kapilarretako zirkulazioa indartzeko” Ginkobilobarekin pastillak erabiltzea proposatzen digute, horrek “oroimena mantendu eta hobetzen duela” ziurtatzen baitu. Gaindikinak larruazalean arazoak eta buruko mina eragin ditzake, baina ez da “gehiegikeria” hori zer den zehazten. NCCAMek ez du frogarik aurkitzen oroimenerako onuragarri diren eta Ginkgoari esker, eta albo-ondorioak aipatzen ditu: buruko mina, goragalea, molestia gastrointestinalak, beherakoa, zorabioak edo larruazaleko erreakzio alergikoak, besteak beste.
- 15. Saúkoa. Infusioan, tinturan edo irakuzketa-moduan, saunuak (Sambuus nigra) balizko hobekuntza hipotetikoak egiten ditu katarroetan, hozteetan, errinitis alergikoetan, eta antiinflamatorioa eta espektoratzailea izaten ditu. Ez da gomendatzen haurdunaldian. Egia esan, ez dago azterlanik, gainerako herrietan saurua segurua dela esaten digutelako. NCCAMek, nolanahi ere, adierazi du eskura dauden ebidentziek ez dutela landare hori inolako baldintza medikotan babesten.
Ikusi dugunez, “farmazeutikoek porrot egingo luketen 15 sendabelarrei egozten zaizkien onura gehienak frogatu egin behar dira”. Baina, gainera, zenbait albo-ondorio eta interakzio jakin behar dira, eta jakin egin behar da, almendra-eskukada batek hartzen duen bezala kontsumitu aurretik.
