Frutak eta barazkiak dira zerealen gustu neutroa baino zapore ezberdinak eta markatuagoak dituzten haurtxoak probatzen dituzten lehen elikagaiak. Elikagai solido horiek eta titia kentzean zapore berriak hartzea indartu egiten da, hainbat ikerketatan ikus daitekeenez, zapore desberdinak dituzten lehen esperientziengatik. Egiaztatu da amaren esnez elikatutako bularreko haurrak prest daudela elikagai berriak atseginez onartzeko, formulaz elikatutako bularreko haurrekin alderatuta. Aurkikuntza horren azalpen bat da amaren esnez elikatutako haurtxoek hainbat zapore izan ditzaketela esnearen beraren bidez. Zenbat eta handiagoa izan amaren elikadura-dibertsifikazioa, orduan eta handiagoa izango da zaporeen monotonia, eta formulaz elikatutako haurtxoen esperientzia, berriz, zaporeena. Ezagutza horiek iradokitzen dutenez, garrantzitsua da amak ahalik eta gehien aldatzea dieta, eta ez baztertzea, arauen arabera, zapore oso indartsutzat jotzen diren elikagaiak, baizik eta kontsumitu ondoren, haurraren erreakzioa: zaporea desatsegin badu, deserosoagoa zaio digeritzea, edo, aitzitik, alderik sumatzen ez badu.
Amaren dieta eta esnearen zaporea
Amaren esnearen zaporea aldatu egiten da amak hartzen dituen elikagaien arabera. Zientzialarien ustez, lau hilabetetik aurrera hauteman dezakete haurrek zapore gazia edo amaren esnearen gozo tipikoa ez den zaporea. Hori dela eta, bularra ematen ari den bitartean amak elikagai solidoen kontsumoa mugatu eta baldintzatu dezake.
Edoskitzaroan ama jateak baldintzatu egin dezake haurtxoaren elikagai berrien kontsumoa
Lehen ebidentzia esperimentalak hipotesi hau du oinarri: haurrak hainbat zaporetan goiz jartzeak erraztu egiten du gerora elikagai berriak onartzea, eta hori Monell Chemical Senses Center delakoak Philadelphian (AEB) dituen ikertzaileen eskutik dator. American Journal of Clinical Nutrition’ aldizkarian argitaratu zen azterlan horren arabera, aldi jakin batean (10 egun) hainbat landarez (azenarioa, kalabaza, ilarrak, lekak, patata) elikatu ziren haurtxoak, hainbat aldiz errepikatuak, eta, denboraren poderioz, elikagai mota gehiago irentsi zituzten, inolako zailtasunik gabe. Aldiz, aldi horretan patatekin soilik elikatutako haurtxoek, lehen probaldian azenarioen eraginpean egoteko behin bakarrik, ez zuten azenarioen onarpena areagotu.
Gainera, funtsezko beste alde bat izan zen amaren esnez elikatutako haurtxoek zapore berriak hobeki onartu zituztela eta elikagai berrien kontsumoa areagotu egin zutela, formula bidez elikatutako haurrekin alderatuta. Azterketatik zenbait gako atera dira, haurrek titia kendu ondoren elikagai berriekiko duten portaera hobeto ulertzen laguntzeko:
Zenbat eta barazki mota gehiago sartu purean, eta zenbat eta fruta mota gehiago probatu haurtxoak elikagai solidoekin egindako lehen esperientzietan (nahiz eta pixkanaka eta banan-banan sartu), orduan eta handiagoa izango da zapore-aukera zabala onartzeko probabilitatea. Gustu-aniztasuneko hasierako esperientziak zapore ezezagunak onartzeko jarrera handiagoa ekar dezake.
Funtsezkoa da janaria behin eta berriz eskaintzea, zeren, dirudienez, gutxieneko esposizio-kopuru bat behar baita (10 aldiz gehienez) elikagaiak hobeki onartzeko.
Elikagaien lehenengo proba bakarka egin behar da, lehenengo esperientzietan behintzat, lehenengo egunetako barazki-purea azenariokoa soilik izan dadin, gero porrua, kalabaza… Denborarekin, barazki-nahasteak proposatuko dira. Horri esker, batetik, bereizi egin daiteke zer elikagaik eragiten dion haurrari erreakzio batek, eta, bestetik, barazkien zaporeak eta lurrinak bereizten eta bereizten hasi daiteke. Antzeko zerbait egin behar da frutekin.
Amagandiko edoskitzeak elikagai berriak eta zapore berriak onartzea errazten du, eta hori kontsumoaren aldaketetan eta jarreraren erantzunean islatzen da. Adelina García Roldán Amagandiko Edoskitzaroko aholkulariaren hitzetan, “amaren esnearen zaporea aldatu egiten da amak hartzen dituen elikagaien arabera, eta horri esker, haurrak dastamena garatzen du”. Amaren esnez elikatutako haurren mundu sentsoriala oso aberatsa da, askotarikoa eta formulaz elikatutako haurtxoena ez bezalakoa, zapore estandar eta konstanteagoekin.
Ezagutza horiek testuretara estrapola daitezke, eta interesgarria izan daiteke haurrei, oso txikitatik, testura desberdinak erakustea (pure fina, lodiagoa, pikorrekin, barazki-puska txikiekin edo gaizki irabiatutako frutekin…), onarpena errazteko. Hala ere, irabiagailuak ondo pasatutako elikagaiak jateari hainbesteko mesfidantzarik ez diote erakutsiko, eta hori nahiko ohikoa da barazkiekin, eta hori askotan nahi dute haurrek.
Gainera, egiaztatu ahal izan denez, bizitzako lehen urteetan elikadura dibertsifikatuago baten eraginpean dauden haurrak ez dira hain egokiak adin kritikoetan (2 eta 7 urte bitartekoak) elikadura-arazoak garatzeko, neofobia izateko edo elikagai berriak probatzeko hisioa izateko.
Amaren elikadurak esnearen zaporea ematen du. Premisa horren arabera, urtetan gomendatu izan da amak zenbait elikagai ez kontsumitzea edoskitzaroan.
Izan ere, esnearen usaina eta gustua aldatzeak haurrari esnea errefusatzea eragin dezake. Markatuta duten gustuagatik erbesteratutako elikagaien artean, tipulak, baratxuriak, azaren familiako barazkiak (aza, aza edo aza, azalorea edo azala, brokolia eta Bruselako azak), ongailu sendoak (piperbeltza, piperrautsa…), zainzuriak, errefauak edo orburuak zeuden.
Ezagutza horiek ikusita, haurrak behatzera bideratu behar da aholkua, eta ez hainbeste elikagai horiek arauz baztertzera. Bere jarreragatik, keinuengatik edo gorputzak duen portaeragatik (gorozkien trinkotasuna eta maiztasuna), jakiren bat zapore deserosoagoa edo digeritzeko zailagoa zaion jakin daiteke. Orduan, haurtxoaren erreakzioa egiaztatu ondoren, elikagairen bat saihestuko da, beharrezkoa bada, edo hartualditik urrun kontsumituko da.
