Imagen: Benny Mazur Jende askok du noizbehinka ‘elikagaien tripakadak’ egiteko aukera. Ia beti izaten dira gaizki bideratutako antsietate- edo euforia-egoera baretzeko egindako ekintza inkontzienteak. Nerbioen egoera berezi bat, bizitzan aldaketa garrantzitsu bat, zoritxar bat edo zerbait ospatzea, besteak beste, janarian espero eta nahi den plazera bilatzeko behar adinako kitzikapena eragiten duten baldintzak dira.
Ez zaio garrantzi handiagoa eman behar noizbehinkako portaera iragankor bati, inguruabar pertsonal jakin batzuei erantzuten dienari, baina gehiegikeriaren ondoren bai sentitzen dela janaria neurriz kanpo eta aldi berean jateak eragindako ondoeza. Portaera hori elikaduraren nahaste larria bihurtzen da kontrola galdu eta maiz gertatzen denean. Kasu horietan, kontrolik gabe hartzen ditu janari-kantitate handiak, normalean bi ordu baino gutxiagoan, eta, aldi berean, behar baino kaloria gehiago har ditzake egun osorako.
Emakumeak eta dieta murriztaileak
Dirudienez, emakumeak dira lapurreta gehien izaten dituzten biztanleak. Kasu gehienetan, janariarekiko kontrolik eza iragankorra izaten da, eta ez du beste kezkarik sortzen. Izan ere, eta oro har, emakumea arduratzen da gehien bere gorputz-pisuaz. Era berean, gizonak baino joera handiagoa du bere irudia kontrolatzen eta pisua galtzen lagunduko dioten dietak eta bestelako estrategiak hartzeko. Gehiegizko kezka horrek goseaz eta asetasunaz duen pertzepzioa desitxuratzen laguntzen du, eta modu konpultsiboagoan jateko tentazioan erortzen da.
Atrakatze patologikoak eragindako nahasmenduaren kasuan, psikiatra eta psikologoen aholkularitza aditua behar baitu, erretratu arruntena adin ertaineko emakume batena da, bere figuraz nolabaiteko kezka duena eta bizitzan zehar argaltzeko dietak hainbat alditan egin dituena, nahiz eta espezialistek ez dioten beti aholkularitza ona eman. Dieta horietako asko dieta miragarritzat hartzen dira.
Argaltzeko dieten eta tripakaden agerpenaren artean zuzeneko harremana dago.
Oso arrisku-faktore garrantzitsuak dira emakumea izatea eta gehiegizko pisua edo obesitatea izatea, pisuaren gorabehera garrantzitsuekin batera. Gehiegizko gorputzeko gantza kausaren parte bihur daiteke, eta, aldi berean, sindrome horren ondorio komun.
Jaten ikastea
Gehiegi eta kontrolik gabe jatea elikagaien murrizketa luzeen ondorioz gerta daiteke, edo edozein egoera estresagarri, larritasun edo, besterik gabe, asperdura edo tristura egoeretan. Gozoki batekin hasten da, eta, pertsona konturatzen denean, oso litekeena da gaileta-paketea edo bonboi-kaxa bukatzea. Normala denez, tripakadek ondorio fisiko eta emozionalak dituzte. Egonezina eta osotasuna eragiten dute urdailean, baita tristura eta ondoeza ere, jateari garaiz ez uzteagatik. Neurri batean, jaten ari dena pentsatu gabe jaten da; behar baino gulagoa da.
Janariaren kontrolik eza ohikoa ez izan arren, norbait aipatutako deskribapenarekin identifikatuta sentitzen bada, oso lagungarria gerta dakioke dietista baten aholkularitza. Hala, gertaera iragankor bat ez zen obsesio bihurtuko. Dietistaren berreziketa bazkaltzen irakastea da. Horretarako, organismoak nola funtzionatzen duen, elikagaietatik datorren energia nola kudeatzen den, elikagai-taldeak nola osatuta dauden eta dietak osasunean eta, azken batean, bizi-kalitatean nola eragiten duen ikasi behar da. Laburbilduz, laguntza dietetikoaren helburu nagusia koordenatuen ardatz dietetiko bat ematea da, pertsona bere elikaduragidatuko duena eta gorputza zaintzeko oinarri gisa balioko duena, osasun fisiko eta mentalerako hain beharrezkoa dena.
Jarraibide dietetikoak funtsezkoak dira neurriz kanpo jateko joera duten pertsonek jakin dezaten argaltzeko dietak egitearen (horietako asko miragarritzat jotzen dira) eta atrakatzea izatearen arteko inplikazio handia. Izan ere, pisua galtzeko dieta gehienak, hainbat baliabideren bidez zabaldu eta merkaturatzen direnak, baztergarriak dira, osasun fisikoan eta mentalean dituzten arriskuengatik.
Dietistaren berreziketa bazkaltzen irakastea da
Neurriz kanpoko irenstea
Bistan da tripakadekin batera izaten diren kaloria, gantz eta azukreen arteko desproportzioa handia dela. Adibidez, bonboi-kaxa erdiak eman ditzakeen 1.200 kilokaloriek pertsona heldu osasuntsu baten energia-beharren erdia betetzen dute. Arratsalde berean sei pastel jan badira, kaloriak 1.300era iritsiko lirateke, hau da, egun batean emakume batek behar duen energiaren %60 baino gehiago hartuko luke. Gainera, nagusiki gantzez eta azukreez egindako irenstea da.
Gantzak dira asetzeko ahalmen txikiena duten elikagaiak. Hori dela eta, errazagoa da elikagai koipetsu gehiago jatea, urdail betea beranduago iristen baita. Are gehiago, seguruenik, lehenago nabaritzen da indigestioaren haserrea, goragalea eta gehiegi jateagatik oka egiteko gogoa.
Imagen: Frank K. Mendebaldeko mundua mehatxatzen duen obesitate-epidemiak elikadura-portaeraren arazo berriak dakartza. Horietako bat lapurreta edo 'Binge Eating'-a da. Estatu Batuetako Harvard Unibertsitateko zientzialariek egindako eta aurten 'Biologycal Psychiatry' aldizkarian argitaratutako inkesta baten arabera, anorexia eta nerbio-bulimia baino garrantzitsuagoa da.
1994az geroztik, Amerikako Psikiatria Elkarteak nahaste hori sartu du 'Buru-nahasteen Eskuliburu Diagnostiko eta Estatistikoan' (DSM-IV). Atrakatzeak eragindako nahastearen diagnostikoa egiteko jarraitu beharreko protokoloa ere ezartzen du. Hori horrela izan dadin, pertsonak gutxienez bost sintoma hauetako bi adierazi behar ditu: ohi baino askoz azkarrago irenstea, jatea, desatseginez beteta sentitu arte, janari-kantitate handiak irenstea goserik izan ez arren, bakarrik jatea jatortasuna ezkutatzeko eta, azkenik, erruduntasun-sentimendua gertaeraren ondoren, eta ondoeza, hura gogoratzean.
Espainian, Madrilgo Ramón y Cajal Ospitaleko Nutrizio Kliniko eta Dietetikoko Unitateko Isabel Zamarrónen arabera, jende helduaren % 2-3 erakartzen du, sexua eta gorputz-pisua kontuan hartu gabe.
Elikadura-nahaste horren ezaugarri dira behin eta berriz agertzen diren tripakadak nerbio-bulimiaren ohiko purgazio-portaerarik ez dagoenean, hala nola oka egitea, laxanteak edo bestelako botikak neurriz kanpo erabiltzea edo baraua eta gehiegizko ariketa fisikoa. Horregatik, diagnostikoa psikiatrikoa izan arren, tratamenduak osagai psikoterapeutikoak, psikohezkuntzakoak, psikofarmakologikoak eta, jakina, dietetikoak konbinatu behar ditu.
