Niazina, B3 bitamina, nikotinamida edo azido nikotinikoa, funtsezko bitamina da zenbait koentzima eratzeko. Substantzia horiek karbohidratoak eta koipeak organismoan aprobetxatzeko aukera ematen dute, zeluletan energia bihurtzeko aukera ematen baitute. Gainera, lipoproteinen sintesiaren inhibitzailea da, eta 1950eko hamarkadaz geroztik erabiltzen da hiperkolesterolemia tratatzeko. Gainera, frogatu da HDL kolesterola (onuragarria) handitzeko substantziarik eraginkorrena dela.
B3 bitamina elikagaiak aldez aurretik manipulatzean (garbitu, moztu…) eta sukaldaritzan bero bidez tratatzean kontserbatzen den arren, frogatuta dago barazkietan galdarraztatzeak %15eraino murrizten duela niazina. Haragia ontzen denean ere, hau da, hilketatik haragia kontsumitzeko egokia den arte igarotzen den denboran, %25 eta %30 arteko niazina-galerak ere zenbatesten dira. Hala ere, eguneroko dietan, bai niazina ugariko elikagaietan, bai triptofanoetan, mugak ditu dislipemien tratamenduan.
Pertsona helduarentzat gomendatutako niazina-irensteak (AEI) 15-20 miligramo eguneko izaten dira (gizonetan emakumeetan baino gehiago), eta %60tik %70era bitartean estaltzen dira, sintesi endogenoaren bidez, dietaren triptofanotik abiatuta; aminoazido esentzial hori funtsezkoa da eta animalia-jatorriko elikagaietan ugaria. Hala, 60 miligramo triptofano 1 mg niazina bihurtzen dira. Bitamina horren elikadura-iturririk onenak erraiak (gibela, giltzurrunak), arrainak, zereal integralak, fruitu lehorrak (kakahueteak bereziki), garagardo-legamia, sesamo-haziak eta arbeletxeko- eta melokotoi-orejoiak dira.
Dietaren osagarria
Dietaren osagarri gisa niazina hartzea nutrizio-terapia eraginkorra eta ahaltsua da kolesterol-maila erregulatzeko, LDL lipoproteinak (kolesterola ‘kaltegarria’) eta triglizeridoak murrizten eta HDL lipoproteinak (kolesterola ‘onuragarria’) handitzen baititu. Odolean kolesterola garraiatzen duten konposatuak dira lipoproteinak. Zenbait ikerketaren arabera, emaitza are eraginkorragoa da niazina estatinekin lotzen bada, horiek baitira dislipemien tratamenduan eraginkorrenak eta ohikoenak.
Aipatu behar da B3 bitamina dosi handitan kontsumitzeak ez duela albo-ondorio potentzialik, eta hori nutrizio-terapia hasi aurretik jakin behar dela, betiere medikuaren agindupean.
Gehigarri moduan
Ikerketen arabera, niazina-dosi oso handiak behar dira substantzia horrek espero diren ondorioak izan ditzan.
1998az geroztik, dislipemien tratamenduan niazinarekin egiten den elikadura-terapia hainbat saiakuntza klinikotan aztertu da, eta horietan guztietan egiaztatu da konposatu horrek babes kardiobaskularra emateko gaitasuna duela, nahiz eta muga batzuk izan ditzakeen albo-ondorioengatik. Niazinak triglizeridoak eta LDLak murrizteko dituen onurak bi bide metabolikoren bidez lortzen dira: alde batetik, gantz-azidoak murriztu egiten dira gantz-ehunetako triglizeridoen metaketetatik odolera; eta, bestetik, gibeleko entzima inhibitzen da (diazilglizerol-acil-transferasa), beharrezkoa baita triglizerido berriak sintetizatzeko.
Bestalde, HDL kolesterola handitzeko, HDL apoAI proteinaren katabolismoa -substantzien degradazio-prozesua- murrizten da, hori baita HDL proteina nagusia. Kolesterola ‘kaltegarria’ deritzonak odol-hodien paretetan metatzeko joera du, eta handitu egiten da animalia-jatorriko koipe asko jaten denean eta trans koipea hartzen denean, zeina ugaria baita industria-opiletan. Kolesterola ‘onuragarria’ izenaz ezagutzen dena, odoletatik gibelera itzultzen da kolesterola, eta hor degradatu eta gorozkietatik kanporatzen da.
Ikerketek iradokitzen dute niazida-dosi oso handiak behar direla substantzia horrek espero diren ondorioak izan ditzan, gomendatutako eguneko irensteari dagokionez 50-75 aldiz edo gehiago. Kasu honetan, osagarri dietetiko bat baino gehiago, esan daiteke “botika” bat dela, eta, horretarako, ezinbestekoa da medikuaren agindua; izan ere, zenbait kolektibotan horren dosi handiek eragindako albo-ondorioak nabari dira.
HDL arrisku txikia
Bihotzaren Espainiako Fundazioaren arabera, HDL (35 mg/dl baino gutxiago) maila baxua izatea arrisku kardiobaskularreko faktore garrantzitsua da, bai eta LDL (100 mg/dl baino handiagoa) desorekatuta izatea ere. Herentzia genetikoa eta bizimodua (gorra dena, sedentarismoa) dira HDL babes-maila txikia izateko arrazoi nagusiak. Prebentzioaren ikuspuntutik, bizi-estiloan eragina duten neurriak abian jartzeak, hala nola ariketa erregularra egiteak (tabakoa eta alkohola bezalako ohitura toxikoak alde batera uztea, jakina) du eraginik handiena HDL mailak hobetzeko.
Dietari dagokionez, oliba-olio birjina estraren ohiko kontsumoa, gantz-azido monoasegabeen funtsezko iturri gisa, dieta-aholkurik onena da. Oliba-olio birjina estraren egun bakoitzeko bi koilarakada bakarrik gehituta, argi ikusten da zer ondorio dituen lipidoen profila hobetzeko orduan, dietetikaren jarraibideak bete eta 6 astera. Dietistak baieztatzen badu dieta ez dela aski dislipemia normalizatzeko, medikuak egoki jo dezake niazina-gehigarri bat hartzea. Substantzia hori sakon aztertu da, HDL kolesterolaren igoeran elikadura-terapia eraginkorrena delako.
Zenbait kasutan niazina-dosi handiak hartzea ez gomendatzeko ebidentzia zientifikoak ikusi dira, eta, beraz, ezinbestekoa da konposatu horren preskripzio medikoa. Gehien deskribatutako albo-ondorioak hauek dira: azala gorritzea -batez ere aurpegia-, buruko mina eta urdaileko ondoeza. Prestakinaren eta dosiaren arabera, eragozpenak sortzen dira.
Askatze-formula geldoagoak daude; beraz, odolera iristea iraunkorragoa da, eta sintomak, halakorik bada, ez dira hain biziak. Espezialisten arabera, niazina-dosi handiak saihestu egin behar dira gibeleko gutxiegitasuna edo gaixotasun hepatikoaren aurrekari familiarrak dituzten pertsonen kasuan, eta diabetea izanez gero, kontuz ibili behar da.
