Trofologiaz hitz egiten denean, elikaduraren adar bat da, eta elikagaien konbinazioa eta horrek organismoan dituen eraginak aztertzen ditu. Elikagaiak beren bateragarritasun kimikoaren bidez konbinatzean oinarritutako elikatze-modu bat da, eta digestio-prozesuetan islatzen da nagusiki, entzima desberdinek parte hartzen baitute prozesu horietan. Eguneko zenbait unetan mantenugai jakin batzuk irensteak eragiten duen hormona-erantzuna ere kontuan hartzen da.
Elikadura-ohitura horiek, hain sustraituak izanik, osasuntsutzat hartzen eta ulertzen diren elikadura-ohiturekin talka egin dezakete, baina, pertsona batzuentzat, baliteke hain gomendagarriak ez izatea. Adibidez, janari berean edo plater berean elikagai proteikoak karbohidrato ugariko elikagaiekin nahasteko ohitura, adibidez, patata-tortilla (arrautza proteikoa da eta patata karbohidratotan aberatsa da), pertsona guztiak ez dira ondo eseri behar.
Digestioa hobetzea
Zenbat eta karbohidrato, proteina eta koipe gutxiago jan, orduan eta errazagoa eta eraginkorragoa izango da digestioa.
Pertsona askok nabaritzen dute sabela puztuta eta gas gogaikarriak dituzte jatorduen ondoren, baita horiek frugalak direnean ere. Eragozpenak askotarikoak dira: azidotasuna, errefluxua, digestio astunak eta motelak edo flatulentzia. Sintoma horiek eragin ditzaketen kausetako bat digestio-aparatuko zelula espezializatuek behar adina entzima ez sortzea da, eta, beraz, digestioa ez da behar bezain jariakorra.
Irensten ditugun elikagaiak gure organismoak asimilatu ahal izateko, organismoak digestio-entzima izeneko substantziak behar ditu. 20 entzima baino gehiago daude. Gehienak listu-guruinetako, urdaileko, pankreako eta heste meharreko zelula espezializatuetan eratzen dira. Substantzia horiek elikagaien mantenugai bakoitzari -karbohidratoak, proteinak eta lipidoak- eragiten diote, zelulek elikagai horiek aprobetxa ditzaten.
Entzima proteolitiko deiturikoek proteinak zatirik sinpleenetan deskonposatzen dituzte, aminoazidoetan; lipasak dira lipidoak beren osagai sinpleenetan (gantz-azido askeak) sakabanatzen dituzten entzimak, horiek erabili ahal izateko; eta amilasek, berriz, digestioa eta karbohidratoen aprobetxamendua ahalbidetzen dute.Beraz, digestio-entzimarik eza digestio txarren arrazoia bada, zenbat eta karbohidrato, proteina eta koipe gutxiago nahastu, orduan eta errazagoa eta eraginkorragoa izango da asimilazio-prozesua.
Adibidez, gazpatxoa eta lekalea arrozarekin (bi platerak, karbohidrato ugarikoak) dituen menu bat errazago digeritzen da askorentzat, lehen platera arrozarekin (karbohidratoak) duen menua baino, eta, bigarrenik, arraina edo haragia (proteikoak) duena baino. Hala sentitzen dute teoria hori aplikatu duten pertsona askok, baina ez da erraza nutrizio-literaturan informazio hori berresten duten erreferentziak aurkitzea.
Pisua galtzea
Burmuinak, muskuluek eta gibelak kontsumitzen dute glukosa gehien organismo osoan. Gauez, lo egiten dugun bitartean, jarduera nabarmen murrizten da, eta, beraz, ez dute glukosa askorik behar. Metabolizatzen ez den glukosa ordu luzez ibiltzen da odolean, eta edozein pertsona osasuntsuren organismoak hormona-mekanismoak jartzen ditu martxan glukemia erregulatzeko; hau da, gluzemia kontrolatzeko behar den intsulina-dosia jariatzen du (odoleko glukosa-maila).
Gizentasun kasu jakin batzuetan —ez denetan—, gizabanakoak gluzemia erregulatzeko dituen hormona-mekanismoak ez dira eraginkorrak. Odolean dabilen glukosaren zati bat triglizerido (koipeak) bihurtzen da, eta horiek gantz-ehunean metatzen dira.
Afariaren menuan karbohidratotan aberatsak diren elikagaiak -ogia, arroza, pasta, patatak eta lekumbres- ez sartzeak eta barazkiekin eta elikagai proteikoekin -haragi gihartsuak, arrainak edo arrautzak- egiteak pisua galtzea eraginkorragoa egiten du.
Digestioak hobetzeko elikagaien konbinazioaren teoriaz gain, espezie jakin batzuen kontsumoa ere eraginkorra da helburu horretarako. Mysoreko (India) Elikagaien Teknologiako Ikerketa Zentraleko Institutuko Biokimika eta Nutrizio Saileko adituek elikagaien digestioa hobetzeko espezieek dituzten eraginei buruz egindako ikerketak berrikusi dituzte. Indian espeziak, horietako asko pikanteak, sukaldaritza tradizionaleko plater guztietan daude. Gainera, tradizioz, jateko gogoa pizten duelako eta digestioak hobetzen laguntzen duelako aintzatetsi izan dira. 2004an “The Indian Journal of Medical Research” aldizkarian argitaratu zen berrikuspenaren arabera, digestioari buruzko espezien ezaugarri onuragarria sakon aztertu da animalietan, baina ez gizakietan. Ildo horretatik, ikertzaileek nabarmendu dute animaliei buruzko ikerketek erakutsi dutela espezie pikante askok gibela estimulatzen dutela behazun-azidotan aberatsa den bilisa jariatzeko, eta horiek funtsezkoak dira digestiorako eta gantzak xurgatzeko. Espezien kontsumoak digestio-entzimen eragina areagotzen duela ere ikusi dute. Espezieek bilisean eta digestio-entzimetan egiten duten lan bateratuaren ondorioz, janariei ukitu mina emateko ohitura dutenen digestioak hobetu eta azkartu egin daitezke.
