“Limoi-zukuak bere plateretako gantza kentzen du [muy poco, por cierto, eso usamos detergentes], limoi bidezko gure konposatuak abdomeneko koipea ukituko du eta pisu idealera eramango du”. Horren antzeko planteamenduak “erre” gaitzei laguntzen diete. Argudio horiek teknizismoekin apaindu ohi dira, “metabolismoa”, “termosesia” edo “intsulina”, hain dira zuhurrak eta zentzugabeak, ezen hegazti asko jatea proposatzen duen bezala, antxeta baten kadentzia handiarekin hegan egitea ahalbidetzen baitu. Nahiz eta legeria oso esplizitua den zoritxarrak debekatzeko orduan, horrek ez du eragozten pilula ugarirekin, beti “naturalekin”, aurrera egiteko adina promesan agertzea, beti “naturalak”, beti ez baitira baliagarriak eta ez beti ondorio kaltegarrietatik (batzuk, larriak). Erreduretan azaltzen da zergatik funtzionatzen duen erredura batek ere, zein diren erabiltzeko arriskuak eta “glukoanoaren” kasua aztertzen da.
Erredurarik ez dabil
Esan besterik ez dago. Guru faltsuen legioak (hau da, “argaltzeko osagarrien” salmentaren mende egoten dira) konbentzitu nahi gaitu olo-zahiarekin, sagardo ozpinarekin, txiletarrekin, txinatar belarrekin edo beste edozein osagarri edo estraktu “naturalekin” argaltzeko. Zer esan nahi du “pisua arrakastaz galtzea”? GREP-AEDNrako, 2012ko abenduan “Nola identifikatu produktu, metodo edo dieta miragarri” bat zure dokumentuan zehaztu zenuen bezala? ‘pisu galera arrakastatsua da:
- ez du pisua azkar galtzen (yoyó efektua sortzen baitu).
- gantza galtzen du eta ez masa muskularra.
- urteak igaro ahala galtzea lortzen du.
- pazienteak elikadurari buruzko kontzeptu okerrak ikastea saihesten du, eta elikadura-ohitura egokiak integratzen ditu.
- osasuna eta bizi-kalitatea hobetzen ditu.
- ez du albo-ondorio kaltegarririk.
Azken puntu horri dagokionez, esan behar da sendagaien albo-ondorioak arinak badira bakarrik onartzen direla, eta, batez ere, tratamendua horretarako erabiltzen bada. Ba al dabiltza “erre” egiten argaltzeko? Elikadura arloko Europako agintari gorenak, EFSak, ez du onartu inolako elikagai edo osagarriren baterako osasun-adierazpenik gorputzeko koipea berariaz kentzeko ustezko gaitasuna dela eta. Hau da, osasun-adierazpen horiek legez kanpokoak dira. Aparteko kapitulua da glucomanoaren kasua.
Gluomanoaren kasua
Glukomananoa konjac (Amor phhallus konjac) landarearen sustraietatik datorren elikagai-gehigarri bat da, eta ez da modu naturalean ekoizten elikagaietan, EFSaren arabera. Emultsionatzaile eta lodigarri gisa erabiltzen da, baina osagarri moduan ere saltzen da. EFSak osasun-deklarazio hau baimendu zuen 2010ean: “Glukomananoak, energian mugatutako dieta baten testuinguruan, pisua galtzen laguntzen du”. Aitorpena gramo bat glukofananoa duten elikagaiekin bakarrik egin daiteke, betiere kontsumitzaileari jakinarazten bazaio egunean hiru gramo glukomano hartzen direla, hiru dositan, dieta hipokaloriko baten testuinguruan, eta helduengan, gehiegizko pisua duten helduekin batera. Horren eragina ez litzateke “erre”, baizik eta glukomananoa heste meharrean digeritzeko moduko zuntz dietetikoa denez, asetasun-efektua izango luke eta energia gutxiago kontsumituko luke.
Hala ere, EFSak, 2010eko irizpenean, gauza garrantzitsu bat adierazi zuen: bere jarrera oinarritu zuen ikasketak epe laburrekoak ziren, hau da, ikerketarik ez zuen baloratu hiru hilabetetik gorako pisua galtzean. Hori dela eta, kontuan izan behar da 2011ko otsailean argitaratutako ikerketa bat, Oesdity aldizkarian (Silver Spring), izenburu hau duena: ‘Pisua galtzeko elikagai-osagarriak: berrikuspen sistematikoen berrikuspen sistematikoa’. Lanak glukoanoaren papera ebaluatu zuen, eta ez zuen aurkitu eraginkortasun terapeutikorik. Ondorioztatu zuen ez dagoela ebidentzia onargarririk substantzia horrek ikuspuntu klinikotik pisu galera garrantzitsuak eragiten dituela justifikatzeko.
Argaltzeko erretzeko arriskua
Ikerketa zientifikoaren arloan munduko aditu handienetako bat, Edzard Ernst irakasleak (ehunka argitalpen ditu bizkarrean) urte honetako martxoan amaitu zuen: “Argaltzeko laguntza alternatiboak iruzurrezkoak dira”. Urte luzez koordinatuz eta argaltzeko laguntza alternatiboen zerrenda luze bati buruzko ikerketak eginez esan zuen hori.
Horrela, argaltzeko osagarri “alternatiboek” beren helburua betetzen ez badute, edozein ondorio kaltegarria guztiz justifikatua dago. Zein dira arrisku horiek? Medikuntza Osagarriko eta Alternatiboko Zentro Nazionalak (NCCAM), 2013ko uztailean, ohartarazi zuen “erredurak” edo antzekoak, eraginkortasunik gabekoak izateaz gain, “medikamentuen osagaiekin kutsatuta” egon daitezkeela. Azken hori zehatz-mehatz aztertu zuen 2009an EROSKI CONSUMErek idatzi zuen testu honetan Maria Forma dietista-nutrizionista.
Nolanahi ere, NCCAMek dio produktu horiek “albo-ondorio kaltegarriak izan ditzaketela”. Adibide bat aurkitu dugu Yellapuk eta kolaboratzaileek argitaratutako literaturaren errebisio batean; izan ere, gibeleko akats akutua “erre daitezkeen erreduren” albo-ondorioetako bat izan zen. Arriskuak, ordea, ez dira gibelean amaitzen, hesteetara, bihotzera, garunera eta gorputz-organo eta -sistema luze batzuetara hedatzen baitira.
Ez du merezi, azken batean, esperantza jartzea osagarri edo “ayaiditas” osagarrietan, zeinak gure osasuna hondatu baitezake. Pisua galtzeko, hala adierazita badago, lehenik medikuarengana joan behar da, gure egoera orokorra balora dezan eta, besteak beste, pisuz jaitsi behar dugun zehazteko. Bigarrenik, dietista-nutrizionistarengana jo beharko genuke, pisu-galerari buruz orientatzeko gaitasuna duen profesional sanitario gaitua baita. Ez da baztertu behar psikoterapeuta batengana jotzea. Tratamenduaren arrakasta elikadura-jokabidea aldatzea da, eta hori konplexua izan daiteke, hainbat alderdi psikologiko nahasten baitira. Hori guztia, gaixotasunen kontrol eta prebentziorako zentroek adierazten duten bezala, “pisu osasungarria ez da dieta bat, bizimodu bat baizik”.
