Eskola jantokiak ezinbesteko zerbitzua dira familia askorentzat. Adibidez, eguerdian etxetik kanpo dauden eta seme-alaben elikagaiak prestatzeaz arduratu ezin diren gurasoak. Eta ez dira gutxi. Espainian, bi milioi haurrek jaten dute eskolan. Horregatik, haurrak nola elikatzen eta erlazionatzen diren hobeto ezagutu behar da. jangela-zerbitzua duten 14.000 ikastetxetan baino gehiagotan. Funtsezkoa da eskolako jantokietan menu osasungarriak egotea, bizikidetzarako gunea izan behar dutenak. Hori guztia, jarraian azalduko dugun moduan, krisi ekonomikoak eskolako jantokiei eragiten die eta agertoki berri bat zehazten du.
Menu osasungarriak eskolako jantokietan
Eskolako menuen kalitatea nabarmen hobetu da azken urteotan. Eta horrek badu azalpen bat: gero eta espezialista gehiago dago elikaduran eta dietetikan. Eskola-jantokietan lan egiten duten profesionalentzat eta beren seme-alaben elikadura-erantzukizuna eguerdian uzten duten familientzat, kezkarik handiena da haurrentzako menuak ongi planifikatuta egotea eta osasuntsuak izatea. Bartzelonan egin berri den “Jan eskolan” Nazioarteko I. Biltzarrean gai horiek aztertu dira.
Zerbitzu hori erabiltzen duten haur kopuru handia dela eta, kudeaketaren arduradunek nutrizio arloko adituak kontratatzen dituzte, haurren nutrizio beharrei egokitutako menuak prestatzeko. Hala adierazi dute Elikaduraren Behatokiak (ODELA), Alicia Fundazioak eta Bartzelonako Unibertsitateko (INSA·UB) Elikaduraren eta Elikagaien Segurtasunaren Ikerketa Institutuak antolatutako kongresuko hizlariek.
Gero eta eskola jantoki gehiagok erabiltzen dituzte haurren nutrizio beharretara egokitutako menuak
Gaur egun, dietista-nutrizionistek gai horri buruzko gida ofizialek ezarritako jarraibideekin konbinatzen dituzte beren ezagutzak; esate baterako, Osasun eta Hezkuntza Ministerioek NAOS Estrategiaren esparruan egindako Ikastetxeetako Elikadurari buruzko Adostasun Agiria, autonomia-erkidego bakoitzeko kontseilaritzekin batera. Horren ondorioz, eskola-jantokiko alderdi kritikoak nabarmen hobetu dira, hala nola frijitu eta esneki gehiegi eta barazkien, fruta freskoen eta arrainen ekarpen urria.
Hala, gero eta zentro gehiagok betetzen dituzte elikagai horien kontsumo-maiztasun gomendatuak, baina adituek azpimarratzen dute oraindik ere beharrezkoa dela ildo horretan lan egitea, menuen programazioak gomendioetatik gero eta hurbilago egon daitezen.
Eskolako jantokia: bizikidetzarako gunea
Elikadura-adituek uste dute haurrentzako jantokiak mahaiak, aulkiak eta janaria dauden lekua baino gehiago direla. Horietan bizikidetzarako eta sozializaziorako, zentzumenen eta elikagaien ikaskuntzarako, ohitura, balio eta ezagutza dietetikoetarako, besteak beste, espazioa sortzen da.
Elikatzea ez da elikatzea. Organismoak elikagaien substantzia kimikoak jaso, eraldatu eta erabiltzen dituen prozesuen multzoa da nutrizioa. Prozesu horiek ezinbestekoak dira giza organismoa behar bezala garatzeko eta mantentzeko. Elikadura, berriz, elikagaiak hautatu, eskuratu eta manipulatzeko prozesua da, eskuragarritasunaren, ikaskuntzaren, ohituren, baldintza sozioekonomiko, psikologiko edo geografikoen ondorio. Hori dela eta, eskolako jantokia esparru konplexua da: menuak ongi planifikatuta egoteaz eta mantenugai egokiak emateaz gain, lekua bera ere elikagai bizipen askoren iturri da.
Janariaren testuinguru soziokulturala eta inguruko elementuak —hala nola elikadura-kultura, gastronomia, sukaldaritza-teknikak, jaten den espazio fisikoa, konpainia edo familia-rola elikadura-lehentasunak bereganatzeko— egokiak dira Gizarte Zientzietako profesionalek elikagaien portaera globalki aztertzeko eta, hala badagokio, ahulguneak hobetzeko estrategiak proposatzeko. Ildo horretatik, oso interesgarria da helduek haurrek elikagaiak errefusatzeko duten jarrera aztertzea eta mahaikideen, kasu honetan haur eta gazteen, parte-hartze handiagoa sustatzea eskolako jantokiari eragiten dioten alderdi guztiei buruzko erabakiak hartzeko orduan.
Egungo krisi ekonomikoak gizarteko sektore guztiak hartzen ditu. Horregatik, kongresuaren antolatzaileek eztabaida bat sartu zuten programan familien zailtasun ekonomikoekin planteatzen diren egoera berriei buruz.
Ikasleen guraso-elkarteek adierazi dute gero eta ikasle gehiagok nahi dutela jantoki-bekarik ez izan eta eguerdian esparruaren inguruetan ibiltzen. Egoera hori konpontzeko, zenbait autonomia-erkidegotan baimena eman nahi dute eskola-jantokietan sakotegiak erabiltzeko.
Horri esker, familiek mantenu erdiko zerbitzuari lotutako kostua murriztu ahal izango lukete, nahiz eta erabat ezabatu ez; izan ere, eskolako menuaren prezioaren zati handi bat zaintza- eta zaintza-zerbitzuari (monitoreei) eta espazio eta tresnen erabilerari lotuta dago, eta horiek mantendu egingo lirateke.
Manipulazio eta higiene egokiari buruzko protokolo eta jarraibide argiek, fianbrerak garraiatu eta biltegiratzeak (baita menuak behar bezala planifikatzeko gomendioak ere) erantzun egokia eman diezaiokete egoera berri honi.
