Haurtxoak, sei hilabetetik aurrera, energia gehiago behar du esneak baino. Horregatik, pixkanaka elikagai berriak sartu behar dira. Haur askorentzat, pureak eta fruta-konpotak dira jaten duen esnea ez den lehen elikagaiak. Produktu horiek etxean egiteko aukerarekin batera, hainbat eskaintza ere eskaintzen dira, hala farmazietan nola supermerkatuetan. Guraso askok izan ditzaketen produktu horiei buruzko zalantzak argituta daude, bai haien osagaiak bai nutrizio eta higienearen kalitatea hertsiki araututa dauden alderdiak baitira. Fruta-pototxoen kasuan, azukreen gehieneko mugak ere ezartzen dira, txikienen osasuna arriskuan jartzen duten mantenugaiak baitira.
Europako Batasunean haurren elikadurako industria-produktuek bete behar dituzten jarraibide dietetikoak eta nutrizio-irizpideak hainbat osasun-erakundek ezarri dituzte, hala nola Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), Nekazaritzarako eta Elikadurarako Nazio Batuen Erakundeak (FAO), Europako Pediatria Akademiako Elikadura Batzordeak eta Europako Hepatologia Batzordeak.
Zerealekin egindako elikagaiek eta bularreko haurrentzako elikagaiek (hamabi hilabetetik beherako haurrak) eta haur txikiek (urte batetik hiru urtera bitartekoak) kontrol zorrotzak dituzte. Legeriak (2006/125/EE Zuzentaraua) arau harmonizatuak ezartzen ditu konposiziorako -baimendutako produktuen zerrenda baten babespean- eta etiketatzerako, eta elikagai arazotsuenen gehienezko kopuruak arautzen ditu. Fruta-pototxoen kasuan, gehieneko mugak jartzen dizkie azukreei eta erantsitako bitamina, mineral eta oligoelementuei, eta ez du onartzen produktu horiei A bitamina edo D bitamina gehitzea. Pestizida jakin batzuen hondakinak edo gehieneko mugak ere debekatzen ditu arauak, eguneko kopuru onargarria gainditu ezin dutenak.
Azukreentzako mugak
Frutak elikagai erregulatzaile ugariko elikagaiak dira, hala nola zuntza, bitaminak (azido folikoa, C bitamina, A probitamina), mineralak eta oligoelementuak (potasioa, magnesioa…). Haurrak hazi ahala kontsumitu behar ditu elikagai horiek, sei hilabetetik aurrera hazteko eta garatzeko eskaria asetzeko. Fruta-ahiak, etxekoak nahiz komertzialak izan, esnea hartzeko osagarri izango dira ordutik aurrera.
Azukre erantsirik ez duenez, eltzekariak bi funtzio betetzen ditu: frutek berezko duten zapore gozoa elikatzen du eta estimatzen laguntzen du.
Duela urte batzuk, 250 g-ko fruta-potetxo batzuek ia 40 g azukre (sakarosa) zuten, lau azukre-kartazal, neurri batean frutetatik zetorrena eta hein handi batean erantsia fabrikazioan. Kopuru hori gehiegizkoa da kontuan hartzen badugu gaur egungo arauak proposatzen duela frutarekin bakarrik egindako plateren karbohidratoek ez dutela 20 g baino gehiago izan behar 100 gramoko. Neurri horrek, neurri batean, txikienen energia- eta mantenugai-eskakizunetara hobeto egokitzeko aukera ematen du.
Orain, fabrikatzaileek ez dute azukrerik gehitzen arauari egokitzeko. Pixkanaka murriztu da, ahien azukrea frutarena baino ez izan arte. Neurri honekin efektu bikoitza lortzen da: haurren dieta ez azukreez eta kaloriaz asetzea, eta haurren ahosabaia zapore naturaletara ohitzea, ez gehiegizko gustu gozora.
Erraza da egiaztatzea ea pototxoak azukre erantsirik duen osagaien zerrenda irakurrita. Jakin nahi da, halaber, zenbat fruta eransten duen ekoizle bakoitzak, marka batzuen eta besteen artean alde nabarmenik bada ere. Etiketatuen arabera, fruta-kopurua %66 eta %91 artekoa da hainbat markatan, Eroski Consumer-ek egindako konparaziozko azterketan islatu zen bezala.
Pixkanaka zaporeak identifikatzea
Komeni da ahiak fruta bakarrarekin hastea eta gehiago batzea, haurra zapore eta testura berrietara ohitu ahala.
Etxeko fruta-ahiek badute abantaila bat: hobeto egokitzen dira haurraren gustuetara. Berehala egitean, fruta-mota alda daiteke unean bertan, sasoikoak erabil daitezke gozoenak edo fruta-nahasketa eta bakoitzaren kantitate erantsia alda daitezke, haurrak pixkanaka zaporeak identifikatzen ikasteko aukera izan dezan. Elikagai horiek haurren dietan sartzen hastean, frutak banan-banan probatzea gomendatzen da, batzuk nahasi beharrean. Fruta leun eta alergeniko gutxi dutenak, sagarra eta udarea esaterako, egokiak dira lehenengo konpotetarako. Plater berrira ohitu ahala, fruta freskoen irabiakia eskain dakioke laranja-zukuarekin, gozagarririk eta aromatizatzaile erantsirik gabe.
Askotan, fruta industrialeko pototxoek laranja edo sagarra erabiltzen dute, eta, kasuaren arabera, fabrikatzaileak beste fruta batzuk gehitzen ditu, hala nola, arbeletxekoa, melokotoia, anana, banana edo udarea eta azenarioa. Beste osagai batzuk ere gehitu daitezke: ura edo zukua, lodigarriak edo gelifikatzaileak, hala nola irina eta almidoia, C bitamina eta azukrea. Kaloriak 100 g-ko 55 Kcaletik 84 Kcalera bitartekoak dira 100 gramoko. Energetikoagoak izango dira azukre erantsia duten produktuak, almidoiak, irinak edo gainerakoak baino askoz fruta gehiago dutenak.
Irabiatutako frutatik jakara pasatzeak murtxikatzen ikasteko balio dio haurrari
Potito artifizialek ez dute lortzen etxeko ahien jatorrizko zaporea, izan ere, haurrentzako elikagai komertzialen ezaugarri nagusia homogeneotasuna da, bai zaporea, bai testura fina eta pikorrik gabea. Funtsezkoa da fruta-ahien eta pureen testura lodiago batera egokitzea, irabiatutako edo konpotako frutatik alakatutako frutara pasa dadin, pikor batzuekin, haurrek murtxikatzen ikatzen ikas dezaten, elikagai bigunak izan arren. Potetxoak elikagai erdisolidoak dira, eta, nutrizio funtzioa betetzeaz gain, lagundu egiten diote haurrari zapore berriak aurkitzen eta irensten.
Haurren dietan azukre gehiegi hartzeak hainbat eragozpen sortzen ditu. Lehenik eta behin, azukreak kaloria "hutsak" ditu, hau da, energia ematen du, baina ez du elikatzen, ez baitu ez bitaminarik, ez mineralik, ez beste mantenugairik.
Haurtxoa oso zapore gozoko elikagaiak hartzera ohitzen bada, zailagoa izango zaio beste zapore batzuk onartzea. Fruituen kasuan, erraz ukatuko ditu zapore erreala dastatzean, ez zaizkiolako gozoak izango, batez ere azidoenak badira, hala nola laranjak, mandarinak edo marrubiak.
