Obesitatea faktore anitzeko gaixotasuna da, eta, batez ere, joera genetikoa duten pertsonei eragiten die; hain zuzen ere, joera hori garatzen laguntzen duten ingurumen- eta kultura-faktore batzuek eragiten diete. Premisa horren arabera, uste da gizena izatera irits daitekeela gaixotasun horretarako karga genetiko jakin bat duen pertsona, eta gehiegizko kalorikoa eta sedentarismoa nagusi diren ingurunean bizi dena.
Gehiegizko energia gure ingurunean ohikoa da. Elikagaien eskuragarritasunaren eta dieta-ingestaren arteko erlazioa ikertzen denean, inguru obesogenikoa nabarmentzen da. Azterketen arabera, fruta eta barazkien saltokien presentzia eta hurbiltasuna gorputz-masaren indize (GMI) txikiagoa duen populazioarekin lotzen da. Halaber, janari azkarra gehiegizko pisuak eragin handiagoa duen populazio batekin du zerikusia.
Kontrolatu beharreko ingurumen-elementu asko
Ingurumen-faktore askok ingurune aproposak eskaintzen dituzte osasungarriak ez diren ohiturak hartzeko
Historia eta tradizioa, familiaren eragina, nazionalitatea, erlijioa eta morala, faktore psikologikoak, elikagaien kostua eta dirusarrerak dira, besteak beste, elikadura-aukerak eta, azkenik, kaloria- eta nutrizio-ingestak zehazten dituzten faktoreetako batzuk. Hala ere, elikagaien portaerarekin eta jarduera fisikoarekin lotutako askoz ingurumen-elementu gehiago daude eragina dutenak eta, gutxi-asko, alda daitezkeenak.
Hirigintza-diseinuak (garraio publikoa, garraio pribatua, bidegorria, paseatzeko ibilbideak edo parkeak), diseinu arkitektonikoak (igogailuak, eskailerak, urruneko kontrolak, etab.) edo legeria (alferrikako elikagaien publizitatea, azukredun elikagaien gaineko tasak edo segurtasun publikoa) administrazioen esku dauden alderdiak dira, eta ingurune egokiak bultza ditzakete ohitura osasungarriak hartzeko edo, alderantziz, ingurune obesogenikoak eraikitzeko.
Publizitate obesogenikoaren erregulazioa
Osasun Ministerioaren arabera, haur espainiarrek egunean 54 iragarki ikusten dituzte batez beste. Horietako asko elikagaienak dira, eta gehienak azukre, gatz eta gantz saturatu ugari duten produktuenak. Hori dela eta, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME), jakinik badela nolabaiteko ebidentzia zientifikoa publizitateak nola eragiten dien elikagaien lehentasunei, produktuak erosteko eskaerei eta, azkenik, elikagaien portaerari, eta, horren inguruan, estatu kideei eskatzen die industriarekin estrategia bateratuak garatzeko iragarkien kopurua murrizteko eta adingabeei zuzendutako elikagaien publizitatearen edukia kontrolatzeko.
Espainian, NAOS Estrategiaren babespean, 2005az geroztik, PAOS Kodea (Adin txikikoei zuzendutako Publizitatea Autorregulatzeko Kodea) garatu da. Kode horrek nabarmen hobetu du haurrentzako elikagaien publizitatearen kalitatea, eta murriztu egin du iragarki horietan egindako arau-hausteengatiko erreklamazioen kopurua. Onetsi berri den Elikagaien Segurtasunari eta Nutrizioari buruzko Legeak elikagaien publizitateari buruzko kapitulu bat ere badu, eragin-elementu garrantzitsu horren zenbait alderdi arautzen dituena.
Ekimen hori Osasunaren Mundu Erakundeak zuzentzen duen hiri osasungarrien Europako proiektuaren barruan kokatzen da, eta inguru obesogeniko baten aurkako proiektuaren adibide ona da, zabalagoa eta globalagoa. Hiri Osasungarrien Espainiako Sarearen (RECS) arabera, 1988an sortutako Espainiako Udalerrien eta Probintzien Federazioaren (FEMP) atal batek honela definitzen du biztanleria-eredu hori: bere testuinguru fisikoa eta soziala etengabe hobetzen duena, komunitatearen baliabideak zabaltzen dituena, herritarrei bizitzako alderdi guztietan egiten eta hobetzen laguntzen diena eta bere potentziala ahalik eta gehien garatzen duena.
Hiri osasungarrietan egiten diren ekintzetako askok hirigintza-plangintzarekin dute zerikusia, ohitura osasungarriak hartzea errazten duten inguruneak sortzen baitituzte; esaterako, aisiarako eta harremanetarako guneak, jarduera fisikoa egunero, erraz eta atseginez egiten laguntzen dutenak. Obesitatearen garapenean sedentarismoak betetzen duen zeregin garrantzitsua kontuan hartuz gero, alderdi horretako hobekuntzak funtsezkoak dira gaixotasun horri aurrea hartzeko.
