Gonbitoak, goragalea, azidotasuna, bihotzak eta idorreria dira emakumeak haurdunaldian izaten dituen eragozpen ohikoenak. Bere gorputza etengabe aldatzen ari delako gertatzen da hori, baina sintoma horietako bat bera ere ez da arriskutsua, neurrikoak direnean, baina deserosoak eta batere atseginak ez direnean. Hemen dituzu horiei aurre egiteko aholku batzuk. Eta, gainera, azalduko dizugu nola saihets ditzakezun bizi-etapa honetako patologiarik ohikoenak: haurdunaldiko diabetesa, gernu-traktuko infekzioak eta hipertentsio-arazoak, hala nola preeklanpsia.
Nola arindu haurdunaldiko ohiko eragozpenak
Gorakoak eta goragalea
Haurdunaldiari buruzko gida medikoen arabera, haurdunen %90ek goragalea dute eta %60k, gainera, oka egiten dute. Hilekoa atzeratu eta egun gutxira agertzen dira bi sintomak: gonbitoak 16 edo 20 asteko haurdunaldian desagertzen dira, baina goragalea haurdunaldia amaitu arte iraun dezake. Maizago gertatzen dira goizetan baraurik, baina eguneko edozein ordutan gerta daitezke, batez ere gosea edo nekea sentitzen denean. Zenbait hormona bat-batean ugaritzearekin lotuta dago (estrogenoak eta gonadotropina konikoa, zehazki).
Intentsitate handikoak badira, deshidratazioa, pisua galtzea eta zenbait arazo metaboliko eragin ditzakete. Hala ere, goragaleak eta oka moderatuak, gogaikarriak izan arren, ez dira arriskutsuak izaten amaren edo haurraren osasunerako.
— Sintoma hori arintzeko aholkuak:
- Jaiki aurretik zerbait hartu, digestio prozesuak hasten baitira, urdaileko gehiegizko azidotasuna gutxitzeko eta goragalea gutxitzeko.
- Janari oretsuak edo lehorrak (gailetak, biskoteak edo gosaltzeko zerealak) hobeto toleratzen dira.
- Ez edan urik edo zuku azidorik baraurik.
- Janarien artean likido asko edatea, batez ere oka eginez gero.
- Likido hotzak hobeto toleratzen dira, eta gas-edariak hartuz gero, burbuila guztiak disipatu arte itxaron behar da beti.
- Karbohidrato konplexuetan (almidoia) aberatsak diren elikagaiak, hala nola ogia, patatak, arroza, pasta eta lekaleak, aldizka jan behar dira, odolean azukre-maila egokia (glukosa) izaten laguntzen baitute, urdaila betetzen dute eta ondoeza arintzen.
- Ez jan eta ez jan koipetsuegiak, minak edo gozatuak eta usain handikoak.
Azidotasuna eta ardoak
Irudia: tasha
Urdailak jariakin azidoak sortzen ditu digestioari laguntzeko. Normalean, azido kantitate txiki bat urdailetik esofagora pasatzen da, baina behin eta berriz jariatzen denean, azidotasuna (pirosia) gertatzen da. Sintoma horiek bi ordu baino gehiago iraun dezakete, eta, maiz, areagotu egiten dira jatorduen ondoren, eta are larriagoak dira gaixoa etzanda edo etzanda dagoenean. Enbarazu hori ohikoa da haurdunen %50ean baino gehiagotan: haurdunaldiko hirugarren hilabetean has daiteke, baina eragin handiagoa du hirugarren hiruhilekoan, hein batean, uteroak urdailean egiten duen presio handiagoagatik (haurtxoa hazi egin delako) eta progesteronaren eraginez. Progesterona horren mailak handitu egiten dira haurdunaldian, eta hestegorriarekin lotzen duen balbularen muskulua erlaxatzen du.
— Sintoma hori arintzeko aholkuak:
- Saihestu hestegorriaren azala narrita dezaketen elikagaiak, hala nola zenbait gozagarri eta espezia (ozpina, piperbeltza), fruta zitrikoak (laranja, mandarina, pomeloa, limoia) eta haien zukuak, platerak tomatearekin edo tomate-saltsarekin.
- Alde batera utzi urdailaren hustuketa atzeratzen dutenak, hala nola gasdun edariak, kafea, tea, txokolatea eta elikagai edo prestakin koipetsuak (frijituak, erregosia edo gisatu koipetsuak), eta menda-infusioak, errefluxua errazten dutenak.
- Antiazidorik behar izanez gero (sodio bikarbonatoa, magnesioaren antiazidoak…), medikuari galdetu behar zaio, haurdunaldiaren bilakaeraren arabera kontraindikatuta egon baitaiteke.
Idorreria
Haurdunaldian oso maiz izaten den idorreria, progesterona-mailaren ondorioz kolonaren muskulu-tonua murrizten delako eta umetokiak, tamaina handitzean, konpresio-efektua eragiten duelako. Eragozpen hori erabakigarria da hemorroideak agertzeko, hau da, zainen hantura uzkiaren inguruan.
— Sintoma hori arintzeko aholkuak:
- Zuntz asko duten elikagaien kontsumoa handitzea: frutak, barazkiak, lekaleak, osoko zerealak eta horien eratorriak. Fruta lehortuek (aranpasa, piku, mahats) zuntz gehiago dute pisu-unitate bakoitzeko, baina kaloria gehiago ere badituzte. Haurdun dagoen emakumeak gari- edo olo-zahia nahiago badu (hori leunagoa da), likido ugariz lagundu behar dio; bestela, alderantzizko efektua eragin dezake eta idorreria areagotu.
- Likido ugari edatea: ura edo beste edari batzuk, hala nola infusioak, saldak…
- Baraurik dauden edari epel edo beroek hesteen mugimendua errazten dute.
- Ez da inoiz sendagai libragarririk edo hemorroideen kontrako kremarik hartu behar espezialistarekin kontsultatu gabe.
Nola prebenitu haurdunaldiko ohiko patologiak
Haurdunaldian existitzen ez diren gaixotasun batzuk garatu badaitezke ere, beste kasu batzuetan begi-bistako arazoak izaten dira, lehendik ere bularrezurretan zeudenak edo, agian, lehenago hainbeste arazo izan ez zituztenak. Eduard Baladia dietista-nutrizionistak eta Espainiako Nutrizio eta Dietetika Akademiako kideak dioenez, “patologia horiei aurrea hartzeko modurik onena haurdunaldiaren aurretik osasuntsu egotea eta diziplina arteko osasun-profesionalei laguntza eskatzea da”.
Haurdunaldiko diabetesa
Irudia: freestocks.org
Haurdunaldian dauden hormonek intsulinak egiten duen lana zaildu dezakete, eta glukosa normalak baino balio handiagoetara (hipergluzemia) igo daiteke, baina ohiko diabetea diagnostikatzeko ezarritakoak baino balio txikiagoetara. Kasu gehienetan, erditu ondoren, gluzemia maila normalera itzultzen da, baina beste batzuetan (kasuen % 10-20an) geratzeko iristen da.
Munduko Osasun Erakundearen arabera (OME), haurdunaldian diabetesa duten emakumeek konplikazioak izateko arrisku handiagoa dute haurdunaldian. Haurtxoek sortzetiko malformazioak edo makrosomiak izan ditzakete (hau da, tamaina handiegian jaiotzea). Gainera, etorkizunean 2. motako diabetesa izateko joera handiagoa dute bai emakumeek bai haien seme-alabek. Joera hori jaio aurreko proben bidez diagnostikatzen da bigarren hiruhilekoan.
Gomendioak: dieta hipokalorikoa egitea karbohidrato gehiegi ez duten errazioekin, elikagai integralak, lekaleak, frutak eta barazkiak.
Gernubideetako infekzioak
Espainiako Ginekologia eta Obstetrizia Elkarteak (SEGO) dioenez, haurdunaldien % 5-10ean ager daiteke gaitz hori. Haurdunaldiaren aldaketa anatomiko eta funtzionalek haurdunaldia izateko arriskua areagotzen dute, baina gernuaren pHa handitzeak eta estrogenoen gernu-jarioa handitzeak ere eragin ditzakete.
Gomendioak: likido asko edatea, bereziki ura, lagungarria da gernua diluitzeko eta gernua maizago egitea bermatzen du. Horri esker, bakterioak gernubideetatik kanporatzen dira infekzioa hasi aurretik.
Hipertentsio arazoak
Ohikoena preklanpsia da: arteria-hipertentsioa, gernuan proteinak galtzea, likidoak atxikitzea, pisua handitzea, buruko mina eta ikusmen-aldaketak. Arrazoi zehatzak ez dakizkigun arren, hipertentsioa, diabetesa eta obesitatea, haurdunaldiaren aurretik, faktore lagungarriak izan daitezke. Normalean, haurdunaldiko 20 asteren ondoren eta erditu eta sei astera arte izaten da.
Gomendioak: arterietako tentsioa kontrolatzea. Horretarako, ezinbestekoa da elikaduran zenbait jarraibide betetzea, hala nola likido ugari edatea (ura, zopak, infusioak) egunero; jatorduetan gatz gehiegi ez hartzea eta bazkalorduan eta afarian barazkiak hartzea; eta, gutxienez, egunean hiru fruta-pieza.
