2014ko irailaren amaieran eta urriaren hasieran, EROSKI CONSUMErek Espainiako haurren elikadurari buruzko inkesta zabala egin zuen. Bederatzi autonomia-erkidegotan egin zen, eta 2 eta 18 urte bitarteko haur eta nerabeen ohiko 1.050 guraso edo begirale (aitona-amonak, adibidez) izan ziren. Inkestak datu kezkagarriak erakutsi ditu, eta horietako batzuk jarraian zehazten eta aztertzen dira, haurtzaroan dieta osasungarria egitea oso garrantzitsua delako.
Haurren eta gazteen elikadura, baikortasun handiegia?
Inkestako lehen galderetako batek adingabekoen elikadura baloratu nahi zuen, zaintzaileen iritziz. Emaitza harrigarria izan da, kontsultatutako hamar heldutik bederatzik uste baitute beren seme-alabek (edo beren ardurapean dauden adingabekoek) nutrizio-ohitura orekatuak dituztela. Errealitatea, ordea, oso bestelakoa da. Inkestan ikusi zenez, desoreka nabarmenak daude haurren elikaduran, eta, batzuetan, areagotu egiten dira nerabezaroan.
Haurrentzako gosaria: fruta gutxi, azukre asko
Zientziaren esparruan gosariak duen garrantziari buruzko eztabaida badago ere, inork ez daki komeni dela fruta freskoak jatea. Era berean, ez dago zalantzarik elikagai horretan energia-dentsitate handiko elikagaiak maiz sartzea zer den. Inkestaren arabera, inkestan parte hartu zuten haur eta gazteen %41ek sekula ez du fruta gosarian sartzen. Gainera, %57k zereal azukretsuak edo txokolatedunak hartzen dituzte gosarian. Margaret Chan doktoreak, Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) zuzendari nagusiak, esan du zereal mota horiek ez direla gomendagarriak ohiko kontsumorako, azukre asko dutelako.
Elikagai integralen kontsumo urria
Adin txikikoen %8k bakarrik jaten dute ogi integrala. Zifra pixka bat igo da nerabeetan (%12). Ore integralaren kontsumoa txikiagoa da (%6), eta are gutxiago osoko arrozarena (%4). Datu desengainatzaileak dira nutrizioan adituak direnentzat. Ikerketa askok ale integralen kontsumoak osasunari dakarzkion onurak erakusten dituzte, 2011ko abenduan Gil Health Nutrition aldizkarian argitaratutako berrikuspen batek ondorioztatu zuenez. Hain zuzen, Minbizia Ikertzeko Mundu Funtsak adierazi du “mugatu” egin beharko genituzkeela zereal finduak gure osasuna hobetzeko eta minbizia saihesteko (ez sendatzeko).
Fruta eta barazki maila eskasa
Egunean bost errazio fruta eta barazki jatea aholkatzen da, eta hori haur eta nerabeei ere aplikatzen zaie, nahiz eta haientzat gomendaturiko kontsumo anoa helduentzat gomendatutakoa baino txikiagoa izan. Neurri eta pisu apartekoak, herritar gehienek ez dute gomendio hori betetzen, eta horrek barne hartzen ditu haurrak. ArtikuluaFruta eta ortuarien sustapena: zer egiten ari gara gaizki?‘kontu hori xehetasunez azaldu du. EROSKI CONSUMEren inkestak berretsi egin du, adingabekoen erdiek baino gehiagok ez baitute egunero berdurarik eta barazkirik kontsumitzen, eta %29k ez du frutarik kontsumitzen. Azken horrek, agian, beste datu batekin zerikusia du: fruta-pieza esnetasunarekin ordezkatu ohi da. Haurren %32k maiz egiten du hori, eta %60k noizean behin.
Gomendioa da egunero gutxienez fruta eta barazkien bost anoa kontsumitzea (ez “maximo”), eta hori argi geratu zen Reissek eta 2012ko abenduan (Food and Chemical Toxikology) egindako ikerketa batean. Estatu Batuetako populazioaren erdiak fruta eta barazki gehiago hartzen baditu, urtean 20.000 minbizi kasu saihestu litezke. OMEk, bestalde, kalkulatzen du fruta eta barazki gutxi hartzeak (tuberkuluak kontuan hartu gabe, adibidez, patata edo mandika) kardiopatia iskemikoen %31 eta garuneko hodietako istripuen %11 eragiten duela. Guztira, uste du nahikoa fruta eta barazki hartzeak urtean 1,7 milioi bizitza salbatuko dituela.
Haurren eskura ez dauden elikagaiak
Inkestan parte hartu zuten hamar heldutik ia zazpik etxean opil industrialak, gominolak, mokadutxoak eta bestelako elikagaiak izan ohi dituzte, oso erakargarriak haurrentzat. Etxean badaude, haurrek hartzen dituzte edo helduek hartzen dituzte (haurrek haienganako erakarpen handia sentitzen dutelako). Hala ere, gauza jakina da “desioa esnatzea” dela. Baliteke horrek zerikusia izatea lehen zehaztutako fruta eta barazki gutxi kontsumitzearekin.
Janaria pizgarri gisa
Ez bada batere gomendagarria elikagai horiek etxean maiz egotea, are okerragoa da janaria pizgarri gisa erabiltzea (saria, zigorra edo aspertzean arintzea). EROSKI CONSUMEren inkestan, familien %32an gertatzen da hori, batez ere zaintzaileak ez badira gurasoak. Janaria “truke-txanpon” gisa erabiltzea guztiz desegokia da. Haur bat ondo elikatzea ez da soilik irensten dituen elikagaiak zaintzea, gose- eta asetasun-sentsazioak errespetatzea baizik, eta, elikagai osasungarrien eskaintzaren barruan, haien gustuak eta lehentasunak errespetatzea, beti xantaia edo hertsapenik gabe. Horixe gomendatzen da, behintzat, haurren elikaduraren arloko erreferentziazko azken dokumentuan, Nutrizio eta Dietetikako Akademiak (antzinako Amerikako Dietetikako Elkartea) argitaratua.
Telebista aurrean jaten duten haurrak
Komeni da adingabeek telebistaren aurrean jatea, arrazoi askorengatik. Hasteko, gaur egun bizi diren familiako une bakanetako bat partekatzeari ekin diote. Gainera, aparteko elikagaien iragarkietan agertzen dira, oso ongi diseinatuak, arreta erakartzeko, adibidez, gosaritarako zerealen iragarkietan. Badakigu publizitateak elikadura-hauteskundeak eta txikienen dietak alda ditzakeela, eta, horri esker, sakondu egiten du ‘Haurren eta haurren obesitatearen publizitatea’ artikulua. Inkesta honetan, haurren% 30,3k eta% 47,6k beti ikusten dute telebista jaten ari direla. 13 eta 18 urte bitarteko nerabeetan, kopuru hori %70era irits daiteke.
Orain arte azaldutako guztia gurasoen edo zaintzaileen baikortasunarekin alderatzen da (gogoan izan %90ek uste duela adin txikikoen elikadura egokia dela), baizik eta helduen %87k gai hori “asko edo nahiko” kezkatzen duela. Ikusi ahal izan den bezala, kezka da gaizki fokatzea. Informazio zorrotza behar da komunikabideetan, etxeetan, profesional sanitarioekin egindako kontsultetan eta baita eskoletan ere. Komenigarria da, halaber, informazio gutxiago izatea.
