Gizentasuna faktoriala da, eta baldintzatzaile-sare konplexu batetik sortzen da. Batzuk ezin dira aldatu, genetikak edo osasun-politikak bezala, baina beste batzuk bai, elikadura edo ariketa, adibidez. Haurren obesitatearen kasuan, ordea, egoera zailago baten aurrean dago: baldintzatzaile bakar bat ere ez dago umearen kontrolpean, halaxe adierazi zuen, 2015ean, Osasunaren Mundu Erakundeko (OME) zuzendari Margaret Chan doktoreak. Hala ere, gurasoek zerbait egin dezakegu hura prebenitzeko eta baita tratatzeko ere, artikulu honetan zabaldu den moduan.
Haurren obesitatea: kamera moteleko drama
Bost urtetik beherako 42 milioi haurrek gehiegizko pisua edo gizentasuna dute munduan, 1990ean baino hamar milioi gehiago. Are gehiago, hazkunde esponentziala ez da murriztuko: 2025ean, 70 milioira iritsiko da. Haur horietako askok gehiegizko pisuari dagozkion osasun-arazoak izango dituzte, bai haurtzaroan, bai helduaroan. Arazoak fisikoak izan daitezke (hipertentsioa, adibidez), sozialak eta are ekonomikoak ere: bizitzan zehar gizentasuna duen haur batek 13.000 euro gehiago inbertitu beharko ditu gastu medikoetan pisu normala baino.
Drama hori kamera motelari heltzeak maila guztietan neurriak hartzea eskatzen du. Nolanahi ere, ikerketa zientifikoen zerrenda luze batek ikusi du gurasoen zeregina ezin dela gutxietsi haurren gizentasunari aurrea hartzeko edo, gutxienez, haien bilakaera geldiarazteko. Gaur egun, jakina denez, gurasoen erantzukizuna sustatzea funtsezkoa da haurren obesitatea ager ez dadin edo jada ezarrita dagoenean tratatzeko. Azken urteotan, gero eta aditu gehiagok uste dute nahasmendu hori gurasoengana bideratu behar dela. Osasun-profesionalen helburua da gurasoek trebetasun batzuk menderatzea, portaera aldaketarekin zerikusia dutenak. 2013ko irailean argitaratu zituen Oesdity Revies aldizkarian argitaratutako ikerketa interesgarri bat, van der Kruk eta haren kolaboratzaileen eskutik. Bere lanean ikusten da trebetasun horiek bi motatan bana daitezkeela: orokorrak edo bizimoduarekin lotutakoak. Gizentasunaren abordatzeak duen arrakastarekin lotuta dago, beraz, merezi du kontuan izatea. Hona hemen garrantzitsuenak.
Trebetasun generikoak
- Pozoiak edo sariak modu egokian erabiltzea, haurraren lorpenak modu positiboan indartzeko.
- Adingabekoa beldurrez eta beldurrez joka dezan bultzatzea eta laguntzea.
- Haurrari modu egokian laguntzea, emozio negatiboekin borrokatzen nola lagundu jakitea.
- Komunikazio ona, elkarri entzutea, ideien eta iritzien trukea, eta eredu bat eskaintzen ikastea, haurrak bere zalantzak ikus ditzan.
- Agintea ezartzen jakitea.
- Gurasoen eta seme-alaben arteko interakzio-eredua aldatzea, gurasoek haurra kontrolatu beharrean haurra lagun dezaten.
- Familia berean haur ezberdinei aurre egiten jakitea.
- Asertibitatea menderatzea.
Bizimoduarekin lotutako trebetasunak
- Adibide ona da janarian eta jarduera fisikoan.
- Mahaiko arauak modu positiboan bideratzea: janariaren denbora errespetatu behar da, telebistaren aurrean ez jan, estresa mahaitik urrundu, etab.
- Otorduen maiztasunean egitura bat egotea.
- Haurraren aurrean janari-errazio handiak egon daitezen saihestea, bere gose- eta asetasun-seinaleak ezagut ditzan.
- Etxean zer elikagai sartzen diren zaintzea.
- Adingabekoaren kontsumoa modu egokian kontrolatzen jakitea. ‘Zer egin nire nire umeak pisu gehiegi badu?’ testuan azaldu bezala. ‘egokiena da kontrol hori ezkutatzea eta ez adieraztea.
- Etxean ohitura osasungarriak sustatzen dituzten familia-arauak egotea.
- Haurrak gizentasunez estigmatizatzen jakitea.
- Pausoz pauso portaera aldatzeko trebetasunak eskuratzea.
- Elkarrekin jarduera dibertigarriak egitea (eta jolastea).
Ez luke harritu behar azken trebetasun hori haurrekin jolastea, gizentasunaren prebentzioarekin eta tratamenduarekin zerikusia izatea. Nahiz eta azkenean agertu, agian jolastu egingo da, benetan, gure seme-alabekiko harremana hobetzeko behar diren trebetasunak eskuratzeko lehen urratsa.
