Anemia kaltegarria B12 bitamina faltarekin lotutako gaixotasuna da. Zahartzearen berezko arrazoi fisiologikoei erantzuten die batez ere, adin horretan murriztu egiten baita bitamina hori hesteetan xurgatzeko gaitasuna. Xurgatze-arazoak agertu aurreko urteetan, oso garrantzitsua da kobalamina-organismoan (bitaminaren forma aktiboa) animalia-jatorriko elikagaiak janez erreserba egitea, anemia hori hirugarren adinean ager ez dadin.
Imagen: Mario Carangi Urteak igaro ahala, organo eta sistema guztien funtzioak nabarmen okertzen dira. Urdailak urin gastriko gutxiago jariatzen du, heste-mugimendua motelagoa da eta muskulu-indarra galtzen du. Garunean, zahartze-prozesu naturalaren ondorioz, koordinazio- eta memorizazio-ekintzak aldatu egiten dira. Hala ere, egiaztatu ahal izan denez, funtzio mentala hondatu egin daiteke mantenugai espezifikoen urritasun kronikoak hala nola B12 bitamina.
Horixe ondorioztatu du Oxfordeko Unibertsitateak egin berri duen eta ‘American Journal of Clinical Nutrition’ aldizkarian argitaratu den azterlan batek. Hamar urtez 1648 parte-hartzaileri egin die jarraipena ikerketak, eta, horri esker, egiaztatu ahal izan da holoTC maila handiagoa (plasmako B12 bitaminaren biomarkatzailea) %30eko narriadura kognitibo motelagoarekin lotzen dela. Beste azterketa batzuek ere baieztatu dutenez, urteekin organismoak B12 bitamina xurgatzeko gaitasuna galtzen du. Hala, haren urritasun kronikoak narriadura kognitiboa eragiten du, oroimena eta bestelako ahalmen mentalak galduz. Halaber, anemia kaltegarria eragiten du, nahiko ohikoa adineko pertsonen artean.
Prebentziorako dieta
Adinekoek dituzten nutrizio-gabeziak garaiz tratatzeko, behar-beharrezkoa da dieta egokia egitea, xurgatze-arazoak agertu aurretik behar diren mantenugai-erreserbak ziurtatzeko. Era berean, aldizkako azterketa medikoetan proteina-mailen, burdina, potasioa, fosforoa eta kaltzioa bezalako mineralen, eta azido folikoa eta B12 bitamina bezalako bitaminen azterketa osoa egin beharko litzateke. Ohiko odol-analisiak eta nutrizio-tratamendu egokiak zahar askoren egoera mentala hobetu lezakete. Hain zuzen, adinagatik eta zahartzeagatik sendaezintzat jotzen diren buru-nahaste asko (hitzezko jariakortasunik, koordinaziorik eta memorizaziorik eza), berez, iragankorrak dira, baldin eta garaiz tratatzen badira mantenugai egokiekin.
Gibelak B12 bitamina metatzen du; beraz, anemia kaltegarria ez da garatzen organismoak xurgatzeari utzi zionetik 2-4 urte igaro arte. B12 bitaminaren ekarpen dietetiko egoki batek, beraz, anemia kaltegarriaren tratamendu prebentibo eta terapeutiko gisa funtzionatuko luke, eta, horretarako, bitamina horren erreserbak sortuko lirateke organismoa oraindik bitamina hori xurgatzeko gai denean. Hala ere, pertsona zaharrari anemia kaltegarria diagnostikatu ondoren, nutrizio-tratamendua B12 bitamina-injekzioak ematean datza, urritasun hori duten pertsona gehienek ezin baitute ahotik hartutako B12 bitamina xurgatu.
Arrisku egoerei aurrea hartzeko, dietarekin B12 bitaminaren ekarpena indartu behar da, egunero animalia-jatorriko elikagaiak sartuz. Hauek dira era naturalean kobalamina duten bakarrak, bitamina horren forma aktiboa.
Odola edo kalitatezko gibela duen odolki-anoa batek (hilean behin txandakatuz) B12 bitaminaren eta anemia eragiten duten beste elikagai batzuen ekarpen dietetikoa (azido folikoa eta burdina, esaterako) konpontzen du. Haragiek (gorriek bereziki), arrainek eta itsaskiek, arrautzek eta esnekiek ere kobalamina dute.
B12 bitamina faltagatiko dementzia
Kalitatezko odolki edo gibel errazio batek B12 bitaminaren ekarpen dietetikoa konpontzen du hilero
B12 bitaminaren urritasuna, neurri handiagoan edo txikiagoan, adineko pertsona guztiek dute. Oro har, hirugarren adinean areagotu egiten da, zahartzearen berezko arrazoi fisiologikoei erantzuten baitie batez ere. Urdaila zahartzen denean, azido klorhidriko gutxiago jariatzen du. Murrizketa horrek, ezinbestean, hipoklorhidria dakar, B12 bitaminaren nutrizio-urritasunaren kausa zuzena.
Bitamina hori falta da ‘mukosa gastrikoaren faktore intrintsekoa’ ez dagoelako; urdaileko proteina hori beharrezkoa da B12 bitamina hesteetan xurgatzeko. Normaltasun-egoeran, urdailean B12- ‘faktore intrintsekoa’ bitamina konplexua sortzen da, ileonera igarotzen dena. Han, mukosaren hartzaileekin elkartzen da, bitamina xurgatu eta odolera pasa dadin. Hipoklorhidriaren ondorioz, ‘faktore intrintsekoa’ kantitate urritan ezkutatzen da edo ez da batere gertatzen; beraz, B12 bitamina ez da xurgatzen.
B12 bitaminaren urritasunak nerbio-sistemari eragiten dio, eta haren sintomak nabariak diren arren (eskuak eta oinak inurritzea eta hankak, oinak eta eskuak sentikortasunik gabe uztea), askotan, adinekoek mugikortasun ezarekin eta zahartzearekin lotzen dituzte, eta horrek zaildu egiten du garaiz identifikatzea. Askotan, kalte neurologikoak eta mentalak (nahasmendua, depresioa eta funtzio intelektual eskasa) nabarmenak direnean iristen da diagnostikoa. Orduan, narriadura itzulezina izan daiteke, eta dementzia batera iritsi.
Hipoklorhidriak proteinen digestioari ere eragiten dio (haragia, arraina, arrautzak edo esnekiak). Egoera normalean, urdaileko azidotasunak entzima proteolitikoak aktibatzen ditu, eta entzima horiek urdailean ahalik eta ondoen digeritzea ahalbidetzen du. Horregatik, elikagai proteikoak dosifikatzea eta adinekoei egunean hainbat aldiz banatutako anoa txikiagoetan eskaintzea gomendatzen da.
Anemietan, globulu gorriek (hematiak) eta oxigenoa odoletik garraiatzen duen proteinak (hemoglobina) balio normalak baino txikiagoak dituzte. Hematiek hemoglobina dute, oxigenoa biriketatik organismoaren zelula guztietara eramateko. Anemian odolak ezin du oxigeno kantitate egokia garraiatu. Oxigenazio falta horrek zenbait sintoma sorrarazten ditu, hala nola nekea, ahultasuna edo akiduragatik ariketa egiteko ezintasuna. Anemia oso larria bada, buruko arazoak ager daitezke, edo pertsonak bihotza geldi dezake.
Lan askok egiaztatu dute anemiaren nagusitasuna eta ondorioak. Hala ere, ikasketa horietako adineko biztanleria gutxi dago. Gainera, anemia ferropenikoan jarri dute arreta, eta ez nutrizio-jatorria duten anemietan, hala nola azido folikoaren edo B12 bitaminaren urritasunak eragindakoan.
Hain zuzen, eta adinekoek nutrizio-anemien eragina izan arren, oraintsu bakarrik baloratu da adinekoek bizi-kalitatean eta biziraupenean duten inplikazioa, bizi-itxaropena handitu egin delako eta adin aurreratuetara iristen den biztanleriaren ehunekoa handia delako. Egindako azterketa batzuen arabera, nutrizio-anemiak gaitasun fisiko eta mugikortasun txikiagoarekin, biziraupen txikiagoarekin eta miokardio-infartua edo dementzia izateko arrisku handiagoarekin lotzen dira.
Nutrizio anemietan, tratamendu bakarra eta esklusiboa dietoterapia da. Helburua da zuzenean hematopoiesian edo odol-zelulen eraketan (globulu gorriak, esaterako) parte hartzen duten elikagaien urritasuna elikagai espezifikoekin eta dieta egokiarekin zuzentzea. Elikagai horiek, nagusiki, burdina, azido folikoa eta B12 bitamina dira, baita C bitamina ere.
Oso harreman estua dago B12 bitaminaren eta folatoen urritasunaren artean. Askotan, folato-faltagatiko anemiaren diagnostikoak anemia sorrarazten du B12 bitamina faltagatik. Azido folikoak B12 bitaminaren urritasunak eragindako anemia zuzentzen du eta diagnostikoa atzeratzen du, baina ez du kalte neurologikorako progresioa prebenitzen. Horregatik, egoera horren aurrean, baztertu egin behar dira nutrizio gabeziaren aukera guztiak, eta tratamendu dietetiko eraginkorrena ezarri.
