Hiru pertsonatik batek dieta ausarta jarraitzen du

Elikadura Politikako Nazioarteko Ikerketa Institutuak (International Food Policy Research Institute, IFPRI) koordinatutako aditu independenteek ‘Informe Global de la Nutrición’ (Global Nutrition Report) izeneko dokumentu luzea argitaratu berri dute. Europako Batzordeak parte hartu duen txosten honetan, beste erakunde batzuen artean, munduko hiru pertsonatik batek epe motzera edo luzera osasun-egoera arriskuan jartzen duen dieta egiten jarraitzen duela irakur daiteke.

Malnutrizioaren arazoa, zenbakitan

Malnutrizioa gehiegi edo gutxiegi izan daiteke. Zenbait malnutrizioaren eraginpean dauden pertsonen kopurua ezin da batu (pertsona batek malnutrizioaren mota bat baino gehiago izan ditzakeelako), bai txostenak eta bai eranskin batek, “Munduko nutrizio-erronkaren 50 zenbakiak’, datu hunkitzaile hauek jasotzen dituzte:

• 2.000 milioi pertsonak malnutrizioa pairatzen dute mikronutrienteak behar ez bezala hartzeagatik.
• 1.900 milioi helduk gehiegizko pisua edo obesitatea dute.
• 794 milioi lagunek ez dute behar adina kaloria hartzen.
• Bost urtetik beherako 161 milioi haurrek hazkunde-atzerapena dute, 51 milioi ez dute behar adina pisatzen (galduta) eta 42 milioik gehiegizko pisua dute. Horietako bat ere ez da modu osasungarrian hazten ari.
• Mundu osoko 12 helduetatik 1ek 2 motako diabetesa du.
• Obesitate-zifrak altuak dira, eta 127 herrialdetan hazten ari dira.
• Munduko herrialde batek ere ez ditu jaso gizentasunari buruzko datuak.

Urtean ia 90 kilo elikagai ez-osasuntsu

Espainian, nolanahi ere, malnutrizioa duten herritar gehienek gehiegi egiten dute. Horrek lotura du, besteak beste, gure elikadura-sistemak kalitate ezberdineko elikagai-ugaritasun eta ugaritasun handia ematen duelako. Horrek konnotazio positiboa du, desnutrizioa saihesten baitu, baina baita negatiboa ere, “osasungarriak ez diren dietak sortzen laguntzen duelako, gero eta ohikoagoak”, IFPRIren txostenean ikusten denez.

Halaber, gure inguruan pertsona bakoitzak urtean 80 eta 90 kilo elikagai “ultraprozesatuak” hartzen dituela ere zehazten da. Energia-dentsitate handia duten produktuak dira (kaloria asko, bolumen txikian), eta gatz eta azukre ugari dituzte, baina funtsezko mikronutrienteetan gutxi dira.

Era berean, “haragi gorri eta prozesatuak” hartzen ditu, eta horrek, bere hitzetan, “ondorio negatiboak ditu osasunean zein ingurumenean”. Datu horrek ez luke harritu behar, Munduko Osasun Erakundeak haragi gorriak eta prozesatuak minbizi-mota batzuetan inplikatuta daudela kontuan hartu duela kontuan hartuta,’ Haragi gorriak eta prozesatuak jan ditzakegu edo ezin dugu jan? ‘.

Gure elikadura-ereduak gaixotasun kronikoak izateko joera du, eta horregatik deskribatu du txostenean elikadurarekin zerikusi handia duten hiru arrisku-faktore: hipertentsioa, hipergluzemia eta hiperkolesterolemia. Kalkuluen arabera, Espainiako populazio helduen %10ek odoleko glukosa (hipergluzemia) handiak dituzte, %56k kolesterol-maila normala baino handiagoa (hiperkolesterolemia) eta %37k presio arteriala (hipertentsioa) altuegia dute. Gorputz-pisuari dagokionez, Espainiako helduen %58k gehiegizko pisua dute, eta %24k obesitatea.

Nola heldu egoera horri?

Esku-hartze mota asko daude, hainbat eremutan inplementa daitezkeenak, elikadurari lotutako dieta ez oso osasungarriak, obesitatea eta gaixotasun ez-transmitigarriak prebenitzeko edo kudeatzeko. Gizarte-marketineko kanpainetan daude, ingurune komunitarioetan, ikastetxeetan nutrizio-hezkuntza, dietista-nutrizionistek Lehen Mailako Atentzioan duten aholkularitza eta, zenbaitetan, kirurgia bariometrikoa.

Baina saihestu behar ez den esku-hartze bat elikagaien marketina kontrolatzea da. Esate baterako, txostenean esaten da amaren esnearen ordezkoak saltzen dituzten konpainia askok Amaren Esnearen Ordezkoak Merkaturatzeko Nazioarteko Kodea hainbat modutan urratzen dutela, baita horri buruzko legeria nazionala duten herrialdeetan ere”. Eztabaida bera da, zure iritziz, haurtxoentzako elikagai osagarrien marketinean dagoen egoera.

Txostenak osasungabetasun edo gaixotasun kronikoen abordatze hutsetik harago doa, munduan desnutrizioa kasu asko baitaude. Hori dela eta, dokumentuaren egileek lau arlo zabalei aurre egitea proposatzen dute, bi arazoak batera konpontzeko:

• Elikadura hobetzeko ekintza eta estrategia politikoak.
• Elikadura-inguruneak garatzea, bizitzako etapa guztietan dieta osasungarria egin ahal izateko.
• Ikuskeraren ondorengo lehenengo 1.000 egunetan egindako ekintzak, baita aurreko aldian egindakoak ere.
• Elikadura errespetatzen duten elikadura-sistemak sustatzea.

Malnutrizioari buruzko sei mezu nagusi

Txostenean aurkeztutako datuak aztertu ondoren, ikertzaileek garrantzitsutzat jotzen dute sei mezu nagusi ematea eta hamar dei egitea ekintzari. Hauek dira funtsezko sei mezuak:

• 1. Malnutrizioa modu guztietan bukatzeak garapen iraunkorra bultzatuko du.
• 2. Malnutrizioa murrizteko aurrerapenak motelak eta desberdinak dira. Gehiegizko nutrizioa (obesitatea) areagotu egiten da.
• 3. Konpromiso handiagoa eta finantziazio handiagoa behar da malnutrizioari aurre egiteko.
• 4. Elikadura arloko esku-hartzeak egin behar dira, alde batera utzi gabe gizarte-babesa, klima-politika, elikadura-sistemak eta enpresa-sektorea, horrek elikadura hobetuko baitu, baina baita garapen iraunkorra ere.
• 5. Interesa duten sektore guztiek hobetu behar dute, malnutrizioa murriztu eta jasangarritasuna sustatu nahi bada.
• 6. 2030ean, hobekuntza nabarmenak lor daitezke malnutrizioan (modu guztietan).

Hamar dei gure elikadura hobetzeko

2030ean aipatutako hobekuntzak bete daitezen, txostenean “hamar dei ekintzara” proposatzen dira:

• 1. Garapen iraunkorreko helburuen bidez, elikadurak duen garrantzia handitzea.
• 2. Nutrizio-helburuekin lotutako erantzukizun nazionala indartzea.
• 3. Hazkuntza-prozesu osoan nutrizioa hobetzea.
• 4. Egungo finantziazioarekin ahalik eta nutrizio-emaitzarik onenak lortzea.
• 5. Elikadura-ekintzetarako finantziazioa handitzea.
• 6. Malnutrizioaren forma guztietan aurre egiteko ekintzak ezartzea.
• 7. Elikadurarekin zerikusia duten erakundeen eta klima-aldaketari buruzko aliantzak egitea helburu komunen inguruan.
• 8. Elikadura-sistemek elikaduran eta osasunean duten inpaktuaren adierazleak garatzea.
• 9. Enpresek elikaduraren arloan dituzten funtzioak eta erantzukizunak hobeto ulertzea.
• 10. Ekintza eraginkorrak gauzatzea eragozten duten hutsuneak identifikatzea eta hutsune horiek betetzea.

Sei mezuen edo “ekintzara egindako deien” helburua bezain sinplea da gure seme-alabek “malnutrizio” hitza ez ezagutzea eta historia liburuetan esanahia bilatu behar izatea.