Ikerketa zientifikoa ezinbesteko tresna da obesitateari aurrea hartzeko, aurrera egiteko eta tratatzeko. Ángel Gil Nutrizioaren Fundazio Iberoamerikarreko presidenteak (FINUT) dioenez, "ikerketaren bidez bakarrik konpon daitezke epe ertain eta luzera obesitateak eta haren komorbilitateek eragiten duten arazoa, batez ere diabetea eta gaixotasun kardiobaskularra". Horrek denbora darama eta, batez ere, dirua. Zenbat inbertitzen da Espainian, gure inguruko herrialdeekin alderatuta?
Haurren obesitate-tasak oso kezkagarriak dira Espainian. Kopuruak azterlanen arabera aldatzen diren arren, denek berresten dute arazo horrek azken 30 urteetan izan duen gorakada nabarmena. “Horrek esan nahi du arazo bat sortu dugula hamarkadetan, eta arazo hori konpontzea denboran zehar programa espezifikoak aplikatzearen mende egongo dela. Ikerketaren bidez soilik egin daitezke osasun-politika publiko egokiak ezartzen lagunduko diguten ikuspegi berriak”, zioen Ángel Gilek elkarrizketa honetan.
Baina nolakoa da I+Gko ikerketa gure herrialdean? Zenbat inbertitzen da? Europako Estatistika Bulegoak (Eurostat) 2019ko ikerkuntzan eta garapenean egindako inbertsioari buruzko datuen arabera, Espainiak 303 euro inbertitu zituen biztanleko, Europako bazkideen batez bestekoaren erdia baino gutxiago (685,6 euro pertsonako). Espainiako BPGaren % 1,14 da hori, Europako batez bestekoaren % 2,19 baino gutxiago.
Irudia: Eroski Consumer
Nondik dator haurren obesitatea ikertzeko dirua?
Finantzaketa publikoa
Espainian ikerketarako finantziazio publikoko hainbat formula daude:
- Funts gehienak Ekonomia eta Lehiakortasun Ministeriotik (MINECO) eta Zientzia eta Berrikuntza Ministeriotik iristen dira. Laguntza horiek ikerketa-proiektuak garatzeko aukera ematen dute, baina baita ikertzaileen prestakuntza eta mugikortasuna errazteko ere. Azpiegiturak hobetzeko eta erosteko edo Espainiako eta nazioarteko ikerketa-taldeen arteko lankidetza bultzatzeko laguntzak ere badaude.
- Autonomia-erkidegoek ikerketarako laguntza-programak dituzte, eta horiek eskualdeko aurrekontuekin finantzatzen dira.
- Azkenik, laguntzen zati bat Europatik ere iristen da, gehienak Europako Batzordeak ematen ditu.
13 Finantzaketa pribatua
Finantziazio pribatuaren gaia, zientziaren zenbait arlotan besoak zabalik hartuta jasotzen den arren (minbiziaren aurkako ikerketa, esaterako), haurren obesitatearen gaia eztabaidagarriagoa da, laguntza horiek elikagaien industriatik baitatoz (baita farmazia-laborategietatik edo osasun-aseguru pribatuetatik ere), eta, beraz, ikerketa horiek finantzatzeko interesa ez da aurrerapen zientifikora mugatzen.
Zenbait berrikuspen sistematikok alboratu egin dituzte elikagaien industriak finantzatu zituen azterketen ondorioak, batez ere edari azukretsuen ondorioak jakinarazten zituztenean. Finantziazio horien ondorioz sor daitezkeen interes-gatazkak frogatuta daude, eta, beraz, zientzialariek kontu handiz hartu behar dituzte ondorioak. Ikertzaile gehienek nahiago dute elikagaien industriaren mende ez egon beren ikasketak egiteko, badakitelako horrek eragina izango lukeela, hein batean, emaitzen sinesgarritasunean.
Laborategitik politikara: Eskandinaviako kasua
Norvegia
Norvegia da haurren obesitatearen aurkako borrokaren arrakasta-kasu bat.Eskandinaviako biztanleen %25ek gehiegizko pisua dute, eta Espainian %55ek. Norvegiarrek guk baino euro gehiago inbertitzen dute I+Gn. Zehazki, Eskandinaviako herrialdeak bere BPGaren %2,22 bideratzen du ikerketara, eta, horri esker, 5.685 ikertzaile ditu milioi biztanleko. Hori dela eta, baliteke haurren eta gazteen gehiegizko pisuaren eta obesitatearen tasa %13,8koa izatea (adin guztien arteko batez bestekoa), eta Espainiako haurren %40koa.
Inbertsioa politika publiko bihurtzea da giltzarrietako bat. Haren inkestek eta ikerketa zientifikoek ondorioztatu zuten Norvegiako haurrek azukre gehiegi kontsumitzen zutela, eta neurriak hartu zituzten. 2000tik 2018ra bitartean, biztanleko hartzen den azukre kopurua murriztea lortu du Espainiak, urtean 43 kg pertsonako kontsumitzetik 23 kg kontsumitzera igaro baita. Consumer Liv Elin Torheimek, Norvegiako Nutrizio Kontseiluko lehendakariordeak, apirileko zenbakian esan zuen bezala, “arrakasta horren zati bat da Norvegiako Gobernuak mugatu egiten duela 1992ko Irrati-Legearen bidez berariaz haurrei zuzendutako publizitate guztia. Arau hori, 2013. urtean, haratago joan zen, eta elikagaien industriak 13 urtetik beherako haurrentzako azukredun elikagai eta edarien marketina debekatzea erabaki zuen.
Suedia
Suedia da gehiegizko pisua duten haurren ehuneko txikiena duen Europako estatuetako bat. Eskandinaviako herrialdeak, batez beste, haurren obesitatea %8,5ekoa da adin guztietan, eta nerabeen artean %5,8ra murrizten da. Kasualitatea ote da suediarrak izatea Europan ikerketarako gehien erabiltzen dutenak? 2019an, BPGaren % 3,39; kopuru horri esker, 6.875 ikertzaile dituzte milioi biztanleko; Espainiak, berriz, 2.614 ikertzaile baimendu ditzake BPGaren % 1,14 inbertituta.
