Udako izozkia Gabonetako turroiarekin konpara daiteke: noizbehinka gozatzen da, baina ez da komeni ohitura bihurtzea. Izozki gehienen ezaugarri komuna gozotasuna (azukre kopurua) eta krematsutasuna (koipe kopurua) dira, kaloriak batzen dituzten bi mantenugai eta energia ekarpen nabarmena. Horregatik, izozkiak asko gustatzen bazaizkigu eta maiz samar hartzen baditugu, arinenak eta osasungarrienak aukeratzea litzateke zentzuzkoena. Artikulu honetan horretarako ideia batzuk ematen dira, hala nola, etxeko izozki naturalak prestatzea edo gozokiari izozki arinago edo “miniago” batekin asetzea.
Etxeko izozkiak eta izozki naturalak
Etxean izozkiak, izotz-edariak edo sorbeteak egin daitezke, oso errezeta errazak erabiliz; gainera, osasungarriak eta arinak dira.
Frutekin. Udako frutek bi ezaugarri dituzte izozki gozo bihurtzeko: oso ugariak dira uretan eta zapore gozo nabarmena dute.
- Sandia hain da urtsua, ezin hobea sorbetetarako eta izotz-edarietarako.
- Melokotoi mamitsuak, hain gozoak, oso ondo kontrastea egiten dute beste fruta azidoekin, hala nola mugurdiekin, sorbetearekin edo limoiarekin, izotza moduan.
- Udako irabiaki edo zuku guztiak, hala nola meloia, sagarra eta udarea, arbeletxekoa, sagarra eta mertxika, gereziak, mugurdiak eta laranjak, hozkailuan moldeetan sartu edo izotz xehatua gehitzen bazaio, postre hotz goxo bihurtzen dira.
- Frutarekin eta agar-agar gelatina batzuekin bakarrik imitatu daitezke zaporezko poloak, hala nola marrubizkoa edo limoizkoa. Zenbat eta gehigarri koloratzaile gutxiago izan, orduan eta osasuntsuagoa eta naturalagoa izango da gozoa.
Fruta- eta esneki-mistoa. Esnea eta jogurtak osagai zaporetsu eta lodigarriak dira minutu gutxiren buruan izozki gozoak inprobisatzeko. Gero, nahastea moldean sartu eta izoztu arte itxaron behar da, banakako puska gisa zerbitzatzeko. Izozki-errezeta askori gehitzen zaizkien zuringoek edo arrautza-gorringoek sendotasun handiagoa ematen dute, baina proteinak eta koipeak batzen dituzte, hala nola jogurt- eta gerezi-izozkia edo jogurta eta frutak. Nahikoa da fruta aldatzea, nahi adina izozki arin eta osasungarri egiteko.
Infusioak eta te granizatuak. Infusio bat edo te bat prestatzeko bost minutu behar dira. Hoztu ondoren, iragazi eta izotz xehatuarekin nahasten da, aldi berean hidratatu eta freskatzen duen formula berri bat izateko. Zenbait iradokizun: te beltzaren izotza limoiarekin, te berdea, te gorria kardamomoarekin, te moruno edo mendafinarekin, tea kanelarekin edo rooiboak kanelarekin (azken horrek ez du kafeinarik). Zapore naturaletara ohitzea, azukrerik, eztirik edo bestelako gozagarririk gehitu gabe, hasiera ona da elikadura-ohitura hobeak lortzeko.
Izozki industrial arinagoak edo “mini”-ak
Diabetea, triglizerido altuak, kolesterol altua eta gehiegizko pisua edo obesitatea lau gaixotasunentzat kaltegarria da elikagai jakin batzuk kontsumitzea. Gozokiak, oro har, eta izozkiak, bereziki, patologia horietan mugatutako elikagaien multzoan sartzen dira. Halakoetan, ez da komeni esnegaindun izozkiak edo azukreak jatea, horiek baitira, eskuarki, krematsuenak, txokolatez estaliak, etab. Poloak, sorbeteak edo zapore bikorrak (limoia, marrubia, laranja…) ere oso azukredunak dira, eta, beraz, sinpleenak ere baztertu egin beharko dira.
Elikagaien industriak kontsumitzailearen eskura jartzen ditu “mini” bertsioko izozki gozoak, eta, beraz, izozkia jateak ematen duen apeta ase daiteke. Era berean, azukre erantsirik gabeko izozki-sorta zabal bat dago, baina gehigarri zaporeemaile, loditzaile edo emultsionatzaile gehiago ditu. Substantzia horien bidez, produktuak berez duen zapore- eta testura-galera konpentsatzen da. Izozki bat jateko gogoa kentzeko zenbait egoeratan erabil daitezkeen proposamenak baino arinagoak dira. Nolanahi ere, bi gauza izan behar dira kontuan:
- Izozkien gantza. Esnekia bada (esne-gaina edo krema, esnea), produktuak gantz asea eta kolesterola batzen ditu. Landare-jatorrikoa bada, haren izaera egiaztatzea komeni da; izan ere, koko- edo palma-koipeak baditu, horiek ere ugari dira gantz saturatuetan. Izozki horiek ez dira egokiak dislipemiak, arazo kardiobaskularrak edo hepatikoak izanez gero.
- Azukreak. Izozkiek, batez beste, 15-30 gramo azukre izaten dituzte 100 gramoko, hau da, azukre gutunazal bat izozki bola txiki bakoitzeko. Azukreaz gain, sarritan gozagarri kalorikoak ere izaten dituzte, hala nola glukosa, destrosa, glukosa- eta/edo fruktosa-xarabea. Izozki horiek ez dira egokiak dislipemiak, diabetea, gehiegizko pisua eta obesitatea izanez gero.
