K bitamina batez ere odol-koagulazioan duen parte-hartzeagatik ezagutzen da. Odolaren koagulazioa kontrolatzen duten zenbait proteinaren sintesi hepatikoan parte hartzen du. Proteina horiei koagulazio-faktore deritze, besteak beste, protronbina. Horregatik, K bitaminaren maila egokiak baloratzeko irizpide nagusia parametro normalen barruan protronbinaren kontzentrazio plasmatikoak mantentzea da.
Baina K bitaminaren funtzioak odol-koagulaziotik haratago doaz. Hezur-metabolismoan parte hartzen du; izan ere, osteokaltzinak, hezur-matrizeko proteina espezifiko batek, K bitamina behar du heltzeko. K bitaminaren eguneko kopuru gomendatua bertan aberatsak diren elikagaien kontsumoaren bidez estaltzen da. Hesteetako bakterioek konposatu kimiko horretaz egiten duten sintesiaren bidez ere lortzen da.
K bitaminaren gehigarria eta osteoporosia
Zenbait ikerketaren arabera, erlazio estatistikoki esanguratsua dago K bitaminaren eta osteokaltzinaren maila apalen eta hezur-arazo batzuen artean. Gainera, K bitamina-gehigarriak emateak haustura-arriskua murrizten duela eta osteoporosia izanez gero hezur-dentsitate mineralari eusten diola jakinarazi da. Alde horretatik, ‘Journal of bone and mineral metabolism’ zientzia-aldizkariak berriki argitaratu du Kobe Pharmaceutical University-k egindako azterlan japoniar bat, zeinaren helburua izan baita ebaluatzea filokinonaren kontzentrazio plasmatikoa (K1 bitamina) edo menakinona (K2) eta hezur-dentsitate minerala eta hausturek Japoniako emakumeengan duten eragina.
Azterketan 379 emakume osasuntsuk parte hartu zuten, 30 eta 88 urte bitartekoak, eta batez besteko adina 63 izan zen. Ikusi zen orno-hausturen eragina askoz ere handiagoa izan zela (%14,4) K1 bitaminaren maila plasmatiko apalagoa zuten emakumeetan, eta bitamina hori baino maila handiagoa zuten emakumeen %4,2k. Hala ere, bi multzoen artean ez zen alderik hauteman hezur-dentsitate mineralean. Emaitza horiek iradokitzen dutenez, K1 bitamina gutxi duten pertsonek orno-hausturak izateko arrisku handiagoa dute, hezur-dentsitate minerala edozein dela ere.
Ikerketa hori bat dator beste azterketa kliniko batzuekin, non egiaztatu baita hezur-dentsitate urrituari lotutako osteoporosia duten pertsonek edo haustura bat izan dutenek indibiduo osasuntsuek baino K1 eta K2 bitamina zirkulatzaile txikiagoak zituztela. Horregatik, uste da K bitaminaren ekarpen egokiak hezurra babesten duela.
Zientzialariak bat datoz K bitaminaren gehigarriek osteoporosiaren prebentzioan eta tratamenduan duten zeregina sakonago aztertzean. Hala ere, Japonian, MK-4 edo menatetrenona (K2 bitamina mota bat) 1995etik erabiltzen da antiosteoporotiko gisa. Dosi jakinetan, hezur-dentsitate mineralaren gaineko ondorio positiboekin eta hausturen eragin txikiagoarekin lotzen da.
K bitamina iturriak
K bitaminaren maila baxuek orno-hausturak izateko arriskua areagotzen dute.
K bitamina, A, D eta E bitaminekin batera, bitamina liposolublea da, hau da, gantzetan disolbagarria da eta mantenugai horiek behar ditu organismoak garraiatu ahal izateko.
K bitaminaren hiru forma aktibo daude. K1 bitamina edo filokinona landareek sintetizatzen duten konposatu kimikoa da. Hostodun barazkietan ugaria da, kolore berde ilunekoa (espinakak, zerba, txikoria, brokolia eta letxuga) eta, neurri txikian, osoko zerealetan. Filokinona heste meharrean xurgatzen da, behazun-gatzek, pankreako zukuak eta dietatik datozen koipeek parte hartzen dutelako. Linfan zehar garraiatzen da eta gibelean uzten da gordailu gisa erabiltzen den organoa. K2 bitamina, menakinona ere esaten zaiona, hesteetako bakterioek sintetizatzen dute. Menadiona izeneko K3 bitamina da artifizialki sintetizatutako bakarra, eta gehigarri gisa erabiltzen da mantenugai horren urritasuna diagnostikatzen denean.
Pertsona helduetan ez da oso litekeena K bitaminaren urritasuna gertatzea, organismoak bitaminaren zati bat sintetizatzen duelako eta, gainera, gibelak erreserbak dituelako. Hala ere, badira K bitaminaren urritasuna sor dezaketen inguruabar zehatzak, hala nola traumatismo garrantzitsuak, kirurgia estentsiboa edo antibiotikoekin luzaroan egindako tratamenduak. Hesteetako gaixotasun kronikoa duten pertsonek ere, bitamina-xurgapena mugatzen dutenek eta behazun-buxadura dutenek (behazun-gatzak behar dira xurgatzeko) bitamina-gabezia izateko arrisku handiagoa dute.
Duela 40 urtetik ikertzen ari den funtzio garrantzitsuenetako bat K bitaminaren kontzentrazio plasmatikoaren eta osteokaltzinaren arteko erlazioa da. Osteokaltzina osteoblastoek edo hezurreko zelulek sortutako proteina bat da, eta K bitaminaren mende dago zuzenean. Osteoblastoek hezur-ehuna sintetizatzen dute, eta hezurren garapenean eta hazkundean eta haien mineralizazioan parte hartzen dute. Osteokaltzinak zuzenean parte hartzen du hezurren mineralizazioan, kaltzioa hezur-matrizearekin eraginkortasunez lotzeko beharrezkoa baita.
K2 bitamina (hesteetako bakterioek sintetizatutako K bitaminaren forma aktiboa) karboxilasaren kofaktorea da, azido glutamikoa azido gamma-karboxiglutamiko (Gla) bihurtzeko funtsezko entzima. Molekula hori osteokaltzinaren parte da, eta “hezurretako proteina” ere deitzen zaio, konposizioan hiru azido gamma-karboxiglutamiko (Gla) dituelako. Gla K bitaminaren mendeko proteina guztietan arrunta da, eta proteina horien kaltzioarekiko afinitatea areagotzen du. Horregatik, osteokaltzina hezurraren osasun-faktoretzat hartzen da.
Badirudi osteokaltzinak erregulatzen duela hidroxiapatita-kristalen (fosfato trikaltzikoa), hezurraren gatz mineral nagusien, hazkundea. Beste gatz batzuekin batera (kaltzio karbonatoa, sulfatoak, fluoruroak eta magnesio hidroxidoa), hezur-matrizearen osagai ez-organikoak dira, eta horien osagai nagusia kolagenoa da. Gatz mineralak kolageno-erretikuluan metatzen eta kristalizatzen dira, hezurra gogortuz eta aldi berean malgu eta erresistente bihurtuz.
