Light elikagaiak

Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioak 2006an egindako Kontsumoaren eta Elikagaien Banaketaren Behatokiaren datuen arabera, light elikagaiak kontsumitzaileak gutxien fidatzen dituen produktuetako batzuk dira, «ez baitute uste kaloriarik ekartzen ez dutenik». Datu hori, gutxienez, bitxia da, gero eta produktu gehiago merkaturatzen baitira izen desberdinekin: light, arina, arindua, koipe edo azukre gutxikoa, besteak beste. Mezu horien arabera, produktua ez da hain kalorikoa eta, beraz, osasungarriagoa da, eta halaxe hautematen du kontsumitzaileak.

Hala ere, nahiz eta herritarrek gero eta gehiago jakin light produktua aukeratzen dutenean ez dutela egiten produktuak kaloriarik ez duelako, askok uste dute light produktu gehienek kaloria gutxiago dituztela. Ildo horretatik, CONSUMER eroski-k ikerketa sakona egin zuen, 52 light elikagairen nutrizio-etiketak aztertu eta kontsumitzaileari horrelakotzat merkaturatutako produktuen benetako ezaugarriak ezagutarazteko. Ikerketaren ondorio garrantzitsuena hauxe izan zen: «light etiketa duten elikagaien herena ez dira berez».

Ebidentzia horien arabera, arinago jaten ohitzeko urrezko araua da kontuan hartzea ez dela beharrezkoa ez komenigarria light produktuak ohituraz kontsumitzea. Garrantzitsua da hautakorrak izatea hautatzeko, etiketa aztertzeko eta energia-, gantz- eta azukre-edukiari buruzko datuak alderatzeko, marka bereko edo marka desberdineko bi produkturen artean, bata tradizionala eta haren homologoa light-a. Light janari baten kontsumoa dietako kalorien murrizketa nabarmena izan dadin, bi alderdi hartu behar dira kontuan: elikagai horretatik kontsumitzen dugun kantitatea eta jaten dugun maiztasuna.

Horretarako, besteak beste, marmeladak, gurinak, margarinak, galletak, maionesak, izozkiak eta jogurtak nola erabiltzen ditugun aztertu behar da, eta horietan inbertitzea merezi duen baloratu. Zer premia dute jende askok light marmelada hartzeko, egunero marmeladarekin gosaltzen ez badute, edo kantitate gutxi gehitzeko ohitura hartu badute? Aukeratutako markaren arabera, koilarakada arrunt baten (25 gramo) eta haren homologa arinenaren arteko kaloria-aldea 8 eta 25 kaloria artekoa izan daiteke. Dietaren balio energetiko osoa kontuan hartuta, aldea ez da oso nabarmena, nahiz eta 1500 kcalorikoa izan.

Gauza bera gertatzen da maionesekin, margarinekin, gurinekin, freskagarriekin eta baita azukrearekin ere. Nahiz eta bertsio tradizionalen eta arinen arteko kaloria-aldea, edo azukrearen kasuan, kaloriarik gabeko gozagarriekin konparatuz (sakarina, aspartamoa, zikloamatoa eta antzekoak), funtsezkoa izan, elikagai horiek hartzeko ohiturarik ez badugu, energia-aldeak ez ditu dietako kaloriak aldatuko. Hala ere, kasu horietan egokia litzateke zein unetan kontsumitzen diren aztertzea. Adibidez, elikagai horiek bazkari oparo baten parte badira, produktu horien bertsio arinenak erabil daitezke, menua arintzeaz gain digestioa erraztuko baitute.

Kontzientzia-azterketa egiteko, elikagai arruntagoak ere erabiliko ditugu, hala nola esnea. Esne erdigaingabetua edalontzi bat eta gaingabetua hartzearen arteko aldea 25 kaloria besterik ez da. Gaingabetua hautatzea komeni da gantzak eta kaloriak ahalik eta gehien murrizteko, bi edalontzi oso edo gehiago hartzen badira (ez edalontzirik kafearekin nahasten badira), edo bihotzaren edo arteriaren osasun-arazoak daudenean. Hala ere, ez da garrantzitsua ia esnea hartzen dutenentzat. Kasu horietan, osasungarriagoa izango da jogurt gaingabetuak hautatzea esneki horiek esnearen ordez hartzeko ohitura izanez gero.

Europako Parlamentuak araudi berri bat onartu zuen berriki, «elikadura- eta propietate osasungarriak elikagaietan» adierazpenei buruzkoa, eta 2007ko uztailaren 1ean jarri zen indarrean. Orain arte light, arin edo arinduko, koipe gutxiko, azukre gutxiko eta azukrerik gabeko elikagaiek bete behar dituzten izendapen berriak agertzen dira.

Hala, elikagaien etiketan, jakiak energia, koipe edo azukre gutxiago izatearen araberako zehaztapenak jaso behar dira, honela:

• Balio energetiko txikia. Elikagai batek balio energetiko txikia duela deklaratzeko, produktuak ez du 40 kcal baino gehiago 100 g bakoitzeko (elikagai solidoak), edo 20 kcal baino gehiago 100 ml bakoitzeko (likidoak).
• Balio energetiko murriztua. Mezu horretan energia-balioa gutxienez %30 murriztu duten produktuak sartuko dira, eta murrizketa hori eragiten duten ezaugarriak adieraziko dira (koipea edo azukreak).
• Energiarik gabe. 100 ml-ko 4 kcal baino gehiago ez duten produktu guztiak.
• Koipe gutxi. Horrela deituko zaie 100 g-ko 3 g (solidoak) edo 100 ml bakoitzeko 1,5 g gantz (likidoak) baino gehiago ematen ez duten elikagaiei. Esne erdigaingabetuak 1,8 g koipe izanen ditu 100 ml bakoitzeko.
• Koiperik gabe. 100 g edo 100 ml bakoitzeko 0,5 g gantz baino gehiago ez duten produktuetan bakarrik onartzen da izen hori. Are gehiago, araudia harago doa, eta debekatu egiten ditu "koiperik gabeko%" gisa adierazitako adierazpenak.
• Azukre gutxi. Gehienez ere 5 g azukre 100 g bakoitzeko (solidoak) edo 2,5 g azukre 100 ml bakoitzeko (likidoak).
• Azukrerik gabe. Izen hori emateko, elikagaiak ezin du 0,5 g azukre baino gehiago izan 100 g edo 100 ml bakoitzeko.
• Azukre erantsirik gabe. Monosakaridorik (glukosa, fruktosa, glukosa-xarabea, maltosa) edo disakaridorik (sakarosa edo laktosa) gehitu ez zaien elikagaiak, solidoak edo likidoak, izen horretara lotuko dira. Azukre horiek modu naturalean agertzen badira elikagaietan, etiketan honako hauek agertuko dira: «berez dauden azukreak ditu».