Kirtenaren jatorria, bitxikeriak eta ezaugarriak
— Kirtenaren jatorria eta bitxikeriak
Kirtena Asiako hego-ekialdetik dator, eta 4.000 urte baino gehiago ditu. Indiatik edo Birmaniatik, mendeetan zehar, eremu bero guztietara hedatu da, hala nola Malagara, non bigarren laborantza subtropikal garrantzitsuena baita, aguakatearen ondoren.
Fruta horren bitxikerien artean, esaten da Budak bakea aurkitzen zuela mango-zuhaizti batean pentsatuz, eta horregatik uste dute sakratuak direla zuhaitz hori eta haren fruitua.
Gainera, India, Pakistan eta Filipinetako fruta nazionala da; eta Bangladesheko zuhaitz nazionala.
Ezaugarriak
Kirtena zuhaitz iraunkorra da, 45 metroko altuerara irits daitekeena.
- Hostoak: txandakakoak, bakunak, larrukiak, lantzeolatuak eta berde ilunak dira. Hosto horiekin egindako infusioek propietate terapeutikoak dituzte (hanturaren aurkakoak, analgesikoak…).
- Fruitua: hasieran berdea izaten da, eta heltzean horia, laranja edo granatea. Mamia kolore hori bizikoa da.
- Aroma: azala kentzean, lurrin handia askatzen du.
- Zaporea: gozoa, freskoa eta mami askokoa, benetako jakia da.
Nutrizio-propietateak eta -balioak
Fruta hau oso osasuntsua da, asetzailea (zuntz asko duelako) eta gure elikadura hobetu dezake.
Besteak beste, mangoa aberatsa da antioxidatzaileetan eta C bitaminan. Eta potasio-iturri ona ere bada, muskuluetarako funtsezko minerala.
Eta azukre asko duela eta, beraz, oso kalorikoa dela pentsatu ohi den arren, platanoak edo mahatsak baino azukre eta kaloria gutxiago ematen ditu, eta ananak edo udak bezalako balioak ditu.
Taula honetan, mangoaren nutrizio-balioak ikus ditzakezu
| NUTRIZIO BALIOAK | 100 gramotan |
| Energia | 60 kcal |
| Proteinak | 0,8 g |
| Gantza guztira | 0,4 g |
| Karbohidratoak | 13,4 g |
| Zuntza | 1,6 g |
| Sodioa | 1 mg |
| Potasioa | 168 mg |
| C bitamina | 36,4 mg |
| Burdina | 0,2 mg |
| Kaltzioa | 11 mg |
Nola jaten da kirtena?
Erostean, komeni da jakitea larruazalaren kolore tornasolatua ez dela beti heltze-adierazlea, barietateen araberakoa baizik. Osteen kirtena, adibidez, purpura izan daiteke; Keitt, berriz, berdea eta arrosaxka. Piezarik onenak, beraz, sudurrarekin eta ukimenarekin aukeratzen dira: usain ona askatu behar dute, eta malguak izan behar dute hatzen presioaren aurrean, baina alakatu gabe.
Ia edozerekin ondo zorabiatzen den fruta hau era askotara jan daiteke, eta askotariko errezetetan erabiltzen da:
- orri berdeko entsalada erraz bat
- ogi txigortu batzuk ahuntz-gaztarekin
- saltsa curryarekin
- purea (platerak haragiarekin egiteko)
- izozki bat
- mousse bat edo tarta bat.
Mango-errezetak
Ongi moldatzen dela kontuan hartuta, osagai hori duten hainbat errezeta daude. Horietako batzuk oso gozoak dira:
Mango- eta indioilar-entsalada
Espagetiak kirtenarekin
Beharrezkoa da espagetia, piperbeltza eta gatza, jengibre birrindua,
Oso erraza da hori egitea:
- Egosi espagetiak eltze batean, pasta-paketean adierazitako denborei jarraituz.
- Prestatu saltsa zartagin batean: bi koilarakada olio su baxuan, gehitu jengibre birrindua, gatza eta piperbeltza, baita kirtena ere, kubotan moztua. Bost eta zazpi minutu artean uzten da egiten.
- Nahastu saltsa pastarekin eta zerbitzatu.
Kirtenak almibarretan
Kilo bat mango, litro bat ur, 300 gramo azukre eta limoi baten zukua behar dituzu.
Horretarako, jarraitu urrats hauei:
- Lapiko estali batean ura irakiten jarri behar da azukrearekin. Irakiten hasten denean, kendu eta utzi 30 minutuz, su baxuan.
- Moztu kirtenak zati handitan eta, almibarra prest dagoenean, gehitu eltzeari mango-zatiak eta limoi-zukua.
- Kozinatu 5 minutuz.
- Hozten utzi eta zerbitzatu.
