“Morinda citrifolia L”, noni izenez ezagunagoa, Asiako hego-ekialdeko zuhaixka da, eta Indian eta Polinesian sartu zuten. Ekoizten duen fruitua Tahitin eta Hawaiin erabiltzen da medikuntza gisa, bere osagai kimikoen artean eskoletina, alkaloideak, C bitamina eta magnesio, burdina eta potasioa bezalako mineralak baitaude. Osagaien arteko sinergiak sendabelarrak emango lizkioke fruta honi.
Egiaztatutako argitalpen ugarik osasunerako noni-aren ekintza onuragarriak zabaltzen dituzte, nahiz eta oraindik bide luzea dagoen egiteko, harik eta ziurtatzen den fruta eta haren eratorriak eraginkorrak eta seguruak direla ukipen jakin batzuk tratatzeko. Hawaiiko Unibertsitateak fruta horri buruzko informazioa duen web gune zabala du. Gure merkatuetan zuku-forman dago.
Frutatik osagarri dietetikora
Julia F biologoa. Mortonek, 1992an, zuhaixka zuzen eta luze gisa definitu zuen noni, azal berde distiratsuz estalia; hostoak eliptikoak dira, handiak, sinpleak, distiratsuak, zainak ondo markatuta dituztenak. Urte osoan loratzen da, eta lore zuri txikiak sortzen ditu, tutu-formakoak; horiek fruitu anitzak sortzen dituzte, oboide formakoak, eta gainazal irregularra dute, horixka edo zurixka. Hazi asko ditu, flotazio bidezko banaketa errazten duen aire-zakua dutenak. Heltzen denean, usain sarkorra eta desatsegina botatzen du.
Garai hartan guztiz ezezaguna zen fruitua izatetik, Europako Batzordeak onartutako “superfruten” artean egotera igaro da. 2003an, gure merkatuetan baimendutako elikagai edo osagai berri gisa definitu zuen. Mendebaldean, batez ere zuku gisa kontsumitzen da, eta ekoizpen ia guztia Ozeano Barekoa den arren (Tahiti eta Hawai), Asiako hego-ekialdean du jatorria.
“Morinda citrifolia L.” Polinesiako sendabelar garrantzitsuenetako bat da, eta, gaur egun, haren fruituak ez ezik, sustraiak, hostoak eta azala ere erabiltzen dira. Polinesioek nonia erabili ohi dutenez, bakterioen kontrako, birusaren kontrako, antifungiko, antihelmintiko, analgesiko, antiinflamatorio, hipotentsore eta immunoestimulatzailearekin zerikusia duten ondorioak izaten ditu.
Europan merkaturatzea onartu izanak ez du esan nahi osasunarentzat onuragarriak diren propietateak berretsiko direnik.
Hala ere, gaur egun, oraindik frogatu gabe dauden zenbait propietate potentzialetan oinarritzen da noni-zukua eskala handian merkaturatzea. Hawaiiko Unibertsitateko Department of Botany and Cancer Research Center erakundeko Will Mc Clatchey-ren arabera, zukuen eta noni-tik eratorritako gehigarri dietetikoen ekoizleak beren produktuak merkaturatzen ari dira, oraindik behar bezala frogatu ez diren adierazpenetatik abiatuta. Adierazpen horiek, Mc Clatchey-ren iritziz, Polinesiako antzinako erabilera tradizionaletan oinarritzen dira. Horietako batzuk laborategian aztertu dira, baina ez da nahikoa giza kontsumoaren ondoren ebidentzia zientifikoa lortzeko.
Argitalpen batzuen arabera, Ralph M ikertzailea da. Heinicke izan da noni-ren erabileraren sustatzaile, eta zenbait propietate hedatu ditu, minbiziaren tratamenduari dagozkionak barne, ikerketa hasiberrien edo ikerketa aurrekliniko eskasen emaitzetatik abiatuta.
Mitoa eta errealitatea
Noniren zukua 2003. urteaz geroztik merkaturatzen da Espainian, 2003ko ekainaren 5eko 2003/426/EE Erabakia argitaratu zenetik; horren bidez, “noniren zukua” osagai berri gisa merkaturatzeko baimena ematen da, Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 258/97 (EE) Erregelamenduari jarraiki. Europako Batzordearen Scientific Committee on Food delakoak produktu horri buruz duen iritzia honako hau da: egunean 30 mililitro hartzea gomendatzen da (pertsona heldu batek 0,5 ml pisatzen duen kilo bakoitzeko), eta zukua segurua da, ez baita agertzen animaliekin egindako azterketetan ondorio kaltegarririk edo toxikotasun- edo alergenikotasun-aztarnarik.
Hala ere, produktuari buruzko txostenean, Europako erakundeak aipatzen du ez dagoela ebidentziarik ekoizleek osasunerako sustatzen dituzten onurei buruz, eta, nolanahi ere, haien onurak edozein fruta-zukuren antzekoak izan daitezkeela. Beraz, Europan merkaturatzea onartu izanak ez du esan nahi osasunarentzat onuragarriak diren propietateak berretsiko direnik, oraingoz behintzat.
Berriki zabaldutako erabilera ugarietako batzuk, baieztapen zientifikorik gabe, honako hauek dira: immunitate-sistemaren estimulatzailea, hilekoaren zikloaren erregulatzailea, tumoreen aurkako eraginkorra (batez ere bularreko minbiziari dagokionez), odolaren garbitzailea, argalgarria, nerbio-sistemaren modulatzailea, araztailea, lupusaren eta giltzurrunetako arazoen aurka eraginkorra, besteak beste.
Francisco Jk berriki egindako berrikuspen baten arabera. Salvador Allende Medikuntza Zientzien Fakultateko Morón Rodríguezek (La Habanako Farmakologiako Laborategi Nagusia), “eskura dagoen informazio zientifikoari esker, ezin dira baliozkotu “Morinda citrifolia”-ren erabilerak eta erabileraren segurtasuna; izan ere, ikerketa prekliniko farmakologikoetara mugatuta dago, eta ez du segurtasuna babesten duen gutxieneko ikerketa toxikologikorik. Hori bereziki garrantzitsua da osasun-arazo konplexuetarako tratamenduetan, hala nola minbizirako”.
Munduan noni-zukuz urtean kontsumitzen diren 80 milioi litro baino gehiago produktu demandatua dela adierazten dute. Elikagai babesle eta fitokimikoen konposizio kimikoaren oparotasunak etorkizun handiko fruta bihurtzen du. Bere osagaien artean polisakaridoak identifikatu dira analisi bromatologikoetan, eta horiek, bakarka, dokumentatu egin dituzte sistema immunean, antitumoralean eta bakterioen kontra dituzten ondorioak.
Erroboletinak, pasioaren frutan eta estebian ere aurkitzen denak, odol-presioa erregulatu lezake eta mikrobioen aurkako propietateak ere baditu. C bitamina ugari izateak (33,65 mg 100 gramoko) eta magnesioa, burdina, potasioa, selenioa, zinka eta kobrea bezalako mineralek antioxidatzaile eta nutrizio aldetik interesgarri bihurtzen dute noni-zukua. Hala ere, ezin da ahaztu konposatu baten edo substantzia isolatu baten efektu biologikoa frogatzeak ez duela bermatzen fruta osorik kontsumitzeak jarduera bera izango duenik, osagai ugarien artean gertatzen diren elkarreragin ugarien ondorioz.
Alde horretatik, ezin da esan noni-zukua minbiziaren kontrako produktua denik, haren osaeran antioxidatzaileak dituelako. Egin beharreko ikerketak konplexuak dira, eta denbora eta lan asko eskatzen dute laborategian, bai eta azterketak ere, pertsonengan, elikagai baten propietateen ebidentzia zientifikoa izan arte.
