Zer egin gure mahaikide batek janari-alergia badu?
Intolerantziak ez bezala —digestio-aparatua ez da gai konposatu bat asimilatzeko—, immunitate-sistemak parte hartzen du alergietan. Gure defentsek ez dute kalterik egiten ez duen proteina bat arriskugarria balitz bezala identifikatzen, eta haren kontra erreakzionatzen dute, azkura, digestio-sintomak, tentsioa jaistea eta are asfixia sortuz.
Espainiarren %7 inguruk du elikagaiek eragindako alergiaren bat; beraz, ez da harritzekoa arazo hori duen pertsona batentzat janaria prestatzea. Erreakzio hori alergenoaren kantitate minimoekin ere gertatzen da; beraz, ez da nahikoa platereko osagaia kentzea, kontu handiz jokatu behar da eta pertsona horri zuzendutako edozein tresna edo elikagai substantziarekin kontaktuan jartzea saihestu behar da.
Alergenoa mahaikide guztientzat kentzea da seguruena. Ezinezkoa bada, saiatu alergikoaren platerak prestatzen lehenik eta behin, eta behar bezala ontziratu zerbitzatu arte. Dena batera prestatu behar bada, bi prestakinen artean nolabaiteko bereizketa fisikoa egin behar da, mahai-tresnak, ebakitzeko taulak edo kazolak erabiliz. Mahaian pertsona horri zerbitzatzeko tresna esklusiboak erabili behar dira.
Arroz-legamia gorriak kolesterola jaisten du?
Produktua lortzeko, arroza legamia gorriarekin (Monascus purpureus) hartzitzen da, eta monakolina du, estatinen familiako konposatu bat, kolesterola murrizteko erabiltzen diren botikak. Europako Batasunean esan daiteke elikagai edo elikagai-osagarri batek lagundu egiten duela kolesterolaren balio normalei eusten, baldin eta egunean 10 mg monakolina ematen badu.
Hala ere, Europako Kardiologia Elkarteak ohartarazten du horren erabileraren kontra dagoela, gehigarri bakoitzak printzipio aktiboaren kontzentrazio desberdinak dituelako, epe luzeko segurtasuna ez delako ezagutzen eta albo-ondorioak izan ditzakeelako. Bestalde, Osasun Ministerioak ez du gomendatzen sendabelarrak erabiltzea (arroz gorria barne) dislipemien tratamenduan arrisku koronarioa murrizteko (kolesterolaren edo triglizeridoen kontzentrazio handia), eta Elikagaien Segurtasunerako Europako Agintaritzak (EFSA) zalantzak ditu haien segurtasunaz. Beraz, kolesterola jaits daiteke, baina, produktu naturala izan arren, ez da autopreskribitu behar, eta hartzen ari bada, medikuari jakinarazi behar zaio.
Zenbat irauten dute hondarrek hozkailuan?
Denbora osagaien araberakoa da:
- gisatuak, zopak eta saldak, arrain eta haragi prestatuak: hiru egunetik lau egunera.
- plater prestatuak: hiru egun.
- plater beteak edo saltsekin, pasta eta arroz egosiak: egun bat.
Arrautza gordinarekin egiten diren prestakinak (maionesa, esaterako) berehala kontsumitu behar dira eta ez dira gorde behar. Hozkailuaren tenperaturak 4 ºC izan behar du gehienez. Nahiz eta janariak ez duen erakusten txarra dela (usainik eta kolore arrarorik gabe), arriskutsua izan daitekeen mikroorganismo edo toxinaren bat garatzen ari da.
Fruta lehortuak jatea, freskoak jatea bezalakoa da?
Fruta lehortuak edo deshidratatuak ura kenduz egiten dira. Horregatik, beste osagairik ez badute (adibidez, azukre erantsiak), fruta freskoaren elikagai berberak izango ditugu, baina kontzentratuagoak.
Irudia: António Mendes
Elikagai horiek honako osagai hauek dituzte: zuntza, bitaminak (E, muinoa eta azido folikoa), mineralak (kaltzioa, fosforoa, magnesioa eta potasioa), karotenoideak eta zenbait konposatu bioaktibo, hala nola landare-esterolak, odoleko kolesterol-maila murrizteko produktuek dituzten berberak. Hala ere, ez dira fruta freskoak bezain osasungarriak.
Denbora batez, ez zen komeni azukre asko izatea. Ebidentziarik berrienak sinesmen hori gezurtatu egiten du, eta fruta deshidratatua kontsumitzeak gaixotasun ez-kutsakorrak garatzeko edo gluzemia hobeto kontrolatzeko arrisku txikiagoa eragiten du. Horren eragina fruitu lehorren efektuarekin alderatzen da, asetzaileagoak direlako eta elikagai osasungaitzak jateari lekua kentzen diotelako.
Fruta deshidratatuaren ondorio horiek ezin dira zabaldu kakoztatuan edo konfitatuan, bi aukera horiek azukre erantsi handia baitute eta ez baitira gomendagarriak.
Alkoholak “beroan sartzen” laguntzen du?
Kondaira faltsua da. Alkoholak basodilatazioa eragiten du, eta odola larruazaleko kapilarretara eramaten du. Bero-sentsazioa eragin dezake, baina odol-fluxua handitzeak beroa galtzea eragiten du larruazalean zehar. Gainera, edari alkoholdunak hartuz gero, tenperatura kontrolatzeko sistemetan aldaketak gertatzen dira, eta horiek hipotermia-arriskua eragiten dute.
Lekaleak: egosketako aparra kendu behar da ala ez?
Apar hori ez da kaltegarria, likidoan harrapatuta dauden eta azalean metatzen diren gas-burbuilez osatua dago. Proteinak dituzten elikagaiak kozinatzean agertzen da —lekaleak, haragia edo arraina, esaterako—, konposatu horiek burbuilaren pareta egonkortzen baitute eta haustea eragozten baitute. Aparrean ez dago ez zikinkeriarik ez toxikorik. Bi arrazoirengatik kentzea gomendatzen da: egostea nola doan ikusteko (eginda dagoen ala ez) eta, hezurrik badago, flotatu dezaketen zati txikiak askatzen diren ikusteko.
5 segundoen araua: lurrera erori den elikagai bat jan dezaket?
Zenbait faktorek lurzoruan dauden mikroorganismoak (eta patogenoak izan daitezkeenak) elikagaiari itsastea errazten dute, hala nola produktuaren hezetasuna edo testura, baina ez dago denbora-tarte segururik. Horregatik, erori den elikagaia ezin bada garbitu eta tratamendu termikorik jaso ez badu, bota egin behar dugu. Zalantzarik gabe.
