Animalietan eta landareetan modu naturalean aurkitzen diren proteinek sortzen dituzte elikagai-alergia eta -intolerantzia gehienak, baina ez dakigu nola prebenitu elikagaiak edo horien osagaiak ezabatzeaz gain. Orain dela gutxi egindako azterlan batek sailkapen berri bat definitu du animalia-proteinak eta alergiak elkarrekin lotzeko. Proposamen berriaren arabera, animalia-proteinak beren giza homologoekin duten antzekotasunak zehazten du elikagai-alergia izateko aukera. Egia izanez gero, alergenorik gabeko elikagai berriak garatzen lagun lezakete emaitzek.
Gero eta maizago gertatzen dira elikagaiek eragindako alergiak, organismoan gertatzen diren erreakzio edo erantzun desegokiak, gainerako pertsonek ondo jasaten duten substantzia baten aurrean. Osagai alergenikoak atzematea edo organismoa ohituta ez dagoen produktu exotiko berriak agertzea zailtzen duten industrialki prozesatutako produktuak agertzea osasun publikoko arazotzat hartzen hasi da. Animalietan edo landareetan modu naturalean dauden proteinak eta glikoproteinak ikertzeak elikadurarekiko alergia gehienak sortzen dituzte, eta ikertzaileek, elikagai-enpresek eta administrazio publikoek hartzen dute arreta.
Animalien proteinen gakoa
Norwicheko (Erresuma Batua) Elikagaien Ikerketarako Institutuak eta Vienako Unibertsitateak egindako azterlan batek horri buruzko aztarnak eman ditu ‘The Journal of Allergy and Clinical Immunology’ aldizkarian berriki argitaratu den azterlan batean. Ikerketaren arabera, animalia-proteina guztiak alergenoak izatera irits daitezke. Ikerketak dioenez, suszeptibilitate horrek alergia sortzeko probabilitatea animalia-proteinek gizakiekin duten distantzia ebolutiboaren araberakoa da. Erlazio zuzenki proportzionala da. Zenbat eta distantzia ebolutibo handiagoa, orduan eta arrisku handiagoa. Hala balitz, emaitza horiek alergenorik gabeko produktuak garatzen lagun lezakete.
Ikerlanean, elikagai-alergenoak hainbat familiatan sailkatu dituzte. Sailkatu ondoren, animalia-proteinaren sekuentziak (egitura eta propietate alergenoak) bere giza baliokideekiko izan ditzakeen erlazioak identifikatzen saiatu dira. Emaitzen arabera, batzuen eta besteen arteko hurbiltasuna %54 da alergia izateko edo ez izateko hesiaren ehunekoa.
Clare Mills ikerlanaren zuzendaria eta Elikagaiak Ikertzeko Institutu ingeleseko kidea da. Behi-esneari alergia dioten pertsonek zergatik jasan dezaketen, maiz, behi-esnea, baina ez ahuntz-esnea. «Behor esnearen proteinak giza esnearen proteinen berdinak izan daitezke %66raino, eta behi eta ahuntz alergeno ezagunak ez dira %54ra iristen». Emaitza horren arabera, behor esneak eboluzio-distantzia txikiagoa du giza proteinekin, eta horrek alergia izateko aukera txikiagoa dakar. Distantzia handiagoa denean, ikertzaileek diote organismoak, proteina ‘ezezagunekin’ kontaktuan egoteagatik, immunitate-sistemaren ahalmena murriztu lezakeela, eta, beraz, errazago eragingo luke alergia.
Kategoria duten proteinak
Organismoaren ahalmen immunologikoa proteina ‘ezezagunen’ aurrean murrizten da, eta, beraz, errazago sortzen du alergia.
Animalien eta gizakien proteinen arteko suszeptibilitate alergenikoa konparatzeko, ikertzaileek hiru talde nagusitan sailkatzea proposatzen dute: tropomiosinak, EF egitura duten proteinak eta kaseinak.
Lehenengoak dira garrantzitsuenak. Ugaztunen tropomiosinak beren giza homologoen berdinak dira gutxienez %90ean; ornogabeetan daudenak, berriz, %55ean baino ez dira antzekoak. Izan ere, horrelako proteinek eragindako alergia guztiak intsektuetatik datoz. EF egitura duten proteinek, berriz, igel eta arrainetatik datozenean bakarrik sortzen dute alergia. Horrelako proteinek egitura-berezitasuna dute hiru dimentsioko forman, eta, nagusiki, kaltzio ioiekin lotuta agertzen dira. Azkenik, kaseinak ugaztunen esnearen proteinak dira, alergia gehien sortzen duen elikagaietako bat.
Ohiko arazoa
Beste elikagai batzuk arrautza, kakahuetea, fruitu lehorrak, arraina, itsaskia, soja eta garia dira. Guztien artean, erreakzio alergikoen %90 dira. Arazoaz arduratzen den proteina kentzea edo ordezkatzea da hori saihesteko moduetako bat, baina elikagai batzuetan zeregin hori zaildu egiten da produktu eratorriak daudelako.
Normalean, elikagai arazotsua dietatik kentzea aukeratzen da, baina egokiena alergia sortzen duen osagaia ordezkatzea edo kentzea izango litzateke. Ezinezkoa denez, kaltetuak eta bere inguruneak arazoaren berri izan behar dute eta arreta-neurriak hartu. Adibidez, etiketak arretaz irakurtzea, saihestu behar diren osagaiak ezagutzen jakitea eta dieta-heziketa ona izatea, elikagai alergenikoen ordez beste batzuk kontsumitzean nutrizio-gabezia saihesteko.
Haurren alergiak hirukoiztu egin dira azken 30 urteetan. Osasunaren Mundu Erakundeak berak (OME) hazkunde hori osasun publikoko arazo larritzat jo du, kostu ekonomiko eta sozial handia dakarrelako. Bestalde, joan den maiatzean Nestlé Nutrition Institutuak antolatutako sinposio batean aurkeztutako ikerketa baten arabera, duela hogeita hamar urte baino hiru aldiz haur gehiago daude asma, elikagaiek eta dermatologiak jota.
Sinposio berean, haurren elikaduran adituek aztertu zuten zer erlazio dagoen haurren elikaduraren eta haurren alergien artean. Ikertzaileek uste dute, segur aski, bizitzaren lehen etapa horietan immunitate-sistemak izaten dituen aldaketak direla eta, organismoak modu desegokian erreakzionatzen duela elikadura-proteina jakin batzuekin, zeinak egoera normalean ondo jasaten baitira.
Ikertzaileek diotenez, elikadura-ohituren aldaketek eragiten dute haurren immunitate-sistema berandu heltzea. Elikadura egokiak, ordea, alergiei aurrea hartzen lagun dezake. Helburua da haurren dietatik agente alergenikoak (adibidez, behi-esnearen proteinak) neurriz kanpo baztertzea eta, pixkanaka, horietatik kopuru txikiak sartzea dietan. Hala, haurtxoaren immunitate-sistemak "ikaste-prozesu" bat egingo luke, eta prozesu horrek heltzea erraztuko luke, eta, ondorioz, alergia bat izateko arriskua murriztuko litzateke.
