Noizean behin heltzen dira berriak, eta hainbat baliabidetan entzuten da, produktu, osagai edo mantenugai jakin batzuen alde. Informazio-kaosa dela eta, batzuetan elkarren artean zerikusirik ez duten terminoak nahas daitezke, nahiz eta antzeko terminologia izan. Adibidez, trans gantzak eta elikagai transgenikoak, elikaduraren munduko bi adierazpen oso desberdinak dira, eta nahasketak eragin dituzte, hala nola “koipe transgenikoei” edo “trans organismoei” buruz hitz egitea. Ondoren, transgenikoak eta trans gantzak zer diren eta etiketan nola agertzen diren azalduko dugu.
Zer dira trans gantzak?
Trans gantzek beren egituran duten lotura-mota baten izena dute: “trans” loturak. Oro har, prozesu industrialetan sortzen dira trans gantzak, baina kantitate txikian ere badaude. Hala ere, “trans gantzak elikagaiei” esaten zaienean, oro har, elikagai ultraprozesatuetan daudenak adierazten dira.
Trans gantzak hainbat landare-koipe hidrogenatzean sortzen dira. Horrela, landare-olioak (giro-tenperaturan likidoak) konposizioa aldatu eta solido bihurtzen dira. Prozesu horretara jotzen da elikagai-industriak azkenean produktu merkea lortzen duelako, produktu jakin batzuei (opilak, gailetak edo aurrez prestatutako platerak) testura eta trinkotasun “desiratua” ematen baitie. Arazo larriena da, berez, arrisku kardiobaskularrerako mantenugai kaltegarrienetako bat direla.
Nola etiketatzen dira trans gantzak?
Trans gantzak aurkitzeko, osagaien zerrendara joan behar da, ez baita beharrezkoa datu hori bereiztea nutrizio-osaketako taulan. Horiek identifikatzeko, zerrendan “gantz hidrogenatuak” edo “partzialki hidrogenatuak” terminoak dauden egiaztatu behar da. Terminologia horrek, gainera, nahasketa dakar: kontsumitzaileek beren esanahia ikasi behar dute, ez baita inoiz “trans gantzak” esamoldea agertzen.
Europan, herrialde batzuek bakarrik garatu dute legeria bat, produktu guztietan trans gantzaren kantitatea mugatzera behartzen duena (% 2 inguru). Halaber, supermerkatu batzuek beren produktuetatik desagerrarazi dituzte borondatez, baina ez da nahitaezkoa, ezta adierazi ere. Gaur egun, horixe da gure elikadura-legeriaren akats handienetako bat, eta ulergaitza da produktu batek dituen gantz saturatuen kopurua adieraztea, baina ez trans gantzena.
Zer da elikagai transgenikoa?
Elikagai transgenikoak izaki bizidun baten material genetikoa aldatuz lortzen dira, nahi diren ezaugarriak lor ditzan. Horregatik deitzen zaie transgenikoei genetikoki eraldatutako organismoak. Beraz, elikagai horiek beste espezie batzuen baldintza jakin batzuk bete ahal izateko diseinatuta daude, eta, hala, lehorteen, izurrien edo nutrizio-ezaugarri jakinen aurkako emaitzak lor ditzakete.
Elikagaien Segurtasunerako Europako Agentziak (EFSA) arautzen du, eta erakunde horrek ebaluatu eta kontrolatzen du transgenikoak seguruak direla eta ez dutela inolako kalterik eragiten. Elikagai horien inguruko eztabaida ez da organismorako arriskutsuak diren ala ez, produktu transgenikoak seguruak direla baitakite.
Eztabaidak eta kritikak beste irizpide batzuen inguruan sortzen dira, hala nola inpaktu sozioekonomikoa edo eragiten duten ekoizpen-ereduak. Europako legeriak ere inkoherentzia batzuk ditu ildo horretan; izan ere, elikagai transgenikoen ekoizpena murriztu dezaketen herrialdeek, berriz, haien inportazioa eta merkaturatzea ahalbidetzen dute.
Nola etiketatzen dira elikagai transgenikoak?
Erakunde askok ez bezala, Espainian ez da ia janari transgenikorik kontsumitzen, genetikoki eraldatutako organismoak dituzten produktuak ia ez baitaude. Herritarren artean sortzen duten irudi txarra edo mesfidantza da arrazoi nagusia.
Produktua transgeniko gisa etiketatzea nahitaezkoa da, betiere elikagai horren konposizioaren% 0,9 baino gehiago osagai transgeniko bat badu.
Gure inguruan transgenikoen kontsumoa animalientzako pentsuetara bideratuta dago nagusiki. Azienda elikatzeko pentsu ia osoa transgenikoak ditu.
Azken batean, produktu transgenikoak eta trans gantzak oso desberdinak dira, eta bi aukerak polemikaz inguratuta badaude ere, motiboa guztiz desberdina da.
