“Oraingoan bai”, seguru errepikatuko zara. 2020. urtean, oso ondo dirudien arren, urte horretan lortuko duzu, azkenean, kilo horiek egunero hain modu bidegabean baino gehiago galtzea. Aurten, dieta eta gimnasioa, eta azkenean justizia egingo da. Baina… Zer dieta mota aukeratu? Aukera bat eman beharko zenioke dieta magiko horri? Edo hobe litzateke espezialista batengana jotzea? Zalantzak ez dira dirudien bezain handiak, eta funtsezkoa da pisu-arazoei azkar eta eraginkortasunez heltzea: Espainiako Endokrinologia eta Nutrizio Elkartea (SEEN) eta Espainiako Obesitatea Aztertzeko Elkartea (SEEDO) bezalako elkarte zientifikoetako adituen arabera, obesitatea ez da gaixotasuntzat hartzen, eta, ondorioz, gaixoa sei urteko atzerapenarekin joaten da kontsultara.
Maiz egiten den lehen akatsa presarena da: dena nahi dugu dagoeneko, eta, ahal bada, aparteko ahaleginik gabe. Horregatik, osasun-profesionalak ikasteko eta bizimoduan aldaketak egiteko jarraibideak eskaintzen dituenean, epe laburrean emaitza ikusgarriagoak bermatzen dituen dieta zorrotza egin beharrean, pazienteak mesfidantzaz jokatzen du. Elikadura-aldaketak ezarri nahi dira, etengabe mantendu ahal izateko eta bizimodu osasuntsuagoa izaten laguntzeko, “hobeto sentitzeko, arinago egoteko, osasuntsuago egoteko, digestio hobeak izateko, janariarekiko harremana hobetzeko eta antsietaterik gabe jateko”, adierazi du Neus Nuñok, Universitat Oberta de Catalunyako (UOC) psikologo eta irakasleak.
Baina horretarako hainbat oztopo gainditu behar dira:
- Lehenbizikoa, eta garrantzitsuena, dietari ez atxikitzea da: asko kostatzen zaigu lehenengo asteak baino askoz ere gehiago ohitura osasungarriak izatea, neurri batean, jendeak askotan sentitzen duelako elikagai askori uko egiteak gozatzeari utzi nahi ez zaizkion une atseginak galtzea.
- Bigarrena emozionala da. “Pertsona batzuentzat, elikadura oso lotuta dago emozioekin. Pertsona horri tristura edo antsietatea eragiten dion zerbait gertatzen bazaio, berriz ere bazkarira jotzen du hobeto sentitzeko. Eta ez da beharrezkoa emozio negatiboak izatea, pozik egoteak janari-mota batzuk jateko gogoa ere ekar baitezake”, azaldu du Nuñok.
Zer da eta zergatik da hainbeste interesatzen?
- Hirugarren mugak gizarte-ohiturekin du zerikusia: laneko edo ospakizunetako bazkari batean sartzen denean hartu nahi diren elikadura-arau berri horiei leial eustea; egoera horietan, besteek eskatzen dutenari jaramon egitea da errazena, eta, azkenik, pizza, hanburgesak edo alkohola bezalako aukera ez hain osasungarriak aukeratzea.
Zer dieta da hobea?
Zailtasun horien aurrean, seguruena eta fidagarriena gure kontura dieta egiteko tentazioa ahaztea da, edo dietista-nutrizionista ez den beste pertsona batengana joateko tentazioa, “dietetika-jarraibideak eskaintzeko benetako kualifikazioa duen profesional bakarra: ez endokrinoak, ez erizaina, ezta gimnasioko monitorea ere”, dio Diana Díaz Rizzolo doktoreak, nutrizionistak eta UOCeko irakasleak.
Une horretan, kontuan hartu behar da dieta murriztaileek (hau da, zenbait elikagai-talderen kontsumoa murrizten dutenek) emaitza hurbilagoak eman ditzaketen arren, dieta kualitatibo mota bat aukeratzea komeni dela, hau da, aukera dietetiko osasungarriak egitea (adibidez, dieta mediterraneoan, beganan edo DASHean), eta ez elikagai edo elikagai multzo jakin bat baztertzea. “Dieta murriztailea, gainera, ez da jasangarria denboran, gure bizitza sozialari eragin baitiezaioke: mantenugaiak zenbatzen aritu behar dugu eta janariak, urtebetetzeak eta bidaiak baldintzatzen ditu. Oso konplexua da gure kulturan halako gizarte-bizitza izatea”, dio doktoreak.
Hala, “gutxi prozesatutako elikagaien kontsumoa indartu ahal izango da aurrez prestatutako jakien gainean (adibidez, zereal finduen ordez integralak jarri ahal izango dira), bai eta fruta (piezetan) eta barazkien ohiko kontsumoa ere, bai bazkarietan bai afarietan”, dio Díaz Rizzolok. “Oro har, landare-jatorriko elikagai gehiago kontsumitzea gomendatu behar da, eta proteina-kontsumoaren %50, gutxienez, landare-iturrietatik hartu behar da, hala nola lekaleetatik edo soja testurizatutik”, nabarmendu du. Eta baskula horrek ematen digun zenbakiarekin obsesionatzeari uztea, ez baita zure gorputzean gertatzen ari denaren adierazgarri, eta kritika autoinduzitu asko eragiten baitigu. Hori egitean, pisua galtzea eta, batez ere, ez berreskuratzea errazagoa izango da; izan ere, pertsona horren bizimodua berrantolatzen ari da, elikadura-hauteskunde osasungarrietan oinarritu dadin.
Dieta zorrotzek, aldiz, pisua galtzea ekarriko dute, baina are eragin handiagoa errebotean. Eta ez da arrisku handiena. “Gehiegi bizitzea gustatzen zaigu, eta gero konpentsatzea, eta hori ez da osasuntsua, ez fisikoki, ez mentalki, zigortu egiten baikara, lehenengo errudun sentitzen gara, eta gero zapuztuta pisua berreskuratzean, eta dietan antsietate handia dugu”, dio nutrizionistak.
Ayuno aldizkakoa, dieta ez egitea denean
Dinamika horrek maila fisikoan dituen ondorioek eragin dezakete hasieran baino gehiago pisatzea, “kolesterolarekin (hiperkolesterolemia), triglizeridoekin (hipertriglizeridemia), hipertentsioarekin, diabetesarekin eta abarrekin lotutako arazoak garatzeko probabilitate handiagoarekin. Arazo horietako asko itzulezinak direla ikusita, ohartarazi du. Izan ere, pertsona batek diabetea duenean, adibidez, ez du axola zenbat pisu gal dezakeen, bizitza osoan diabetikoa izaten jarraituko baitu.
Gazteak, talde ahulagoa
Gaizki planteatutako argaltzeko arriskuetatik (berehalakotasuna, zehaztasunik eza, mantenugai-defizitak garatzeko arriskua) bereziki babesturik ez dagoen populazioaren sektore bat badago, gazteen sektorea da, eta horrek larritu egiten du dieta-jarraibide oker batzuk anorexia edo bulimia bezalako elikadura-jokabidearen nahaste batera (EJN) sartzeko ate bihur daitezkeela.
“Nerabe bat, definizioz, gehiago arduratzen da besteei atsegin emateaz, itxura fisikoaz… Bere gorputza, gainera, aldatzen ari da, eta gainerakoekin alderatuz gero, berezko konplexuak gara daitezke. Gizarte-harreman garrantzitsuak izaten eta lehenengo bikoteak eratzen ere hasi dira; alderdi horiek eragina dute janariarekin duten erlazioan, beste biztanle-talde batzuekin baino gehiago”, esan du Nuñok.
Testuinguru horretan, gazteek Instagram, Snapchat edo Facebook bezalako sare sozialekiko duten esposizioa arrisku-faktore gehigarria izan daiteke, bi arrazoirengatik: zer edukitara sar daitezkeen eta haiek beren kontuez nola erabiltzen dituzten, “leiho bat non beren irudi ideala sor baitezakete, beren akats fisikoak iragazkien laguntzaz makillatu… Hemen asko dago nerabeekin lan egiteko; izan ere, [hori egiten badute] ez dira beren gorputza den bezala onartzen ari, eta horrek gutxiagotasun-sentimendua eragin dezake”, dio Nuñok. Horrek ondorio larriagoak ekarriko ditu baldin eta, aurrez aurreko gizarte-harremanak ezartzean, errealitatea ez bada kontu horietan proiektatutako irudiarekin bat.
Ana eta Mía: argaltasunaren bidez on line egindako kultuaren aurka babesteko
“Garrantzitsua da azpimarratzea gizarte-sareetan beste pertsona batzuen milaka argazki ditugula eskura, eta horrek besteekin konparatzea errazten du, eta oso erraza izatea dieta, produktu edo ariketa-ohitura jakin batzuk gomendatzen dituzten pertsona askorekin elkartzea”, adierazi du UOCeko psikologoak.Arazoa sortzen da ezin denean iragazi benetan egokia eta osasungarria dena eta gutxi dokumentatutako publizitatea; azken horren ondoren, hirugarren baten interes ekonomikoa ezkutatzen da.
