Zaila da ulertzea hitz egiten duenean, letra jakin batzuetako soinuak ez dituenean edo beste batzuengatik ordezkatzen dituenean edo maizegi afonikoa denean. Hauek dira, besteak beste, gurasoei ohartaraz diezaieketen seinale batzuk: semeak hizkuntzaren, ahotsaren edo hizketaren arazoren bat duela. Kasu gehienetan, zailtasun handirik gabe zuzendu daitezke disfuntzio horiek, garaiz detektatzen badira eta profesional egokiarekin (logopedarekin) tratatzen badira.
Logopedaren eginkizuna
Hilabete gutxiren buruan lehen urpekariak egiten dituztenetik, inolako zailtasunik gabe ahoz adieraztea lortzen duten arte, haurrek beren komunikazio-tresna nagusia, hizkuntza, garatu eta eraikitzen dute. Hala ere, ez da beti behar bezala eboluzionatzen, eta osorik hartu behar den adinean, bost urte inguru, desoreken edo atzerapenen sintomak eta ebidentziak hautematen dira, eta horiek konpontzeko, espezialista batek zuzenean esku hartu behar du.
Logopeda hizkuntzari, ahotsari eta hizketari eragiten dieten nahasteez arduratzen da.
Hizkuntzari, ahotsari eta hizketari eragiten dieten nahasteen diagnostikoaz eta tratamenduaz arduratzen den profesionala da logopeda. Haien lana ezinbestekoa da arazo horiek konpontzeko; izan ere, espezialista horiek garaiz esku hartuz gero, disfuntzio ohikoenak zuzendu daitezke, zailtasun handirik gabe.
Ahozko hizkuntzaren nahaste nagusiak
Hizkuntzaren nahaste batzuk garuneko kalteekin, entzumeneko lesioekin, adimen-urritasunarekin edo mugimenlotuta daude. Beraz, logopedaren esku-hartzeaz gain, beste osasun-profesional batzuen tratamendua eta ikuskapena ere behar dute. Gainerako kasuetan, hizkuntza bereganatzen ari den bitartean nahaste hutsak dira, eta aldi baterako esku-hartzearekin konpon daitezke. Hauek dira ohikoenak:
- Atzerapena hizkuntzaren garapenean: haurrak zailtasunak ditu ahozko hizkuntza bereganatzeko, eta zailtasunak ditu elkarrizketak hasi eta mantentzeko, hitzak erlazionatzeko, hiztegia zabaltzeko edo esaldi bateko elementuak komunztatzeko. Oro har, nahaste horrek erantzun azkarra eta eraginkorra du logopedaren tratamenduan.
- Dislaliak: hizkuntzaren heldutasunik ezak eragiten du haurrak hitzak ez artikulatzea eta soinuak 4 edo 5 urte baino lehen distortsionatzea. Baina, batzuetan, disfuntzio horrek iraun egiten du eta soinu edo fonema jakin batzuen ebakera zehatzari eragiten dio; batzuetan, ez dira entzuten, eta beste batzuetan, ordezkatu edo aldatu egiten dira. Ohikoa da kontsonante batzuekin, hala nola “r”, “s”, “l” edo “k” kontsonanteekin eta enbargatutako silaba batzuetan (“ple”, “tro”, “fra”) edo alderantziz (“des”, “pas”, “tel”). Ebakuntzak ariketa konstanteko tratamendua eskatzen du, fonema lantzeko.
- Toteltasuna: disfemia hizketaren jariakortasunaren nahastea da. Hizkuntzaren erritmoari eragiten dioten silabak edo hitzak maiz errepikatzea edo luzatzea du ezaugarri. Kasu askotan, bi urtetik gorako haurrei eragiten die, baina sei urte baino lehen desagertu egiten da, hizkuntza finkatu ahala. Adin horretatik aurrera arazoak bere horretan jarraitzen badu, espezialistarekin hitz egin behar da.
- Ahotsaren nahasteak: haurren artean ohikoena disfonia da, hots, tinbrean, tonuan edo ahotsaren intentsitatean alterazio nabarmena. Batzuetan, lesio organiko batek eragiten du (hantura batek edo erredura batek), eta gainditzen denean konpontzen da, baina, beste kasu batzuetan, ahotsa gaizki erabiltzen da, garrasi gehiegi egiten delako edo muskulu-tentsiorik ez dagoelako, besteak beste.
Alerta-sintomak eta -seinaleak
Hauek dira logopediako espezialista batek izan ditzakeen zailtasunen berri ematen duten 4 eta 5 urte bitarteko haurrengan antzemandako sintoma edo seinale batzuk:
- Haur-hizkera, helduak ulertzeko zaila.
- Haurrak hiztegi murriztua du eta hizkuntza telegrafikoa erabiltzeko joera du, artikulurik eta izenordainik gabe.
- Keinuen eta mimikaren abusua adierazteko.
- Ahoskatzen ez dakien fonema batzuei ez die jaramonik egiten (“urdaiazpiko”, “apato” bidez “zapata” edo “platano” bidez”).
- Ahoskatzeko errazagoak diren fonemen ordez beste batzuk erabiltzen ditu (“tertziarioa” nahi dut, “pezoa” eta “pisua”).
- Hizkuntza distortsionatu eta ia ulergaitzak diren hitzak sortzen ditu.
- Errepikatu konbultsiboki silaba bat edo gehiago esaldi bat ematean.
- Hizketa erabat eteten du eta, denbora bat igaro ondoren, bat-batean jarraitzen du.
- Zurrunga gehiegi dago.
- Ahoa irekita hartu arnasa.
- Ahotsean aldaketa handiak gertatzen dira.
