Duela bederatzi hilabete eskas ekonomialari ospetsu batek, finantza-kazetari batek edo negozioetako aditu batek Europako Banku Zentralak interes-tasak jaitsiko zituela ziurtatuko balu, 2009ko maiatzean %1era iritsi arte, askok zoratu egingo zuten, Lehman Brothersen porrota, AEBetako enpresen nazionalizazioa eta estatuen banku-esku-hartzea iragarri izan balu bezala. Gaur egun, errealitate horrekin bizi gara, agian inork imajinatu ez zuen grabitatearekin. Gutxi askatzen dira, eta iragarpen negatiboenak aise gainditu dira. Orain arte, moneta-agintariek krisiaren kalteak arindu besterik ez dute egin, eta ekonomiak kolapsatu ez daitezen, zenbait neurri hartu dituzte, hala nola tasen beherakada, herritarren likidezia handitzeko. Estatu Batuetan % 0 eta % 0,25 artean daude jada, eta finantza-zirkuluetan, berriz, Europan ere gauza bera gerta ote daitekeen aztertzen da, Banku Zentralak ez baitu baztertu jaitsiera berririk. Zer ondorio izango lituzke erabaki horrek espainiarren etxeko ekonomian?
Efektu mugatua
Duela urtebete baino gehixeago arte ekonomiaren munduan nagusi zen logikak pentsaraziko luke tasak %0 inguruko kotaraino jaisteak eragina izango zuela bankuek kreditu merkeagoak ematean. Horrek, era berean, kontsumo handiagoan eragingo luke, herritarrek likidezia eduki eta dirua itzuli ahal izango bailukete interes oso handiak ordaindu gabe. Erosketak handitzeak enplegua sortzea sustatuko lukeen artikulu-ekoizpen handiagoa ekarriko luke. Baina formula horiek ez dira baliozkoak, besteak beste, eredu horrek lagundu baitzuen orain pairatzen dugun krisia sortzen. Duela urte batzuk kreditu bat edo hipoteka bat lortzeko erraztasun handiak kontsumismo bizia sustatu zuen, eta, hazkunde ekonomiko historikoa bultzatu bazuen ere, gaur alderdi mingotsena erakutsi du: familiaren zorpetzea.
Nahiz eta Europako Banku Zentralak tasak %0ra hurbildu —iragarpen hori ez da zentzugabea, Jean Claude Trichet zuzentzen duen erakundeak iragarri baitzuen beheranzko joera izango zutela—, bankuek eta aurrezki-kutxek beherakada horri uko egiten badiote, oso eragin mugatua izango luke. Izan ere, 2008ko urriaz geroztik, tasak %4,5etik %1era jaitsi dira Europan, baina murrizketak ez du eraginik izan kontsumorako kredituetan, antzeko interesa ordaintzen jarraitzen baita, %10etik gorakoa. Hori, neurri batean, finantza-erakundeek kredituak emateko darabilten zuhurtasunari zor zaio, eta, beraz, kredituak lortzeko baldintzak gogortu egin dira. Gainera, berankortasun handia -milaka familiarekin soka lasaian, eta bere lana noiz arte mantenduko duen ez jakitearen ziurgabetasuna- eta, ondorioz, bezeroak erantzungo ez duen beldurra dela eta, igo egin da titularrei kobratzen zieten diferentziala -Euriborraz gain eskatzen duten ehunekoa-. Horrela, mailegu bat eskuratzen dutenek, nolabait, beren eta beste bezero batzuen berankortasuna ordainduko dute.
%0ko interesak gordailuen errentagarritasuna are gehiago jaitsiko luke
Tasak %0era jaitsiko balira, gordailuen errentagarritasunean eragingo luke, azken hilabeteetan gertatu den bezala. 2009. urtearen hasierara arte oso ohikoa zen finantza-erakundeak bezeroen dirua bereganatzeko borrokan aritzea, %5eko UTBarekin (Urteko Tasa Baliokidea). Gaur egun, kopuru hori asko murriztu da. Europako Banku Zentralak egin duen tasa-jaitsierak ez die batere onurarik ekarri dirua epe finkoan zutenei; izan ere, orain lortzen dituzten maileguak duela sei hilabete zituztenak baino askoz txikiagoak dira. Bezeroen esku interes altuagoak jartzen dituzten aurrezki-kutxei ere mesfidantzaz begiratzen zaie, eta lehiakideengandik salatzen zaie diru asko behar dutela interes hain handiak eskaintzeko. Tasa-jaitsiera berri batek, ziur aski, ez lieke gehiegi lagunduko beren dirua bankuan dutenei.
Hipotekak
Interesak %0ra jaitsiko liratekeen beste sektore handi bat hipotekena izango litzateke, baina, alde horretatik, hainbat alderdi ere kontuan hartu behar dira, hala nola noiz kontratatu zen, tasa finko edo aldakorrarekin egin zen, eta, batez ere, Euriborra erortzeko lurzorua sinatu zen. Tasa aldakorreko hipoteka kontratatu zuten familiek %4,5eko igoera izan zuten interes-tasan, Euriborraren igoerarekin batera. Orain, txikituta erori direnez, Europako indizearen beherakadaz ere baliatu dira – nahiz eta askotan erritmo txikiagoan egin duten -. Zentzuzkoena da, hurrengo hilabeteetan tasek behera egiten jarraituko balute %0eraino, herritarrek beren etxea erosteko ordaintzen duten hileko kuotak ere behera egin beharko lukeela. Hala ere, kontsumitzaile batzuek tasen beheranzko muga bat sinatu zuten kontratuetan, eta horren arabera, nahiz eta Euriborra jaitsi, bezeroek ez lukete beheranzko muga gaindituko. Beraz, nahiz eta tasek %0ean Euriborra kuota apalagoetara eraman, pertsona horiek ez lukete gutxiago ordainduko beren hipotekagatik.
%0ko interesekin, kontuan hartu beharko litzateke noiz kontratatu zen hipoteka, tasa finko edo aldakorrarekin, eta "lurzoru" bat sinatu zen.
Etxebizitza erosteko mailegua lortzen saiatzen direnak ere kontuan hartu behar dira. Euriborra ere %4,82tik (urrian) %1,6ra (maiatzean) jaitsi den arren, hipoteka eskatzera bankura hurbiltzen direnek ez dute interesen beherakada paralelorik sumatzen. 2008ko udazkenean% 5,38 ordaindu behar zen batez beste; apirilean, berriz,% 3,91. Beraz, jaitsiera ez da parekagarria, ezta gutxiago ere. Kontsumorako kredituekin gertatzen den bezala, bezero berri horiek ordaintzen dute bankuek dirua mailegatzeko duten beldurra, hau da, beste batzuek kuotak ez ordaintzeko aukeraren aurrean, hipoteka bat sinatzen dutenek besteren ez-ordaintzeak ordaindu beharko dituzte.
Hala, ez dirudi beste faktore batzuk batzen ez bazaizkio, tasak %0ra jaitsiz gero, emaitza ikusgarriak lortuko liratekeenik. Oro har, finantza-erakundeek, eta ez soilik Europako agintariek, eraman beharko lukete "fitxa" ekonomia suspertu nahi bada. Baina bankuek eta kutxek beren interes ekonomikoak zaintzen dituzte, eta uko egiten diote arrisku handiak egoteari. Jarrera horrek ekonomia osoan du eragina, batez ere finantziazioaren mende dauden sektoreetan, hala nola automobilaren edo etxebizitzaren sektorean.
