Lan egin dezaket erretiratuta banago?
Bizi-itxaropen handiagoak, eta batez ere adin aurreratuetan bizi-kalitate hobea izateak, 65, 66 edo 67 urte betetzen dituzten eta erretiratzeko adinean dauden pertsona askok lanean jarraitzea proposatzen du. Hori, gainera, erronka bat da egungo gizarteentzat, ELGAren (Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundea) txosten baten arabera. Txosten horretan, enplegagarritasuna, lan-eskaera eta adin aurreratuago batean lan egiteko pizgarriak nola sustatu aztertzen da.
Erretiroaren unea iristen denean —edo erretiratu ondoren ere— lanean jarraitu nahi bada sasoian eta mentalki egoteko, egin daiteke? Zer gertatzen da pentsioarekin eta kotizazioarekin?
Kontuan hartu behar da erretiroa eskubidea dela, ez betebeharra; beraz, 65 urtetik gorakoak kontrata daitezke, eta pertsona horiek beren kontura ere lan egin dezakete (autonomoak). Erretiratuta egoteko eta pentsiodun izateko hainbat modu daude, eta, gainera, lan egiteko:
26 Erretiro aktiboa
Besteren kontura
- Pentsioaren %50 kobratzen dute.
- Ez dago lanaldi-mugarik.
- Bere ordez kotizatzen badu ere, langileari ez dio lana uztean pentsioa handitzen uzten.
- Baldintza batzuk bete behar ditu: erretiro-adinera iritsi eta pentsioa kobratzeko %100 kotizatu izana.
Autonomoak
Autonomoek pentsioaren %100 kobratzen dute, baina baldintza batzuk bete behar dituzte:
- Gutxienez langile bat kontratatua izatea.
- Diru-sarrerek Lanbidearteko Gutxieneko Soldata ez gainditzea (2023an 1.080 euro hilean).
Erretiro malgua
- Lanaldi partzialean lan egiten da, lanaldiaren % 50 eta % 75 artean.
- Langileak erretiroa hartu du dagoeneko, eta lan merkatura itzultzea da kontua.
- Pentsioaren zenbatekoa lan egindako lanaldiaren ehunekoaren alderantzizko proportzioan murrizten da.
- Horrelako erretiroen kotizazioek pentsioa handitzeko balio dute.
26 Erretiro partziala
- Lanaldia eta soldata %25 eta %50 artean murrizten dira. Lanik egiten ez duen zatiagatik kobratzen du pentsioa.
- Langileak 60 urte bete ditu eta oraindik ez da erretiratu. Ez da lanera itzultzea.
- Besteren konturako langileei aplikatzen zaie, lanaldi osoan. Ez zaie erretiro mota hori aplikatuko funtzionario edo estatutu-harremanetako langileei, besteren konturako langileei parekatutako kontseilari edo administratzaileei, merkataritzako ordezkariei eta artistei.
65 urtetik aurrera lan egiteko arrazoiak
Espainian joera aldatu den arren eta erretiro-adina bete ondoren lanean jarraitzea erabakitzen dutenen kopurua hazi den arren, 65 urtetik gorako langile aktiboen ehuneko txikiena duen ELGEko bigarren herrialdea gara.
Hori egitea erabakitzen duten pertsonen lan-bizitza luzatzeko motibazioak askotarikoak dira:
- Etxean behar adina diru sartzea.
- Erretiro-pentsioen prestazioak handitzea.
- Diruarekin zerikusirik ez duten arrazoiak. Onura ekonomikoez gain, fisikariak, intelektualak eta animoak ere badaude. Pertsona batzuk beren lanaz gozatzen dute, bai eginkizunagatik beragatik, bai haiekin lotutako jarduera paraleloengatik: etxetik irtetea, baliagarri sentitzea, besteekin harremanak izatea eta, adina gorabehera, enpresari, lanbideari eta gizarteari ekarpen handia egin behar zaiola egiaztatzea.
Non egiten dute lan langile seniorrek?
Enplegu-atari espezializatuetan edo lan-poltsetan lana bilatu duenak badaki adina dela lortu nahi den lanpostuaren antzeko lanpostu batean frogatu daitekeen ikasketa-maila, prestakuntza edo esperientzia bezain faktore erabakigarria. 45-50 urtetik aurrera hasten dira gauzak zailago bihurtzen.
Hortik aurrera, dena korapilatzen da.Iragartzen diren adinekoentzako lanen zati handi bat, benetan, zaharrak zaintzeko lanpostuak dira. Era batera edo bestera, lan merkatuak baztertu egiten ditu lan egin nahi duten heldu helduak.
Zer lan-eskaintza dago
65 urtetik gorakoentzako lan-eskaintzak ez dira ugariak. Lan-moten arteko aldea argi dago: batzuk oso espezializatuak dira, errenta eta onura sozial garrantzitsuak dituzte (erakunde zientifikoetan eta unibertsitateetan gerentzia-postuak edo ikerketa-postu hutsak); beste batzuk, berriz, kualifikazio txikiko edo ordainsari gutxiko lanpostuak dira.
Adinekoentzako enplegu ohikoenak hauek dira:
- Irakasle partikularrak
- Saltzaileak
- Atezainak eta bedelak
- Adineko pertsonen laguntzaileak
- Haurren zaintzaileak
- Etxeko laguntzaileak (oro har, emakumeak dira zeregin horietan aritzen direnak)
- Lorezainak eta urbanizazio baten mantentze-lanen arduradunak
- Turismoko gidaliburuak
- Telebistako estrak (hainbat programatako ikusleak)
- Argazkilariak (batez ere zeremonia eta ekitaldi partikularretan: ezkontzak…)
Gizon eta emakumeentzako hainbat lan?
Oro har, gizarteak berdintasunean aurrera egin arren, lanak ez dira beti berdinak gizonentzat eta emakumeentzat.
Gizonentzat, kualifikazio txikiko eta gaizki ordaindutako lanpostuak dauden arren, badaude lan tekniko eta profesional zientifiko eta intelektualak, eta enpresetan jartzen dira, eta nekazaritza eta arrantzako langile kualifikatuak bilatzen dira.
Emakumeen kasuan, sektore ohikoenak aldatu egiten dira. Enpresaburu-, administrazio- eta lanbide-talde zientifiko eta intelektual garrantzitsu bat ere badago, baina langile gehien dituzten jarduerak ostalaritza eta merkataritza, jatetxe-arloko zerbitzuak eta salmentak dira.
