Irudia: Lotus Head
“Ahoz ahoko” publizitatea gero eta garrantzitsuagoa da eguneroko erabakietan; kontsumitzaileen %75ek baino gehiagok konfiantza du lagunen eta ezagunen gomendioetan, produktuak aukeratzeko orduan, bankuetakoak barne. Horixe dio Londresko nazioarteko agentzia batek egindako azterlan batek. Espainian, oraindik oso finantza-kultura gutxi dagoen tokian, ez da harritzekoa lagun edo senide batek aholku ematea, adibidez, dirua inbertitzeko modurik egokienari buruz, interesak, aldagaiak… Ezagunen jarraibideei jartzeak ez du zertan akatsa izan, baina komeni da erreserbekin egitea, eskaintzen duten informazioari buruzko datu zehatzak eta kontrastagarriak kontuan hartzea, eta arreta berezia jartzea letra txikiaren irakurketan, okerreko erabakia izan baitaiteke.
Kreditu azkarren arriskua
Agian lagunak edo senitartekoak kontratatzea komeni zaien produktu finantzarioek era askotako arazoak sor ditzakete, batez ere premia zehatz baterako “bat-batean” dirua lortzeko produktuak badira, hala nola kreditu azkarrak. Kreditu azkarretako entitateek guztira 22.944 milioi euro eman zituzten maileguetan (600 euro inguru espainol bakoitzeko), kopuru handiegia. Izan ere, ilusio berezia egiten duen bidaia bat egiteko 3.000 euro lortzea, eta 24 orduan bakarrik, tentazio bat da, eta denek ez diote aurre egiten. Telebistako iragarkiak etengabeak dira, eta, entzutean, badirudi arazo ekonomiko guztiak berehala konpontzen dituztela. Publizitatean agertzen direnak pozik eta pozik agertzen dira zorpetzeko erabakiagatik. Baina telebistak ez ezik, badira era horretako maileguak kontratatu dituztela diotenak, kasu bat jartzearren, plasma-telebista bat erosteko, oso erraz, eta hileko kuota ez oso handia. Hori guztia egia da, baina ez da egia osoa.
Hilero ordaintzen den zenbatekoa iragarkian adierazitakoa baino txikiagoa izan daiteke, edo askoz handiagoa. Eta horrelako kredituak emateko ematen diren erraztasunen arrazoia da kreditu azkarretan espezializatutako erakunde horiek berankortasun-arriskua (zordunak ordaintzeari uztea) hartzen dutela bankuek eta aurrezki-kutxek onartzen dutena baino askoz handiagoa. Gainera, UTB mota mailegu “normalena” baino askoz handiagoa da (hiru aldiz handiagoa). Beraz, komeni da produktua gomendatzen duen ezagunari galdetzea zer interes-tasa ordaintzen duen urtean, hilean ordaintzen duena ezagutzea ez baita garrantzitsua. Emandako kreditua 3.000 eurokoa bada eta 42 hilabetean % 21,92ko UTBko interesarekin amortizatzen bada (kreditu-mota horren batez bestekoa), hilean 99 euro ordainduko dira; beraz, azkenean 4.158 euro ordainduko dira, kredituaren zenbatekoarekiko 1.000 euro baino gehiago.
Produktu bat kontratatu aurretik, komeni da haren baldintzen eta epeen berri izatea
Zorren bateratzeek ere arrisku potentziala dute, eta erakunde ofizial askok ohartarazi dute horretaz. Produktu horiek merkaturatzen dituzten enpresek (inguruko pertsonak gomendatu ohi dituzte, zer egoera larrian egon daitezkeen jakinez gero) oso interes handiak kobratzen dituzte. Nahiz eta bezeroak erakartzeko lanean, hilero hainbat zorretan ordaintzen den guztia hileko kuota merkeago batera murriztuko dela ziurtatu, ez dute egia osoa azaltzen. Horregatik, horrelako eragiketa bati ekin aurretik, kontuan hartu behar da, berriro ere, zein den Baliokidetasunaren Urteko Tasa (UTB), erreferentziarik onena mailegu batek benetan zenbat balio duen jakiteko. Bertan, eragiketaren gastu guztiak sartu behar dira, hala nola irekitzeko edo kitatzeko komisioa eta aplikatzen den interes-tasa.
Garrantzitsua da, halaber, zuhurra izatea, eta "oso jakinaren gainean" dagoen lagun batek balio jakin bati buruz egiten dituen gorespenak entzutea, Burtsan lanean hasten denean. Burtsako merkatuan jarduteko moduari buruzko ezagutza handirik ez badago eta bitartekari baten zerbitzuak erabili nahi badira, zuhurrena konfiantza dagoeneko baduten pertsona eta entitateez fidatzea da, hala nola, normalean erabiltzen den banku-erakundeaz. Banku “tradizionalak” ez dira nahitaez diruaren truke errendimendu onenak eskaintzen dituztenak, baina erakunde seguruak dira, eta burtsan inbertitzen hasten denean segurtasuna funtsezkoa da. Denborarekin, irakurketa eta azterketa egokiekin soilik aukera daiteke finantza-bitartekariak aukeratzea, gehiago arriskatzeko, baina ahaztu gabe badirela Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalak onartu ez dituen eta jarduteko baimenik ez duten “txiringitoak”.
Lagun eta senitartekoek askotan gomendatutako produktu baten kasu berri eta zorigaiztokoenetako bat Forum eta Afinsa seiluetan inbertitzea izan zen. Krisiak 350.000 bat kaltetu zituen, eta kasu batzuetan aurrezki guztiak inbertitu zituzten.
Inbertsioak ez zituzten estaltzen Espainiako Bankuaren Gordailuen Berme Funtsak, ez eta Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalaren Inbertsioen Berme Funtsak ere. Horrek esan nahi du galerak ez daudela estalita, ezta administratzaileek iruzur eginez erabiltzetik eratortzen direnak ere, eta hori ez zuten ezagutzen filatelikoetan dirua gordeta zuten inbertitzaileek (askotan bizilagunek, lagunek edo senideek bultzatuta).
