Kontratuak ondo irakurtzea eta banku batean kontratatzen diren finantza-produktuen funtzionamendua ezagutzea dira dirua inbertitu baino lehen aurreztaile ororen gidari izan behar duten bi aholku. Azken urteotan, ordea, herritar askok ez dituzte kontuan hartu jarraibide horiek, eta aholkulariak edo bankari partikularrak ematen dien konfiantza eta adiskidetasuna alde batera utzi dituzte. Horrek, kasu batzuetan, aurreztailearen arrisku-profilera inola ere egokitzen ez zen produktu bat kontratatzea ekarri du. Aholkularitza txarra, batez ere, frogatu da finantza-tresna asko epekako gordailu gisa saldu (eta oraindik ere merkaturatzen) direla, produktu seguru nagusia, baina ez dira. Arazoak ibilgailuei eragiten die, hala nola mendeko zorrari, bonuei edo zor-agiriei. Sukurtsal askotan gordailu gisa saltzen dira, haiekin zerikusi gutxi dutenean. Haien desberdintasunak ezagutzea ezinbestekoa da etorkizunean ezustekorik ez izateko.
Gordailu “faltsu” batzuk
- Mendeko zorra:
Zorra edo menpeko bonuak bigarren mailako merkatuan kotizatutako errenta finkoko tituluak dira. Aktibo horiek kupoia ordaintzeko, entitateak mozkinak izan behar ditu eta kapital koefizienteak bete. Jaulkitzen dituen bankuak bere kaudimena maila jakin batetik behera jaisten badu, galeretan sartzen bada edo kontratuan zehaztutako mozkinak lortzen ez baditu, inbertitzailea itundutako kupoirik gabe geratzen da.
Mendeko zorrak, oro har, mugaeguna du. Gainera, arrisku handiko produktua da, eta funtzionatzen zaila.
Hasteko, mendeko zenbait zor mota daude, eta inbertsiogile partikularrak ez daki hori. Upper TIER II da kalitate handienekoa, eta, porrot eginez gero, kobratzeko hurrenkeran du lehentasuna; Lower Tier II, berriz, kalitate txikikoa da, eta, kaudimengabezia izanez gero, kobratzeko azken lekuan dago.
Mendeko bonuak benetako indarrez saldu ziren 2007 eta 2010 urteen inguruan. Merkaturatzea moteldu egin den arren, entitateek oraindik ere sustapen batzuk egiten dituzte eta, beraz, erne egotea komeni da. Haren funtzionamendua eta eperako gordailuarena oso desberdinak dira. Produktu akastun honekin diru asko gal daiteke. Kapitala ez dago inoiz bermatuta. Bonu horiek ez ditu babesten Gordailuen Berme Funtsak.
Zor-agiriak:
Uneko finantza-erakundeen arteko moda-produktua da. Gordailuak balira bezala saltzen dute. Egia esan, ezaugarri batzuk partekatzen dituzte, baina badira ezagutzea komeni den desberdintasun bereziak ere. Zor-agiriak ez dira gordailuak eta ez dira halakotzat hartu behar, ez baitira likidoak epemugara arte (batzuetan ezin da kapitala eskuratu, ezta komisioak ordainduta ere), eta Gordailuen Berme Funtsak ere ez ditu babesten.
Ordaindukoak errenta finkoko titulu bat dira, eta horrek esan nahi du, lehen mailako merkatuan jarri ondoren, bigarren mailako merkatu antolatu batean negoziatzen hasten direla, baina bertan oso eragiketa gutxi egiten direla. Inbertitzaileak epemugan jarraitzen badu (hiru hilabetetik 18 hilabetera bitartekoa izaten da), erakundeak konpromisoa hartzen du inbertitutako kapitalaren %100 gehi hitzartutako interesa itzultzeko (gaur egun %4 inguru, kasurik onenetan).
Baina inbertitzaileak dirua denbora baino lehen nahi badu, zailtasun handiak izan ditzake berreskuratzeko. Kasu horretan, bigarren mailako merkatuan tituluak saltzeko eskatu beharko dio bere erakundeari. Eragiketa horrek berekin dakar, alde batetik, bitartekariaren komisioa (bankuarena) ordaintzea, kapitalaren %2ra irits daitekeena, eta, bestetik, errenta finkoko merkatuko salmenta-komisioa (%0,5-1 inguru). Gainera, bigarren mailako merkatuan saltzean, prezioa aldatu egin daiteke erosketakoaren aldean: handiagoa edo txikiagoa izan daiteke, eta horrek galerak bere gain hartzea ekarriko du.
Finantza-sektorearen inguruan dagoen ziurgabetasuna dela eta, oro har, jaulkipen gehienak beren jaulkipen-balioaren azpitik negoziatzen dira, eta horrek esan nahi du zor-agiria saldu nahi duenak galerak izan ohi dituela. Ez da ahaztu behar, gainera, oso negoziazio gutxiko produktua dela, eta, beraz, diruaren eskuragarritasuna ez dela berehalakoa, nahiz eta galerekin saldu nahi izan. Egun eta aste batzuk igaro daitezke eragiketa itxi arte.
Azken urtean, Espainiako bankuek 128.000 milioi euro baino gehiago jarri dituzte ordaindukoetan, horietako asko partikularren artean. Eta oso aktiboa izaten jarraitzen du produktu hau jartzerakoan.
Bonuak:
Bonuekin antzeko zerbait gertatzen da zor-agiriekin. Aldea epearen araberakoa da. Zor-agiriak 18 hilabete arte luzatzen dira eta bonuak bi urtetik aurrera (bi, bost, 10, 15 edo 30 urte bitarte). Epea, nolanahi ere, entitateak ezartzen du. Entitateek produktu seguru eta arrisku txikikotzat saltzen dituzten arren, inbertitzaileak ez badu mugaegunera arte bere dirua ukitzen. Kasu horretan, kapitala eta itundutako interesa jasoko ditu (bonu bakunen kasuan).
Denbora baino lehen erreskatatu nahi badituzu, zor-agiriekin bezala gertatzen da. Bonu sinpleek bigarren mailako merkatuan kotizatzen dute, non inbertitzaileak negoziazio-prezioaren berri eman beharko baitu. Kasu askotan, erosketakoa baino txikiagoa izan daiteke, eta horrek galerak ekarriko lituzke. Merkatu honetan saltzeagatik aplikatzen diren komisioak ordaindukoenak bezalakoak dira (eragiketa honetan kapitalaren %2,5 inguru ordain daiteke).
Gainera, kontuz ibili behar da bonuen “abizenekin”. Ulertzeko errazenak eta arrisku gutxien dutenak bonu sinpleak dira. Baina kontua korapilatu egiten da eta arriskua nabarmen handitzen da mendeko bonuen edo bihurgarrien kasuan. Azken horiek funtzionamendu konplexua dute, epe finko klasikoko gordailu baten antza dute, eta ez dira batere gomendagarriak profil kontserbadorea aurrezten dutenentzat.
