Langabezian daudenen adimena asaldatzen duten galdera ohikoenak honako hauen ingurukoak dira: noiz lanera itzuliko diren, zenbatekoa izango den eta langabeziagatiko prestazioaren iraupena. Baina pertsona horien kezka eta ziurgabetasuna areagotu egiten dira haien adinak 50eko hamarkada zeharkatzen duenean. Arrazoia? Hurbileko erretiroa eta aurreko 15 urteetan gutxienez pentsio bat kobratzeko kotizatzeko ezinbesteko baldintza. Orduan planteatzen da galdera bat: langabezia kobratzen den bitartean, Gizarte Segurantzan kotizatzen da?
Prestazioetan bai
900.000 langabe inguru daude lanbideinguruko adin-tartean. 50 eta 60 urte bitarte dituzte, eta erretiratzeko, pentsio-sistema publikoak gutxienez 15 urteko kotizazio-aldia izatea eskatzen die. Horietako bik, gutxienez, jarduera profesionala utzi baino lehenagokoak izan behar dute. Guztira, langabetuen zerrendetan lau milioi pertsona baino gehiago daude. Erretiro-adina baino lehentxeago langabezian daudenen artean, bereziki, ohiko kezketako bat erretiro-mota horrek pentsioaren kobrantzan izango duen eragina da.
Pertsona batek langabeziagatiko laguntza jasotzen duenean, hilabete bakoitzean zuzenbideagatik dagokion zenbatekoa sartzeaz gain, Gizarte Segurantzan alta ematen jarraitzen du eta, beraz, gertakizun arruntengatik kotizatzen du. Horien artean sartzen dira, erretiroaz gain, familiaren babesa, baliaezintasun iraunkorra, heriotzagatiko eta biziraupenagatiko prestazioa, aldi baterako ezintasuna, amatasuna, osasun laguntza eta laguntza farmazeutikoa. Hala ere, jarduneko eta soldatapeko langileen Gizarte Segurantzako kuoten ordainketaren zati bat enpresa kontratugilearen kontura da; langabeen kasuan, berriz, Enplegu Zerbitzu Publikoaren (INEM) ardura da. Kuotaren %35 ordaintzen du, eta gainerakoa (%65) langabeak hartzen du bere gain: prestaziotik zuzenean kentzen da, PFEZren atxikipenekin gertatzen den bezala.
Espainiako lau milioi langabetatik, 900.000 inguru 50 eta 65 urte bitartekoak dira.
Langabezian zegoen pertsonak Nekazaritza Erregimenean kotizatzen bazuen, bi alderdiek beren gain hartu beharreko ehunekoak aldatu egiten dira. INEMek kuotaren zatirik handiena ordaintzen du, %72, eta langileak gainerako %28a.
Kotizazio-oinarria funtsezko beste alderdi bat da; izan ere, erretiroaren aurreko 180 hilabeteetan langilearen kotizazio-oinarriak 210 artean zatitzean lortzen da pentsioaren oinarri arautzailea. Langabezian dagoenean, ia ez dira aldatzen, okupazioko azken sei hilabeteetako batez bestekoa baita.
Laguntzak, baldintzak aldatu egiten dira
Prestazioak agortzen dituzten langabetuentzat onartu berri den 420 euroko laguntzaz gain, Gizarte Segurantzaren babes-ekintzak langabezia-sorospena ere badu, hainbat arrazoirengatik: langabezia agortu eta familia-zamak izatea, itzulitako etorkina izatea, espetxetik askatua izatea edo 52 urtetik gorakoa izatea. Urtarrilaren 1etik erretiroagatiko kotizazioak barne hartzen ez dituen laguntza asistentziala da. Beraz, sorospen hori jasotzen den aldietan, osasun laguntzarako eta familia prestazioetarako eskubidea mantentzen da, baina kotizazio eskubidea egoera jakin batzuetan baino ez da gordetzen:
- 52 urtetik gorako langileentzat.
- 52 urtetik gorako aldizkako langile finkoentzat.
- Aldizkako langile finkoek, oro har, 180 kotizazio egun edo gehiago dituztela frogatzen badute, sorospena kobratzen duten lehen 60 egunetan kotizatzen dute.
Sorospen bat jasotzen denean, ez da kotizatu behar erretiroagatik. Desagertu egiten da langabezia-prestazioa jasotzen dutenek duten betebeharra.
Langabezia agortzen denean
Lan-bizitzaren azken txanpan langabeziaren zerrendak osatzen dituzten langile askok ez dakite formula bat dagoela bakarka kotizatzeko eta, hartara, pentsioa kobratzeko beren ekarpenei eusteko. Horretarako, hitzarmen berezi bat sinatu behar da Gizarte Segurantzarekin. Langileen eta Diruzaintza Nagusiaren arteko borondatezko akordioa da. Mekanika erraza da: langile langabeak hilero ordaintzen ditu dagozkion kuotak eta, trukean, kotizazio-aldiak handitzen jarraitzen dute.
Pertsona batek langabezia-prestazioa jasotzen duenean, Gizarte Segurantzan alta emanda egoten da eta kontingentzia arruntengatik kotizatzen du.
Nolanahi ere, Gizarte Segurantzak langileei, hitzarmena tramitatzeko ezinbesteko baldintza gisa, aurreko hamabi urteetan gutxienez 1.080 eguneko kotizazio-aldia betea izatea eskatzen die.
Hitzarmen bereziaren kuotak
Hitzarmen berezia sinatzen dutenek ordaintzen dituzten kuotak, langilea erretiratu arte hilero ordaintzen direnak, onuradunak aukeratzen duen kotizazio oinarriaren arabera kalkulatuko dira -urte bakoitzean aldatzen den gehienekoaren eta gutxienekoaren artean. Kopuru hori kotizazio tasa bakar batekin (% 28,3 2009. urterako) eta 0,94ko koefizientearekin biderkatzen da.
Langabeak sorospena jasotzen duen bitartean, familia-prestazioak jasotzeko eskubideari eusten zaio, baina ez kotizazioarena.
Hautatzen den kotizazio-oinarriaren araberakoa da zenbatekoa. Langileak lanpostua uzteko unean zuen lanbide kategoriaren arabera aukeratzen du, baldin eta azken bost urteetan 24 hilabetez jarraian kotizatu badu.
Bizitza profesionaleko azken etapan administrari laguntzaile izan den pertsona batek, hainbat arrazoi direla medio, hitzarmen berezi bat sinatu behar badu, hilean 191,56 euroko kuota ordaindu beharko du. Kasu horretan, gutxieneko kotizazio-oinarria hautatu da, 728,10 euro, eta kontuan hartuko da etorkizuneko pentsioaren zenbatekoa kalkulatzeko unean. Aldiz, gehienekoa aukeratzen badu, 842,27 euro ordainduko ditu hilean.
Pentsiorako aurreikuspen- edo aurrezki-sistemekin gertatzen den bezala, hitzarmen bereziek, batez ere langileak langabezia-prestazio guztiak agortu baditu, kontrapartida gehigarria dute. Langilearen aurreko aurrezte-ahalmenean oinarritzen dira, langileak kotizatzen baitu, baina ez baitu lanik egiten eta, beraz, ez baitu dirurik sartzen.
