Jaio eta berehala, Espainiako herritar guztiek dituzte zenbait betebehar, hala nola Erregistro Zibilean edo bizi den udalerriko erroldan inskribatzea. Azken erregistro horri esker, Estatistika Institutu Nazionalak urtero egin dezake herrialde batean zenbat pertsona bizi diren adierazten duen txostena. 2006ko urtarrilean, datuak dauden azken egunekoa, Espainian 44.708.964 pertsona zeuden erroldatuta. Hasteko, kopuru hori errealitatera nahiko hurbil dago, legeak ezartzen baitu pertsona guztiak egon daitezkeela udalerri batean erroldatuta, eta inola ere ez dela legezkoa erroldatze bikoitza. Hala ere, batzuetan, administrazioko akatsengatik edo herritarren iruzurrezko jardunengatik, bi lekutan erroldatuta dauden pertsonen adibideak aurki daitezke. Helburua zenbait pribilegio fiskal edo sozialez baliatzea izaten da, hala nola lanpostu bat lortzea, haur batentzako eskola-plaza bat, hiri bateko eremu jakin batean aparkatzea… Hala ere, datuak faltsutzeagatik ordaindu behar den isuna txikia da, 150 euro, 1986ko legearen arabera, geroztik aldatu ez dena.
Zer da errolda?
Espainiako herritar guztiak behartuta daude bizi diren udalerriko erroldan erregistratzera. Zerrenda hau administrazio fitxategi bat da eta bertan udalerri bateko bizilagunak agertzen dira. Haren datuek frogatzen dute, beraz, udalerri horretako etxebizitza batean bizi dela. Errolda arautzen duten legeak (4/1996 Legea, urtarrilaren 10ekoa, Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen apirilaren 2ko 7/1985 Legea aldatu zuena, udal erroldari dagokionez, eta abenduaren 20ko 2612/1996 Errege Dekretua, Toki Erakundeen Biztanleriari eta Lurralde Mugaketari buruzko Araudia aldatu zuena, 1690 Errege Dekretuaren bidez onartu ohi dena). Udalerri batean baino gehiagotan bizi direnek urtean luzaroen bizi diren udalerrian eman beharko dute izena.
Udal-errolda batean inskribatzeak zenbait eskubide eta betebehar ematen dizkio herritarrari. Hautesle eta hautagai bihurtzen du, edozein mailatako hauteskundeetarako deialdi guztietan (udalekoa, autonomikoa, orokorra…). Gainera, erroldan izena emanda egoteak aukera ematen die bizilagun guztiei udalerriaren kudeaketan parte hartzeko eta udal zerbitzu guztiak erabiltzeko. Adibidez, aukera ematen du udalerriko ikastetxe eta institutuetan izena emateko, Udal Liburutegiko zerbitzuak edo Kultur Etxeko tailerrak erabiltzeko, Udalaren zerbitzu eta gizarte-laguntza jasotzeko, tokiko elkarteei diru-laguntzak eskatzeko, etab. Bizilagun orok du, halaber, erroldan bere pertsonari buruz dagoen informazioa ezagutzeko eskubidea, baita hura zuzentzeko eskatzeko eskubidea ere, okerra edo okerra denean.
Betebehar gisa, udal errolda batean inskribatutako pertsona orok, prestazio ekonomiko eta pertsonalen bidez, udal eskumenak gauzatzen lagundu behar du.
Iruzurra erroldan
Erroldan izena ematea nahiko erraza da eta, gainera, doakoa. Nahikoa da bizi den udalerriko udalera joatea eta errolda-orria edo formularioa betetzea. Bertan datu pertsonalak (izena, helbidea, adin txikikoentzako familia-liburua…) eta daukan ziurtagiri edo titulu akademikoa jasoko dira. Erroldan inskribatzea hain da erraza, ezen, batzuetan, nahiko erraza izan baitaiteke legezkoa eta etikoki zuzena dena alde batera uztea. Legezkoa da pertsona bat bizi den udalerriko erroldan agertzea. Zehazki, ohiko bizilekuaren helbidea jaso beharko da erregistroan.
Hala ere, nahiko ohikoa da arau hori betetzen ez duten kasuak aurkitzea. Adibidez, pertsona bat udalerri bateko helbide jakin batean erroldatuta egon daiteke. Udalerri horretan ez da benetan bizi, bere semea inguruko ikastetxe jakin batera joatea interesatzen zaiolako, edo leku jakin batean aparkatu nahi duelako. Leku horretara joateko, egoiliarra behar da. Aski izanen da zure ahaide batek eremu horretan eraikin bat okupatu duela frogatzea (jabetza-eskritura, errentamendu-kontratua, telefonoa, ura, elektrizitatea eta abar hornitzen dituen enpresak emandako kontratua edo ordainagiria). etxebizitza berean erroldatu ahal izateko. Hala, abantaila horiek lor daitezke. Egoera hori adibide bat besterik ez da, baina udal-erroldan iruzur egitea nahiko erraza dela adierazten du.
Errore administratiboa
Udal-erroldan inskribatzeko erraztasuna dela eta, batzuetan gerta daiteke pertsona bat udalerri batean baino gehiagotan erroldatuta egotea. Hala ere, herritar guztien legezko egoera udal errolda bakar batean inskribatua egotea da, José Luis Palma Fernándezek, Gómez Acebo eta Pombo bulegoko bazkideak, dioen bezala. Haren iritziz, erroldatze bikoitza administrazio-akats baten ondorioz gerta daiteke, pertsona bat bi hiritan aldi berean erroldatuta egotera behartzen duena. 1996ko legeak ezartzen du udalek, baliabide informatiko edo telematikoen bidez, beren udal-erroldetako datuetan gertatzen diren hileroko aldaketak Estatistikako Institutu Nazionalera bidali behar dituztela, horrek behar diren egiaztapenak egin ditzan, akatsak eta bikoiztasunak zuzentzeko. Hala ere, batzuetan gerta daiteke bikoiztasun horiek ez aurkitzea.
Erroldatze bikoitza administrazio-akats baten ondorioz gerta daiteke, pertsona bat aldi berean bi tokitan erroldatuta egotera behartzen duena.
Toki Araubidearen Oinarriak arautzen dituen 7/1985 Legearen arabera, bost urtean behin, urte batean eta seian amaitutako urteetan, udalek erroldak berritu behar zituzten beren errolda-zerrenda berriak eginez. Horretarako, landa-ibilaldiak egiten zituzten, errolda-orriak etxebizitza guztietan banatuz eta familiek bete ondoren bilduz. 4/1996 Legea indarrean sartu zenean, errolda-kudeaketarako sistema berri bat ezarri zen, eta horren bidez kendu ziren errolda-berritzeak; zehazki, 1996koa izan zen egin zen azkena. Sistema berriak ez du aurreikusten errolda-orriak banatzea herritarrek bete ditzaten, baizik eta metodo informatiko eta telematikoak erabiltzen dira. Kudeaketa-sistema berriaren araberako berrikuspenak bi urtean behin egiten dira.
Berrikuspenak egin arren, erroldan bikoiztasunak gerta daitezke, batez ere, herritarrak, erregistrora datuak aldatu edo eguneratzera joatean, ez badu adierazten zergatik aldatzen duen bere helbidea erroldan. Aukera bat baino gehiago daude: adibidez, bizilekuz aldatzeko inskripzioa eskatzen bada, jatorrizko udalerria eta probintzia dagokion laukitxoa adierazi behar da. Izena ematen duena haurtxo bat baldin bada, eta, beraz, lehenago inongo udalerritan erroldaturik ez zegoen pertsona bat, "jatorrizko udalerria" dioen laukitxoan "bat ere ez" jarri beharko da.
Administrazio-akats baten ondorioz, erroldatze bikoitzeko egoerak gertatzen dira interesdunak ez duenean adierazten zergatik jotzen duen erroldara, hau da, helbide-aldaketa. Kasu honetan, helbide berria zein den azaldu arren, gerta daiteke administrazio zentralak ez baliogabetzea helbide zaharreko inskripzioa, eta, beraz, herritarra bi erroldatan agertuko litzateke.
