Gela berri bat eraikitzea, balkoia handitzea, aire girotuko ekipo bat instalatzea… Etxean erreformak egitean, aukerak mugagabeak dira. Aldaketa horietako gehienak egiteko, aditu baten ezagutza behar da, eta, beraz, kontuan hartu behar dira alderdi batzuk, egindako lana ordaintzeko unean ezustekoak eta buruko minak saihesteko. Erreformari ekin aurretik, garrantzitsua da kalitateen memoria baten bidez zein material erabiliko diren kontrolatzea, eta azken aurrekontua eta ordaintzeko baldintzak adostea. Hauek dira erreforma bati ekitea erabakitzen duenaren alderdirik arruntenak eta beldurgarrienak, obra egiteko denborarekin batera, lana martxan dagoenean luzatu ohi dena. Horregatik, arazoak saihesteko, hainbat aurrekontu kontsultatzea eta enpresa bakoitzaren seriotasuna baloratzea komeni da.
Etxean erreforma egiten hasi aurretik, funtsezkoa da bi aldeen eskubideak eta betebeharrak -kontratugilea eta enpresa- sakon ezagutzea, horrek arazo asko saihestuko baititu. Funtsezkoa da aurrekontu zehatza eta obrak amaitzeko zehaztutako epeak lortzea. Hala ere, horri uko egin dakioke idatziz, lan-agindu baten bidez. Lan-agindu horretan onartzen da ez zela amaiera-datarik ezarri, eta testu hau izango du: “Aurreko aurrekontuari uko egiten diot eta konponketa baimentzen dut”. Ez da komeni formula horretara jotzea, izan daitezkeen erreklamazioetan epaiketa-elementuak galtzen baitira. Obrak ahoz adierazitako epeetatik haratago atzeratzen badira, ez dago inolako eskakizun-eskubiderik. Hasierako akatsa zuzentzeko, hasitako obra bukatzeko denbora bakarrik plantea daiteke idatziz, betiere bezeroak eta kontratatutako profesionalak sinatuta badago.
Legeak dio hasierako aurrekontuaren aldaketak idatziz jaso behar direla eta zerbitzua kontratatzen duenak onartu behar dituela.
Etxez etxeko zerbitzuen jarduera arautzen duen legearen arabera, hasierako aurrekontuaren aldaketak idatziz jaso beharko dira eta zerbitzua kontratatzen duenak onartu beharko ditu. Noski, aurrekontua hitzezkoa bada, kontsumitzaileak idatzizko dokumentuari uko egin ziolako, ondorengo arazoak sor daitezke.
Batzuetan, lana hirugarren batzuk kontratatzen dituen autonomo bati eskatzen zaio, lana osatzeko. Orduan, zer gertatzen da matxura bat gertatzen bada? Kasu horretan, kontratatutako autonomoaren edo espezialistak azpikontratatu zituen enpresaren kontura izango da konponketa, hirugarrenen kontratazioak ez baitu aldatzen erreformak hitzartu ziren hasierako tratua.
Materialak
Materialak hautatzea funtsezkoa da edozein erreformatan. Ezustekorik ez izateko, garrantzitsua da kalitateen memoria sartzea. Azken emaitza eta memorian sartutakoa bat ez badatoz, erraz erreklamatzen da. Beste aukera bat da bezeroak berak hautatzea eta erostea obran erabiliko den materiala. Beti da hobea materialen prezioak jakitea —batez ere kosturik handienetakoak— hornitzaileen artean, haiek erosten dituztenean kontratista batzuek gainprezio bat eransten baitiete.
Baina, gainera, baliteke erreforman aurrez erabilitako materialak sartzea, baldin eta bezeroa jakinaren gainean badago eta erosketa baimentzen badu. Kasu horretan, bermea urtebetekoa izango da, pieza berriei dagozkien bien ordez. Adostasuna berariaz baimendu beharko da kontratuan, “Material erabiliak erabiltzeko baimena ematen dut” legendarekin batera. Bigarren eskuko material horien artean kableatua, argi-giltzak eta -perilak eta birziklatu beharreko beste elementu batzuk daude.
Aurrekontua eta ordaintzeko baldintzak
Materialak garrantzitsuak badira ere, ez da hutsala izango erreforma egingo duen enpresa aukeratzea. Kontsumitzaile elkarteek enpresa serio bat eta langile prestatuen talde bat kontratatzea gomendatzen dute, dena garaiz eta behar bezala egingo dela bermatuko baitute. Gure etxea eraberrituko duen enpresa aukeratzeko, garrantzitsua da aurrekontuak alderatzea. Funtsezkoa da egiaztatzea aurrekontuak lizentzia-tasak barne hartzen dituen ala ez —izapide hori gehiago egitetik salbuesteko—, eta komeni da kontuan hartzea kontratista baten eta bestearen arteko tarifa-aldeak haien eskuragarritasunaren, gure etxearen eta enpresaren arteko distantziaren eta urte-sasoiaren mende egon daitezkeela (adibidez, berokuntza-sistema bat jartzea eta instalatzea merkeagoa izango da udan egiten bada negu betean egiten bada baino).
Ez da gomendagarria adostutako kostuaren %100 ordaintzea lana amaitu aurretik
Nolanahi ere, ez da nahikoa aurrekontua eskura izatea lana baieztatzeko. Obraren ordainketari buruzko alderdiak ere kontuan hartu behar dira. Ez da komeni adostutako kostuaren %100 ordaintzea lana amaitu baino lehen. Nahiz eta obrak hasi aurretik kontratista batzuek aurrekontu osoaren ehuneko bat kobratzen duten, aurrekontu horrek ez luke inolaz ere aurrekontuaren erdia baino handiagoa izan behar. Ordainketa osatu aurretik, dena itundu bezala dagoen begiratzea gomendatzen da. Akatsen bat badago, kontsumitzaileak uko egin diezaioke erreforma ordaintzeari, edo konpainiari eska diezaioke kalteak konpontzeko behar den lana ordain dezala. Halaber, komeni da jakitea aurrekontu bat eskatzen bada eta gero enpresa hori kontratatzen ez bada, litekeena dela hura egiteagatik ordainketa bat eskatzea, bidezkoa den zerbait, baldin eta enpresak edo autonomoak ohartarazi badu. Kasu horietan, aurrekontua eskatu duenak bere gain hartuko ditu etxea bisitatu zuen profesionalaren lekualdaketaren kostua eta hura onesteko agiria prestatzeko erabili zuen denbora.
Kontratua ez betetzea
Etxean egindako erreforma baten aurrean kontsumitzaileak izan dezakeen beste arazo bat kontratua ez betetzea da. Baina, nola erreklamatu horrelako arazo baten aurrean? Egin beharreko lana erraza da: Lehenik eta behin, lanaren arduradunekin harremanetan jarri behar da idatziz, ahal dela telegrama edo burofax baten bidez, erreklamazioa berariaz jasota gera dadin. Urrats horrekin gatazkarik konpontzen ez bada, Kontsumoko agintarien aurrean adierazi behar da kexa, eta zehatz-mehatz jakinarazi behar da zein izan den arazoa, eta aurreko jakinarazpenaren kopia eman behar zaio enpresari.
Fase hori bukatutakoan, kontsumitzaile kaltetuak enpresa kontsumo-arbitrajearen mende jartzen den jakin arte itxaron beharko du. Hala egin ezean, auzibidera bakarrik jo daiteke. Kontsumitzaileak etxetik hurbilen dauden Lehen Auzialdiko Epaitegietara joan beharko du eta kalte-galerengatiko demanda aurkeztu, kontratatutako enpresarekiko lotura egiaztatzen duen dokumentazioarekin batera, hasierako aurrekontutik azken erreklamazioetara. Erreklamazioan 900 euro arteko kalte-ordaina eskatzen bada, ez dago abokatuaren edo prokuradorearen zerbitzurik.
Enpresa: Duela urte batzuetatik hona finkatuta dagoen eta helbide finkoa duen enpresa hautatu behar da. Familiakoentzako edo ezagunentzako lanak egin dituzten eta haiek gomendatu dituzten enpresak kontrata daitezke, baina horrek ez du esan nahi erreferentziak eskatu behar ez direnik eta haien seriotasuna egiaztatu behar ez denik.
Kontratua: Kontratuan idatziz jaso behar dira kontratistaren izena, helbidea, telefono zenbakia eta lizentzia. Lanaren kostua ere azaldu behar da, materialen kostua barne -onena kalitateari buruzko memoria sartzea da-, alda daitezkeen eta obraren epeak -eguraldi txarragatik edo bestelako gorabeherengatik – nola alda daitezkeen eta nola alda daitezkeen zehaztuko duen klausula, eta lanaren bermea.
Plangintza Eskatutako lanen plangintza osoa eta zehatza egin behar da. Oso gomendagarria da; izan ere, oso gutxitan erabakitzen da, obra hasi ondoren, martxan aldaketak egitea edo erreforma berriak egitea, eta kostua garestitu egiten da (eskulana eta aurrekontuan jaso gabeko materialak). Gainera, obraren iraupena hitzartu behar da, azken kostuan eragina duen beste alderdi bat, erreformetarako adostutako epea luzatzen bada, hasierako aurrekontua garestitu egiten baita.
Eraikin batean obrak egiten dituzten jabe edo errentariek kontuan hartu beharko dituzte legezko eta bizikidetzako tramite batzuk, jarraitu beharrekoak. Egin beharreko erreformarako obra lizentzia behar bada -kontratatutako enpresak zein bezeroak tramita dezaketena-, alderdi garrantzitsu batzuk hartu beharko dira kontuan. Obrak ezin dira izan gogaikarriak, osasungaitzak, arriskutsuak edo legez kanpokoak, ez eta eraikinaren edo ondoko finken segurtasuna arriskuan jarri ere. Obren kudeatzaileak hutsegite horietakoren bat egin zuela detektatuz gero, ohartaraz daiteke obrak amaitzeko, eta, kasurik egiten ez badu, azkenean epaitu egin daiteke.
Obra txikia bada mantentze-, egokitze- edo finkatze-lanak, dagokion baimena izapidetu behar da. Oro har, Udalak azaleraren datuak, finkaren kokalekua eta egingo diren obren deskribapen zehatza eskatzen ditu. Gainera, obra unitateen arabera zehaztutako aurrekontua eta partidaka taldekatua agertuko da, egingo diren obren plano eta krokisarekin batera, egungo egoera adierazita. OHZren azken ordainagiria, jabetza-eskritura edo errentamendu-kontratua ere sartu behar dira. Obrek espaloia eraikuntza materialekin, obra hondakinekin, aldamioekin edo bestelako instalazioekin okupatzea eskatzen badute, eremu publikoa aldi baterako okupatzeko lizentzia lortu beharko da.
