Pentsio planak: krisiaren aurreko azterketa sakona

Zure dirurako aterpe segurua aurkitzea obsesio bihurtzen ari da aurreztaile askorentzat. Urrakor sentitzen denak eta urteetan zehar aurreztutako diru horrengatik sufritzen duenak, lan osteko etorkizunari, erretiroari, aurre egiteko ezinbesteko elementutzat hartzen den guztia bereganatzen du, kaudimen eta gaitasun ekonomikoarekin. Errentagarritasuna ez da inoiz gutxiesten, baina gaur egungoa bezalako krisi- eta ziurgabetasun-egoeran, lehentasuna segurtasuna da; bestela esanda, bermatu behar da hainbeste ahalegin eta pazientziarekin aurreztutako kapitala ez dela lurrunduko eta ez dela nabarmen galduko. Izan ere, gauza bat da inbertitzea eta onartzea gauzak okertu egin daitezkeela, burtsan adibidez, eta beste gauza bat, oso desberdina, arriskuak saihestea eta aurreztera mugatzea. Izan ere, inbertitzaile batzuek Burtsa eta funtsak utzi dituzte, eta dirua gordailuetara eta zor publikora bideratu dute, seguruagoak baitira.

Baina, zer egin pentsio-planekin, gure herrialdean gehien erabiltzen den finantza-produktuetako bat izateaz gain, erretiroa hartu arte erreskatatu ezin den aurrezki lotsagabeaz gain? Merkatuarekin bat etorriz, 2008ko errentagarritasuna etsigarria izan zen: banakako sistemako pentsio-planek batez beste %6,13 galdu zuten azken hamabi hilabeteetan, irailaren amaieran, Invercok adierazi zuenez. Epe laburreko errenta finkoko pentsio-planek bakarrik eusten diote positiboari, % 1,42ko batez besteko irabaziekin. Urtea ixteko aste batzuk falta direla, eta hain suspergarriak ez diren ikuspegi ekonomiko eta finantzarioekin, aurreztaile gutxik planteatzen dute ea une egokia izango den pentsio-plan batean lehen aldiz inbertitzeko. Eta kontratatua zutenetako batzuek duela hamarkada bat edo gehiago kontratatutako pentsio-planera ekarpen gehiago egitea komeni den edo ez hausnartu dute. Are gehiago, zure aurrezkiak plan batetik bestera baldintza hobeagoekin pasatzearen abantailak. Orain, inoiz baino hobeto, epe luzerako diseinatutako finantza-aktibo horien alde onak eta txarrak ebaluatzea komeni da.

Pentsio-planek aurrezki-diziplina bat ezartzen diote titularrari, eta horrek pixkanaka ondare bat osatzea erraztuko dio. Erretiratutakoan bakarrik erabili ahal izango du ondare hori. Kopuruak Europako beste herrialde batzuetakoekin konparatu ezin diren arren, Espainian 8,52 milioi kontu parte-hartzaile baino gehiagok kontratatu dituzte pentsio-planak lurralde erkidean eta Nafarroan. Eta 1,2 milioi euskaldunek baino gehiagok BGAE bat dute (Borondatezko Gizarte Aurreikuspeneko Erakundeak), pentsio-planen antzeko ezaugarriak eta fiskalitatea dituena, eta berezitasun bat du: 10 urterekin dirua erreskatatzea ahalbidetzen dute. Guztira, 50.000 milioi euro baino gehiago inbertitu dira tresna horietan, Invercoren eta Gizarte Aurreikuspeneko Euskal Behatokiaren datuetatik ondoriozta daitekeenez.

Oro har, erakundeek pentsio-plan bat edo BGAE bat irekitzeko aukera ematen dute, hilean 6 eurotik hasita, eta aurreztaileari askatasuna ematen diote egoki iruditzen zaizkion kopuruak produktuan sartzeko eta komeni zaionean. Beste kasu batzuetan, ordea, urteko ekarpenak egitea eskatzen dute, 300 eurotik beherakoak. Nolanahi ere, pentsio-planaren helburua erretiro-pentsio publikoaren osagarri izango den kapitala eratzea da. Kapital hori helburu interesgarria da edozein herritarrentzat, Gizarte Segurantzak arazoak izan ditzakeela bi edo hiru hamarkada barru, hitzartutako pentsio guztiak ordaintzeko.

Abantaila nagusia, eta, aldi berean, aurreztaileak pentsio-plan bat sinatzera bultzatzen dituen motibazioa, fiskalitatea da: zergadunaren zerga-oinarri orokorra murrizten laguntzen dute, eta horrek esan nahi du zerga gutxiago ordaindu behar dutela hurrengo errenta-aitorpenean.

Lurralde orokorrean, 50 urte bitarteko zergadunek egindako ekarpenak zerga-oinarri orokorretik 10.000 euro arte murriztuko dira urtean, edo ekitaldi bakoitzean banaka jasotako lanaren eta jarduera ekonomikoen etekin garbien baturaren %30 arte (kopuru txikiena hartuko da). 50 urtetik gorakoak 12.500 euroraino edo laneko etekin garbien baturaren% 50 arte murrizten ahalko dira. Ezkontideak lanaren edo jarduera ekonomikoen etekin garbiak lortzen ez baditu, edo etekin horiek 8.000 eurotik beherakoak lortzen baditu, ezkontidearen pentsio-planera egindako ekarpenak ere murriztu ahal izango dira, urtean 2.000 euroko mugarekin.

Nafarroan, murrizketa 8.000 eurokoa da, edo lanaren bidez lortutako diru-sarreren %30, 50 urte bitarteko aurreztaileentzat. Gehienez ere 12.500 euroko kenkaria egin ahal izanen da, edo lanaren ondoriozko diru-sarreren baturaren% 50. Kasu horretan, ezkontideak urtean 8.500 eurotik beherako dirusarrerak lortzen baditu, murrizketa beste 2.000 euro handitu daiteke urtean.

EAEn, BGAEek zergadunaren zerga-oinarria 8.000 euro murrizten dute urtean, gehienez ere 52 urte arteko pertsonentzat. Adin hori gainditzen dutenek 8.000 euro gutxiago izanen dute urtean, gehi 1.250 euro gehiago 52 urtetik goitiko urte bakoitzeko, eta 24.250 euro gehiago 65 urte edo gehiagokoentzat.

Familia askok, etxeko ekonomiak doitzeko, finantza-produktu horretan aurkitzen duten abantaila nagusietako bat da hurrengo errenta-aitorpenean zergak murrizteak ekar dezakeen onura. Horretarako, pentsio-plana urtea amaitu baino lehen kontratatu behar da.

Finantza-merkatuaren ezegonkortasun-une honetan, eta burtsa-erorketa errepikakorren une honetan, ondarea berriro murrizteko arriskurik izan nahi ez duenak (epe laburrean, ez dago argi burtsan berreskuratuko denik), produktu kontserbadoreen alde egin dezake, errenta finkoko pentsio-planen alde, esaterako. Eta balio du bai lehen aldiz kontratatu nahi duenarentzat bai dagoeneko sinatua duenarentzat. Jakina, ekaitza, finantza- eta ekonomia-krisi hau, hobekien pairatzen ari diren pentsio-planak errenta finkoko aktiboetan inbertitzen dutenak dira, batez ere zor publikoan. Irailaren amaieran, epe laburreko errenta finkoko funtsek bakarrik izan zituzten batez besteko errentagarritasun positiboak (%1,42koa). Beraz, aurreztaile kontserbadoreak eta arriskuak hartzeko prest ez daudenak hobeto egingo lukete profil baxuko produktuen alde egiten badute. Errenta aldakorreko pentsio-planak kontratatuak dituztenek jasan ditzaketen ohiz kanpoko eta nahigabeko egoerak saihestuko dira. Azken hamabi hilabeteetan, burtsan inbertitzen duten planak batez beste %26,5 jaitsi dira.

Duela urte batzuetatik hona pentsio-plan bat sinatua dutenek beste batera pasatzeko aukera azter dezakete, ematen dien errentagarritasunarekin ados ez badaude. Eragiketa horrek ez du inolako gasturik eragiten. Baina, era berean, ez da komeni burtsatik presaka erretiratzea, orain dena saltzeak galerak eragin baititzake, krisia gainditzean berreskuratzeko aukerarik eman gabe. Izan ere, burtsak, krisialdi bat bestearen atzetik, beti gainditzen du bere gaixotasuna, eta, azkenean, mesede egiten die jarrerak jasan ditzaketen edo izaten dakitenei. Hala ere, arrisku gutxien duten aurreztaileek pentsio-plan kontserbadore batera egin ditzakete 2008ko ekarpen berriak. Legeak partaideak nahi adina intsuldaketa egiteko aukera ematen du, eta aurrezkia "burtsako" pentsio-plan batetik beste plan kontserbadoreago batera aldatzeko aukera ere ematen du, gero arrisku handiagoko batera itzultzeko, merkatuetako egoera hobetzen hasten denean. Espainiako legediak titularrak nahi adina pentsio plan irekita edukitzeko aukera ematen du, baina batek bakarrik balioko du desgrabazio fiskalak gauzatzeko. Horrela, errenta aldakorreko plan bat sinatuta izan arren, beste kontserbadore bat ireki daiteke, dibertsifikatzeko.

Intsuldaketei dagokienez, aurreztaile batek plana aldatzea erabakitzen badu, jakin behar du metatutako aurrezki guztia (teknikoki eskubide finkatuak esaten zaiona) eraman beharko duela. Ezin da aurrezkiaren zati bat bakarrik pasatu.

Nolanahi ere, pentsio-planetako inbertsioa epe luzera begira egin behar da. Erretiroa hartzeko unea oraindik urrun ikusten dutenak egoera hobean daude arriskuak bere gain hartzeko, epe luze batean poltsa berreskuratzeko aukera oso handia baita. Hala ere, erretiro-data gertu duten bezeroek baloratu egin behar dute bermatutako posizioetan finkatzeko aukera, eta beren plana PPA (aurreikuspen-plan bermatua) batera, pentsio-plan bermatu batera edo errenta finkoan inbertitzen duen beste batera pasatzeko aukera. Hain zuzen, 2008ko urtarriletik aurrera, pentsio-planen eta aseguratutako aurreikuspen-planen arteko intsuldaketak egin daitezke. Azken horiek epe luzerako pentsatutako aurrezki-aseguruak dira, pentsio-planen ezaugarri fiskal berberekin, baina interes-tasa bermatua dute. Bermatutako pentsio-planen antzekoak dira. Hala ere, APBak noiznahi alda daitezke interesa eta kapitala galdu gabe, eta abantaila hori ez dute pentsio-plan bermatuek.

Pentsio-plan berri bat kontratatzean edo intsuldaketa bat sinatzean, komisioei edo produktuaren inbertsio-politikari erreparatu behar zaie, eta ez da utzi behar finantza-erakundeak opari gisa eskaintzen duen opariarekin. Urteko azken etapa honetan, gestoreek partaide berriak erakarri nahi dituzte, pizgarriak emanez, hala nola, opari teknologikoak, etxerako aparatuak… baina ezer ez da doakoa. Oro har, aurreztaileak opariak ordaintzen ditu komisio handiagoak ordainduz edo, batzuetan, arrisku handiagoa hartuz.

Komisioei dagokienez, kudeatzaile batek % 2,5eko komisioa (kudeaketa-komisioa gehi gordailua) kobratu ahal izango duela ezartzen du pentsio-erregelamenduak. Kategoria berean daude gehieneko tasa hori murrizten duten produktuak eta antzeko inbertsio-politika duten beste batzuk, tasa txikiagoak eskatzen dituztenak. Komeni da komisio merkeak baina errentagarritasun historiko nahiko erakargarriak dituzten pentsio-planak aukeratzea. Errentagarritasun historikoaren datuak kudeatzailearen gaitasuna baloratzeko balio du. Kasu batzuetan, komisio handiak aplikatzen dituzten baina emaitza onak ematen dituzten produktuekin egiten du topo aurreztaileak, hau da, bere sektoreko batez bestekoaren gainetik. Pentsio-planen errentagarritasunen berri izateko, INVERCO (Inbertsio Kolektiboko Erakundeen eta Pentsio Planen Elkartea) web orria kontsulta daiteke. Eta komisioak aztertzeko, erabilgarria da Aseguruen eta Pentsio Planen Zuzendaritza Nagusiaren pentsio-planen bilatzailea (www.dgsfp.meh.es).

Bermatutakoak modan jarri diren planak dira, inbertitutako kapitala bermatzen dutelako eta, oro har, interes-tasa finkoa dutelako. Baina badute eragozpenik: bezeroak ez du dirua pasatu behar produktuaren bizitza osoan (batez beste, bermatuek zortzi-hamar urteko epea dute). Produktua aldatuz gero, bermea bertan behera geratzen da eta inbertitzaileak dirua ere gal dezake.