Espainiako jarduneko Gobernuak orain dela egun batzuk, 2017ko abenduan, baliteke Gizarte Segurantzaren Erreserba Funtsa, “pentsioen itsulapikoa”, agortu izana. Baina zer esan nahi du horrek? Egoera kezkagarria al da? Pentsiorik ez duten pentsioak, ordea, murriztu egingo direla uste dute adituek. Baina, gainera, egoera horrek ez die pentsiodunei bakarrik eragiten, herritar guztiei baizik; izan ere, litekeena da hainbat prestaziotan murrizketak egitea, langabezia-tasak jaistea edo presio fiskala handitzera bideratutako ekonomia azaleratzea. Artikulu honetan azaltzen da zer esan nahi duen hondatzeko funts hori agortzeak, batez ere pentsiodunek, eta zer neurri aplika daitezkeen aurre egiteko.
Zer esan nahi du Erreserba Funtsa agortzeak?
Gizarte Segurantzan bereizita daude finantzaketa-iturriak; hala, ordaindutakoaren araberako gastuak (pentsioak, langabezia…) finantzatzen diren diru-sarrerekin (okupatuen eta langabeen gizarte-kotizazioak) eta, bestalde, kotizatu gabeko prestazioekin (prestazio unibertsalak) finantzatzen dira, eta, bestalde, Estatuak transferitutako zerga bidezko diru-sarrerekin finantzatzen dira (prestazio unibertsalak, pentsioen gutxienekoen osagarriak, kotizatu gabekoen pentsioak, pentsioak). Gainera, Gizarte Segurantzak aurrekontuaren% 1 biltzen du tasekin. Eta ez dago beste sarrerarik.
1999 eta 2009 bitartean, Gizarte Segurantzak superabit garrantzitsua izan zuen. 2003tik aurrera, Erreserba Fondo hori sortu zen, “Gizarte Segurantzako itsulapikoa” izenekoa. Baina, Pascual Fernándezek, Madrilgo Ekonomisten Elkargoko dekanoak adierazi duenez, “batez ere, 2012. urteaz geroztik diru-sarrerek ez dituzte kostu guztiak estaltzen, eta, beraz, 10.000 eta ia 14.000 milioi euroko defizita lortzen ari gara, itsulapiko horrekin finantzatzen ari direnak”. Izan ere, 2011n Erreserba-Funtsak ia 67.000 milioi euro bazituen, 2017. urtea zero saldoan egongo dela aurreikusten da. Horrek esan nahi du etorkizunean ezingo direla funts horren baliabide gehigarriak erabili.
Nola eragingo die pentsiodunei?
Ez die eragingo epe laburreko pentsiodunei, adituen iritziz, Gizarte Segurantzaren finantzaketa-sistema aldatzeko aukera desberdinak ebaluatzen ari baitira, beste diru-sarrera batzuk ahalbidetuz. Hau da, pentsioak daude eta aseguratuta egongo dira. Baina hartzen diren neurrien arabera, etorkizuneko pentsioak ez badira filmatzen, murriztu egin daitezke.
Gainera, pentsiodunengan ondorioak izateaz gain, gainerako herritarrei ere eragin diezaieke. Gizarte Segurantzaren diru-sarrerak handitzeko irtenbidea zergak gehitzea edo gastu publikoa murriztea izango da, gutxieneko prestazio gutxiago (osasunean, hezkuntzan…) edo gutxieneko inbertsio publikoetan (gutxiago murriztu daitezke, eta nekez murriztu daitezke), Madrilgo ekonomialarien dekanoak ziurtatzen duenez. Herritar guztiei eragingo die bi aukerak, neurri handiagoan edo txikiagoan.
Pentsio-hutxa agortzeari aurre egiteko neurriak
Neurri asko har daitezke “pentsioen itsulapikoa” agortu ez dadin. Hona hemen horietako batzuk:
1. Enplegu-mailak eta iraganeko afiliazioa berreskuratzea. Kotizazioen ondoriozko diru-sarrerak asko igo litezke, 2007ko Gizarte Segurantzako afiliazio-mailara itzultzea lortuz gero (19,4 milioi kotizatzaile, gaur egun kotizazioen diru-sarrerak nabarmen igo litezke), eta langabezia-prestazioen gastuak nabarmen igo litezke; izan ere, gaur egungo langabezia-tasa 2007koa da (%7,9), eta langabezia-prestazioen gastua ere jaitsi egin da, gaur egungo langabezia-tasa %20koa baita (4,5 milioi langabeturekin).
2. Ezkutuko ekonomia azaleratzeaHorri esker, gaur egun ordaintzen ez diren gizarte-kotizazioak ordaindu ahal izango dira, zerga-arloko gainerako gaiez gain.
Bi aukera horiek onenak izango lirateke (nahiz eta ziur ez lortu), ez baitute kosturik herritarrentzat, hurrengo biek duten bezala.
3. Gizarte Segurantzaren gastuak murriztea. Azken urteotan hainbat doikuntza egin dira ia eremu guztietan. Aplikatu beharreko neurri indartsu bakarra da batez besteko pentsioa murriztea, baina alderdi politiko batek ere ez du aintzat hartzen.
4. Presio fiskala handitzea. “Funtsean bi bide aztertzen ari dira”, Pascual Fernándezek dioenez. Ezkerreko zenbait alderdik aberastasunaren gaineko zerga, Ondarearen gaineko Zerga, erabiltzea aldarrikatzen dute. “Baina diru-bilketarako gaitasuna zalantzazkoa da, oso txikia izango litzateke”, azaldu du Madrilgo ekonomialarien dekanoak. Horregatik, beste batzuek zerga sistemaren bi biltzaile handiei PFEZ eta Beza botatzea proposatzen dute.
