Seme edo alaba bat jaio ondoko tramiteak

Haurtxo bat jaiotzeak —haurrak bere ingurunean sortzen dituen arreta logikoez gain— legezko betebehar batzuk sortzen ditu, eta, era berean, hainbat prestazio sortzen ditu, eta familiari onura atera dakioke. Garrantzitsua da eskubide eta betebehar horiek ezagutzea eta inprimakiak eta eskabideak betetzeko nora jo behar den jakitea, izapiderik egin gabe gera ez dadin.

Lehenik eta behin, haurra jaio den herriko Erregistro Zibilean inskribatu behar da. Jaiotza inskribatzeko epea umea izan eta 24 ordura hasten da, eta zortzi egun igaro ondoren bukatzen da, nahiz eta, salbuespeneko egoeretan, 30 egunera arte luzatzen ahal den. Erregistroan jasoko dira haurrari ematen zaion izena, deiturak, data, ordua eta jaioterria, sexua eta seme-alabatasuna. Oro har, inskripzioa egiteko, erditzearen parte medikoa behar da -haurra jaio den ospitaleak inprimaki hau ematen du, amatasun-ziurtagiria ere baderitzo -, gurasoen NANa eta familia-liburua.

Haurrari izena jartzerakoan, gogoratu behar da ezin zaiola izen konposatu bat baino gehiago edo bi izen sinple baino gehiago eman, eta debekatuta dagoela "pertsonaren identifikazioa nahas dezaketen izenak, modu objektiboan kalte egiten diotenak edo sexuari dagokionez akatsa eragiten dutenak".

Justizia Ministerioak dioenez, "jaiotza deklaratzeko betebeharrak laugarren gradura arteko odol-ahaideei eta bigarrenera arteko kidekoei eragiten die, hau da, aitari edo amari, edo aiton-amonei, jaioberriaren osaba-izebei edo lehengusu-lehengusinei, baita haurraren koinatuei ere".

Ezkontzaz kanpoko seme-alabak direnean, gurasoen aitorpena behar da. Beraz, aitak eta amak agertu beharko dute eta egoera zibila adierazi. Ama ezkonduta ez dagoenean eta aita joaten ez denean, ez da horrela agertuko erregistroan.

Beste urrats bat amatasun baja eskatzea da, legez ezarritako atsedenaldiak hartzen dituzten langileei aitortzen zaien sorospena. Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak bere gain hartzen du prestazioa, eta soldataren ehuneko ehun da. Amatasun-baja 16 astekoa da, eta horietatik sei amak hartu behar ditu. Eskaera egiteko, NANa, Familia Liburua, amatasun-ziurtagiria eta enpresaren ziurtagiria aurkeztu behar dira, besteren konturako langileen kasuan. Dokumentazioa Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalean aurkezten da.

Eskatzaileek Gizarte Segurantzan afiliatuta egon beharko dute eta gutxienez 180 egun kotizatu beharko dituzte erditu aurreko bost urteetan. Aldi hori aitak edo amak har dezake, aldi berean edo bata bestearen ondoren, baldin eta eskatzen diren baldintzak modu independentean betetzen badituzte, eta aitak erabakiko du onura ateratzen dion. Ama Gizarte Segurantzan sartuta ez badago edo funtzionarioa ez bada, ezin dio aitari amatasunagatiko atsedenaldiaren zati bat eman, berari ez dagokiolako. Baina amak ezin badu hartu, Gizarte Segurantzari gutxieneko kotizazio-aldia ez frogatzeagatik, aitak jaso dezake, nahitaezko sei asteko atsedenaldia kenduta.

Gurasoek aitatasun-prestazioa jasotzeko eskubidea dute, Araubide Orokorrean edo Gizarte Segurantzako araubide berezietan sartuta badaude. Baldintzak betetzen dituzten langileek eskubidea izango dute kontratua etenik gabeko 13 egunez eteteko —gehi erditzeagatik dagozkien biak—, eta bi egun gehiago izan ditzakete seme-alaba bakoitzeko bigarrenetik aurrera. Beharrezkoa da NANa, kotizazioari buruzko dokumentazioa, familia-liburua edo haurra Erregistro Zibilean inskribatzea, eta, autonomoen araubide bereziko langileen kasuan, jarduera-egoeraren deklarazioa. Hau da prestazioa: "oinarri arautzailearen ehuneko ehunari dagokion sorospena (gertakizun arruntengatiko aldi baterako ezintasunarena), gertaera eragilearen data erreferentziatzat hartuta", adierazi dute INSSk. Hau da, aitak 13 eguneko baja eska dezake eta soldata jasotzen jarraituko du.

Zerga Agentzian jaiotzagatiko eta amatasunagatiko kenkariak eskatzen dira, hau da, "haur txekearen" 2.500 euro ospetsuak, eta hiru urtetik beherako haurrekin amak bere kontura edo besteren kontura lan egiten badu, hilean 100 euro -urtean 1.200 euro-. Hori jasotzeko, 140 inprimakia bete behar duzu. Emakumeak ez badu kotizatzen, ezin du bigarren prestazioa jaso, baina bai haurtxoentzako txekea, ezarritako baldintzak betetzen baditu. Horietako bat da ama azken bi urteetan legez Espainian bizi izana eta umea Espainian jaio izana. Edozein ustekabeko gertaerarengatik erditze hori herrialdetik kanpo gertatzen bada, emakumeak ez du 2.500 euro kobratzeko eskubiderik. Nazioarteko adopzioen kasuan, Espainiako agintari batek egin baditu, laguntza jaso dezake.

Prestazio hori kobratzeari dagokionez, paradoxak sortu dira. Haur bat Espainian jaiotzen bada, aita espainiarra da, herrialdean bizi da, baina amak ez du bere bi urteko egonaldia ziurtatzen, ez du eskubiderik "haur txekea" kobratzeko, onuradunak ama izan behar baitu. Hala ere, bi gizonek haur bat adoptatzen badute, baldintzak betetzen dituenak jaso ahal izango du prestazioa, bi amek bezala. Nahiz eta orain dela gutxi eskatu den prestazioa jasotzeko amari ez badagokio, eskaera hori ukatu egin zaio.

Haurraren jaiotzagatik kobratzen diren 2.500 euroak bide fiskaletik jasotzen dira -PFEZaren kuotatik kenketa eginez, ordainketa bakar gisa jaso baitaiteke aurrerapenean-, edo Gizarte Segurantzaren kotizazio gabeko prestazio gisa. Azken modalitate hau lan egiten ez duten edo errentarik jasotzen ez duten pertsonentzat da, baita Euskadin eta Nafarroan bizi direnentzat ere. Kasu horretan, 141. inprimakia bete behar da, eta, lehenengoan, 140. Interesatuak Zerga Agentziaren web orritik deskarga ditzake agiri horiek, erabiltzailearen ziurtagiririk gabe, edo zuzenean eska ditzake bere bulegoetan.

Onuradunak telematika bidez tramita dezake eskaera, baldin eta aldez aurretik Zerga Agentziaren identifikazio datu-basean badago eta, gainera, Zerga Administrazioko Estatu Agentziak onartutako ziurtagiri elektronikoa badu. Telefonoz ere aurkez daiteke, 901 200 345 zenbakira deituz. Bertan, IFZ, Gizarte Segurantzako edo Mutualitateko zenbakia, bankuko kontu-zenbakia, Errenta Aitorpeneko 681 laukia, egin bada, eta Familia Liburuko Erregistro Zibileko datuak agertzen dira. Eskatzaileak inprimakiak postaz aurkeztu nahi baditu, Probintzia Ordezkaritzako 30.000 FD atalera bidal ditzake. Halaber, dokumentazioa zuzenean eman dezake Zerga Administrazioko Estatu Agentziako administrazio batean edo Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko edozein bulegotan, 141 inprimakia bada.

Haurra familia ugari batean jaio bada, guraso bakarreko familia batean, edo amak %65eko edo gehiagoko ezgaitasuna badu, familiak 1.000 euroko prestazio ekonomikoa eska dezake, baldin eta errenta-maila jakin bat gainditzen ez badu; zenbateko hori "haur txekearen" 2.500 eurori gehitzen zaio.

Familia bizi den herrian ere erroldatu behar da umea. Normalena erroldan alta ofizioz ematea da, Erregistro Zibiletik jasotako informazioarekin, baina udal batzuek eskatzen dute interesdunak joatea. Han, familia-liburua eta eskatzailearen NANa eskatzen dituzte.

Tramite hori egin ondoren, jaiotzagatiko laguntza eska daiteke, haurra inskribatuta dagoen autonomia erkidegoak ematen duena. Eskualde bakoitzak prestazio desberdinak ditu eta ez dira beti haur guztiengana iristen. Oro har, diru-laguntzak eskuratzeko, autonomia-erkidegoak eskatzen du bizileku-aldi jakin bat egiaztatzea. Informazioa jaso nahi izanez gero, gurasoek berariazko kontseilaritzara jo dezakete -Familia, Ongizatea, Gizarte Gaiak…- eta han emango dizkiete prestazioa eskatzeko jarraibideak. Herri batzuek jaiotza-tasaren igoera saritzeko diru-laguntzak ere badituzte; udaletxera joan besterik ez da egin behar dirurik ba ote dagoen jakiteko eta laguntza lortzeko baldintzei buruz galdetzeko.

Bizilekua aldatu berri dutenek edo beste autonomia erkidego batera aldatu nahi dutenek kontuan hartu beharko dituzte eskualde bakoitzak ematen dituen prestazioak lortzeko bete behar diren baldintzak. Bestela, bizi ziren autonomiaren laguntza jaso gabe gera daitezke eta, aldi berean, komunitate berriak eskaintzen duena gozatzeko eskubiderik gabe.

Haurrak Gizarte Segurantzan osasun-laguntzaren onuradun gisa izena emanda egon behar du; beraz, egin beharreko beste izapide bat Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalaren bulego batera joatea da. Han, fitxa bat bete behar da, eta fitxa horrekin, zigilua jarri ondoren, dagokion osasun-zentrora joan behar da. Han pediatra aukeratu eta osasun txartela tramitatzen da.

Jaioberri baten gurasoek beste laguntza batzuk ere eska ditzakete erditze multipleagatik, familia ugariagatik edo haurra ospitaleratzeagatik edo haurra elikatzeko.

• Jaio edo adoptatutako haurra hirugarrena edo ondorengoa bada, eta familiak dirusarreren maila gainditzen ez badu, gurasoek laguntza eska dezakete jaiotza edo adopzioak sortzen dituen gastuak konpentsatzeko. Prestazio hau ez da bateragarria onuradunak bizi diren autonomia erkidegoak edo herriak ematen dituen izaera bereko beste batzuekin. Eskaera Gizarte Segurantzaren Arreta eta Informazio Zentroetan aurkezten da.

  Edoskitzaroagatik edo garaia baino lehen edo ospitalean dauden haurtxoei laguntzeagatik lanaldia murrizteak ez du soldata-murrizketarik ekarriko.

• Gurasoek, halaber, laguntza eska dezakete erditze multipleagatik edo aldi berean adoptatzeagatik Gizarte Segurantzako Arreta eta Informazio zentroetan, bi haur edo gehiago izan badituzte. Adingabeen kopuruaren arabera -bi, hiru, lau eta gehiago-, prestazio ekonomikoaren zenbatekoa kalkulatzeko, lanbide arteko gutxieneko soldataren (LGS) hileko zenbatekoa 4, 8 eta 12rekin biderkatuko da.
• Haurtxo bat jaiotzen denean gurasoek aurkezten ahal dituzten beste eskaera batzuk lanaldi-murrizketari buruzkoak dira, hainbat arrazoirengatik sor daitezkeenak: bularra ematea, haur goiztiarrentzako arreta.
  • 1. Langileek, haurraren lehen bederatzi hilabeteetan, eskubidea dute lanetik ordubetez lekutzeko, bularra emateko baimenagatik. Bai amak bai aitak lanaldi murrizketa hori eska dezakete biek lan egiten badute, baina bietako bakarra izan daiteke onuraduna. Lanaldia murrizteak ez dakar soldata-murrizketarik.
  • 2. Haurra garaia baino lehen jaio bada edo erditu ondoren ospitalean egon behar badu, aitak edo amak eskubidea du lanetik ordubetez ateratzeko, soldata murriztu gabe edo bi orduz, nahiz eta azken egoera horretan soldata ere hein berean murrizten den.
  • Jaiotako haurra hirugarrena bada -edo bigarrena, berak edo besteak ezintasunen bat badu – familia ugaria izanen da. Dagozkion laguntza eta prestazioak jasotzeko, beharrezkoa da Familia Ugariaren Liburua tramitatzea. Horretarako, eskaera inprimakia, gurasoen NANa, familia liburua eta familia taldea agertzen den bi argazki behar dira.