Zorpetzearen gehienezko maila gomendagarria

Mailegu bat ordaintzea duela zenbait hilabete baino askoz garestiagoa da. Banku-permisibitatearen ondorioz zorpetze handia lortzeko aukera izan zuten bezeroak egoera kritikoan daude orain, krisi ekonomikoak eragindako inflazioak interes-tasa asko handitu baitu, eta, ondorioz, kontsumitzaileak bere gain hartutako zorra garestitu egin da. Egoera horretan, adituek errentaren % 40tik gorako zorpetze-ehunekoa ez gainditzea gomendatzen dute, nahiz eta ratio horren egokitasuna bi faktoreren arabera aldatzen den: diru-sarreren bolumena eta diruaren prezioa igotzeko arriskua.

Partikular batek bere gain hartzen duen arrisku-ehunekoa ekonomia osasuntsu eta arriskurik gabearen arteko muga da, loa bateratu eta etorkizuna segurtasunez planifikatzeko aukera ematen duena, eta bizimodu bat zentzuzkoaren mugan. Zein izan behar du esfortzu maximoak? Arriskuen analista den María Rodríguezen arabera, zorpetze-ratioa familiaren errentaren %35 baino handiagoa izatea saihestu behar da; ehuneko hori egokia da banku batek bezero "sailkatu" edo "zorpetuaren" kartela eskegi ez dezan, adituak argi eta garbi adierazi duenez. Analista horrentzat, ezin da beste aukerarik hartu; izan ere, duela astebete arte, Euriborra etengabe igo da hilabetetan, eta, horren ondorioz, bankuak zor duen kuota ere handitu egin da. Horrek esan nahi du partikular batek "bere soldataren %40tik gorako zorpetze-maila bazuen, zorra pixkanaka gehitzeak egoera kritikoan jartzen duela gaur egun".

Beste aditu batzuek arrisku-analistak adierazitakoa baino tarte handixeagoa dute; esaterako, Javier Villoria, La Caixako bulegoko zuzendaria. Hark dio zorpetze-maila "normala" partikularren diru-sarreren %40 ingurukoa izan daitekeela. Gainera, gehitu du ez dela "portzentaje aldaezina", zifra baldintza ekonomikoen arabera alda baitaiteke: "garai onetan aise gainditu daiteke beste berme batzuekin, eta sasoi txarretan murriztu daiteke". Hain zuzen, finantzak eransten duenez, errealitateak erakutsi du, oparoaldietan, ratio hori ez dela errespetatu, eta "Espainiako banku osoan zorpetze horren oso gainetik jarri da, beste berme batzuen truke, adibidez, abal baten truke".

Zalantzarik gabe, errentaren% 35 -% 40 ratioaren egokitasuna bi faktorek aldarazten dute: familia baten diru-sarreren bolumena eta diruaren prezioaren igoera.

· Diru-sarreren bolumena

Pertsona edo familia batek bizi dezakeen batez besteko zorra %35 eta %40 bitartekoa dela kalkulatzen da. Baina, Gonzalo Hernándezek dioenez, ekonomia-analisian aditua da, ezin da hitz egin oro har, zorpetze-portzentaje egokia faktore askoren araberakoa baita. Horregatik, gomendatutako muga hori gaindituz gero zer gertatuko litzatekeen galdetuta, haren erantzuna hauxe da: "gizabanako bakoitzaren inguruabar pertsonalen, sortzen duen diru-sarreren mailaren eta ekonomiaren bilakaeraren araberakoa da".

Diru-sarreren bolumena behin betikoa da. Bahitutako soldataren %60 edo %70arekin bizi daiteke pertsona bat? "Batzuetan bai, beste batzuetan ezinezkoa da", dio Hernándezek. Adibidez, mileurista batek, bere soldataren %70 zorpetuta badu, nekez biziko luke gainerako 300 euroekin: jatea, janztea edo garraioaren abonua ordaintzea ezinezkoa litzaioke. Aldiz, 4.000 eurotik gorako diru-sarrera duen familia batek zorpetze-maila bera jasan lezake, eta 1.200 euro izan ditzake oraindik ere, nahi bezala gastatzeko.

· Diruaren prezioaren igoera

Diruaren prezioaren igoera arrisku faktore garrantzitsua da, baina kontsumitzaileak ez du aintzat hartzen. Eta horixe gertatu da, hain zuzen ere, munduko krisiak eragindako inflazioak etengabe handitu baitu interes-tasa. Diruaren prezioaren igoera horrek, era berean, norbanakoek beren finantza-erakundeari zor dizkioten hileko kuotak gehitzea ekarri du; hau da, "zorrak ordaintzea askoz garestiagoa da gaur", azpimarratu du Gonzalo Hernándezek.

Krisiaren ondorioek Espainiako egoera ekonomikoa aldatu baino lehen, bankuek arrisku-maila batzuk onartzen zituzten, ekonomiaren martxa onak horretarako aukera ematen zuelako eta diruaren prezioa baxua zelako; beraz, mailegu bat ematen zutenean, interes-tasa oso baxuarekin, bezeroak arazo handirik gabeko ordainketei aurre egiten zien. Baina inguruabarrak aldatu egin dira: tasen igoerak eta, beraz, maileguaren interesek zor handiagoa onartzera behartzen dute kontsumitzailea, batzuetan aurre egiteko gai ez dena. Zorpetze hori, "banku-permisibitatearekin sortua", gaur ito egiten du bezeroa. Hernándezen aburuz, egoera horrek, gainera, beste arazo bat ere ekarri du: etxebizitzaren kostuaren balio-galera, "mailegu bat ematearen aurkako berme gorena baitzen, merkatuan duen balioa inoiz baino handiagoa izateak aukera ematen baitzuen zorraren kostu osoa zailtasun handirik gabe gainditzeko". Horrek lasaitu egiten zuen kontsumitzailea; izan ere, ekonomiaren aldetik, aukera zuen etxea saltzeko, ordaindu gabeko kuotak banketxearekin ordaintzeko eta kostu txikiagoko higiezin bat erosteko. Bezeroak gutxieneko arriskua zuen, nahiz eta zorpetze handia hartu, bere ahalmenen gainetik bizi baitzen.

Espainiako familiek, oro har, urteak daramatzate "beren ahalmenen gainetik" bizitzen, Elvira Montes banku-erakunde garrantzitsu bateko zona-arduradunaren ustez. Hark zorpetze-egoera orokorra onartzen du, eta horri aurre egiten saiatu behar da. Telebista-kanal pribatuak, ADSL, telefono mugikorrak, oporrak, entziklopediak, azken auto-modeloak… Oparoaldi ekonomikoaren urteetan, errenta erreala baino kontsumo-ohitura handiagoak sortu dira, mailegu bat eskatzea (eta ordaindu ahal izatea) eragiketa erraza baitzen duela hilabete batzuk arte. Bizimodu hori aldatzea ez da erraza, baina, gainera, esan behar da soldatak ez direla bizi-mailaren proportzioan igo, eta langile askok lana galdu dutela ere bai; beraz, gero eta kontsumitzaile gehiago bizi dira zorpetuta.

Gainera, gutxi dira "zubi-mailegu" bat (gabeziadun kreditu bat) erosi ondoren etxebizitza aldatu dutenak, aurreko etxea urtebete baino gutxiagoan saltzeko asmoz. Higiezinen krisiaren ondorioz, lehen etxebizitza saldu ezin duenez eta gabezia-aldia amaitu ondoren, bezeroak aurre egin ezin dien bi etxe eta bi hipoteka ditu. Nola kontrolatu eta konpondu zorpetze orokortuaren egoera hori?

Irtenbidea ez da erraza. Gaur egun, Montes-en arabera, familiek beren errentaren %60-70 inguruko zorra dute. Bezero batek zorpetze-maila hori gainditzen duenean, banketxeak saiatzen dira ratio hori handitzen jarrai ez dezan, bezeroak zor hori gainditu ez dezan. Baina ez da erraza bezeroen gastuak kontrolatzea, "ez eta beste bide batzuetatik kreditu gehiago eskatzea ere, hala nola kreditu azkarrak/errazak, edo ordainketa atzeratuak dituzten erosketak egiteko txartelak erabiltzea", dio Montesek, eta horrek "egoera are gehiago larriagotu dezake".

Errealitate horren aurrean, eta bankuek likidezia behar dutela beren finantza-oreka onbideratzeko, erakundeek formula berriak asmatu dituzte eta eskura dituzten neurri guztiak aplikatu dituzte, bezeroari edozein motatako finantzaketa emateko. Jarduera horien bidez, aktibo dauden zorrak kobratu nahi dituzte:

• Birfinantzaketa: banku entitateak saiatzen dira beren bezeroen ez-ordaintzeak birsortzen, maileguaren zenbatekoa handituz edo epeak luzatuz. Eragiketa honen xedea da partikularrak arazorik gabe bere gain har dezakeen ordainketa kuota ezartzea. Epe luzera, bezeroak hasieran aurreikusitakoa baino askoz gehiago ordainduko du.
• Ordainean eta ordainketan ematea: legezko neurriak hartu aurretik, ez ordaintzeagatik egindako eskarien bidez edo enbargoak izapidetuz, entitateek formula berriak aplikatzen dituzte. Ondasun baten eskualdaketaren truke zor bat ordaintzea dakarten legezko figurak dira, demandak dakartzan izapide judizialak alde batera utzita. Hala, zorra bankuaren balantzean amaitzen da.
• Funtsen zuzkidura: Espainiako Bankuaren kontrolak zorrotzagoak dira eta zorpetze-kontuetan esku hartzen dute. Entitate batek ematen duen mailegu bakoitzak bankuaren hornidura eskatzen du. Espainiako Bankuak behartzen du, mailegua ordaindu ezean edo kuoten ordainketa atzeratuz gero, erreserbako zuzkidura handiagoa izatera. Gauza bera gertatzen da higiezinaren tasazio-balioaren %80tik gorako maileguekin.