Krisiak eragin handia izan du eremu guztietan, baita testamentuzko oinordetzetan ere. Gero eta maizago gertatzen dira zor elkartuak dituzten jaraunspenak, eta zor horiek hartzekoak baino handiagoak direnean, onuradunak bere ondasunekin erantzun behar du. Hurrengo lerroetan azaltzen den bezala, egokiena herentzia errefusatzea edo inbentarioaren onurarako onartzea da. Baina oinordekoak baditu zorrak, hartzekodunek judizialki behartu dezakete zor hori onartzera, ez-ordaintzeak kobratu ahal izateko.
Hildakoaren zorrak: zer gertatzen da?
Inor ez dago herentzia bat onartzera behartuta, aktiboa jarauntsitzeaz gain, pasiboa ere jarauntsi egiten baita. Legatu bat jasotzen duenak kausatzailea balitz bezala subrogatzen ditu bere eskubide eta betebeharrak, eta bere ondasunekin zor guztiei erantzun behar die.
Horregatik, jaraunspen batek zorrak ekar ditzakeela (hartzekodunek egiaztatuta eta eska ditzaketenak) argi dagoenean, jaraunslearentzako konponbiderik onena jaraunspena errefusatzea edo inbentarioaren onurarako onartzea da.
Jaraunspena inbentarioaren onurarako onartzea
Inbentarioaren onurarako onartzeak esan nahi du ondare pertsonala oinordekotik eta jaraunspenetik bereiztea.
Formula hori notarioaren, kontsuletxeko agente baten (onuraduna atzerrian badago) edo Zerga Administrazioan aurkeztutako dokumentu pribatuaren bidez formalizatu behar da, oinordekoa halakotzat deklaratu eta hurrengo sei hilabeteetan.
Inbentarioaren onurarako jaraunspena egitean, hartzekoen balioarekin soilik erantzuten zaie zorrei
Gainera, jaraunsleek beti eska dezakete inbentario-eraketa jaraunspena onartu edo errefusatu baino lehen. Inbentarioa gomendagarria da, hildakoaren kaudimenaz zalantzarik izanez gero, eta zorren erantzule jaraunspenaren hartzekoen balioa baino ez dela jotzen bada. Horretarako, hildakoaren ondasunen notario- edo auzi-inbentarioa egiten da, eta zor eta karga guztiak ordaintzen dira, hartzeko horiek salduz.
Ondasunen gerakina, betebehar guztiak bete ondoren zerbait geratzen bada, oinordekoen artean banatzen da. Aldiz, inbentarioan zor den kapitala ondasunen balioa baino handiagoa bada, oinordekoek ez dute ezer gertatuko, nahiz eta beren ondare pertsonala ere ez duten ekarri beharko.
Askotan, legeak ezartzen du jaraunspena inbentarioaren onurarako onartzea; esate baterako, adin txikikoak edo ezinduak, konfiantzazko jaraunsleak (testamentugileak bere ondasunetarako helburu jakin bat ematen dien pertsona fisikoak) edo interes sozialekotzat jotako pertsona juridiko publiko eta pribatuak. Bestalde, eragilea uztailaren 9ko 22/2003 Lege Konkurtsalaren 3. artikuluko 4. paragrafoan aipatzen den kaudimengabezia-egoeran dagoenean, jaraunspena konkurtsoan deklaratu daiteke, eta horrek berarekin dakar, legez, jaraunspena inbentarioaren onurarako onartzea.
Kode Zibilaren 1.001. artikuluaren arabera, hirugarrenekin zorrak dituen oinordekoak jaraunspen bat arbuiatzen badu eta, ondorioz, hartzekodunei kalte egiten badie, hartzekodunek jaraunspena emateko eska diezaiokete epaileari (edo haren izenean onartzeko baimena eman diezaien), ez-ordainketetatik libratzeko. Legeak aukera ematen du jaraunsle baten hartzekodunek jaraunspen bati uko egiteari modu judizialean aurka egiteko.
Hartzekodunek dagokien zenbatekoa jasotzeko eskubidea dute beren kredituen zenbatekoa ordaindu arte, eta herentzia errefusatu zuenaren herentzia-zatiren bat sobratzen bada, zati hori ez da jada uko egin duenarena, baizik eta gainerako oinordekoen artean banatzen da.
Zorrak ordaindu ondoren, hartzekodunek ez dute eskubiderik herentziazko zatiaren soberakinaren gainean. Halaber, jaraunspen bati uko egiten dioten hartzekodunek urtebeteko epea dute, zapuzketaren egunetik hasita, beren eskubideak erreklamatzeko. Zorrak kitatzeko, hartzekodun bat jaraunspeneko ondasunen aurka joan daiteke, jaraunspena ukatzen duenaren aurka eta jaraunslearen ondasunen aurka, ordena horretan.
Batzuetan, kaudimengabe deklaratutako pertsona batek jaraunspen bat jasotzen du, eta jaraunspenari uko egin nahi dio, hartzekodunei esleitutako hartzekoak ordaindu gabe uzteko. Erabaki horrek kalte egiten die hartzekodunei, eta, beraz, legeak baimena ematen die uko egite horri epai bidez aurka egiteko. Kasu horretan, jaraunsleen hartzekodunek jaraunspenaren partizioan parte har dezakete, jaraunsleak bere eskubideak kaltetu ez ditzan.
Jarlekuetako bat hildakoaren hartzekoduna bada, besteei eskatu ahal izango die bere kreditua ordain dezatela eta oinordeko gisa duen zati proportzionala kendu.
Nolanahi ere, oinordekotza edo jaraunspenekin zerikusia duen zerbait egin aurretik, abokatu baten aholkularitza profesionala izatea komeni da.
