“Ez da egia gure garun-ahalmenaren zati txiki bat baino ez dugula erabiltzen. Egia esan, egunero erabiltzen dugu gure burmuin osoa”, Ediciones B argitaletxeak argitaratutako “Sartu zure garunean” liburuaren egileek diotenez. Era berean, ziurtatzen dute gizaki bakoitzean aztertu ez den ustezko buru-gordailu hori autolaguntzaren defendatzaileen eta okultismoan eta parapsikologian interesa dutenen mitoak direla. Sandra Aamodt medikuak eta “Nature Neuroscience”-ko editore ohiak eta Sam Wang Princetongo Unibertsitateko neurologo eta biologo molekularrak egin dute lan hori.
Bi neurologoen asmoa da zientziak gaur egun dakiena zabaltzea, bereziki gizaki egiten gaituen organoaren arabera. “Garuna oso tresna eraginkorra da eta bertan dagoen ia guztia beharrezkoa dirudi”, azpimarratu du Wang-ek. Gainera, neurketa neurologiko modernoenek erakusten dute oso jarduera errazak ere aski direla gure burmuin osoa aktibatzeko.
Organo horrek ia kilo eta erdi pisatzen du gizaki helduetan, gorputzaren pisuaren %3 baino ez. Hala ere, organismoak gastatzen duen energia guztiaren %17 kontsumitzen du, ia guztia “mantentze-lanetan”, gizabanakoa beti pentsatzeko moduan egongo dela ziurtatzeko. Gero, autoreek zehaztu egiten dute zer jakin bati buruz sakon eta nahita pentsatzeak dakarren kostu gehigarria, “ia ez da hautematen”.
Zientziak garuna aztertzeko gero eta gehiago erabiltzen duen arren, oraindik ez dakigu haren funtzionamenduaren sekretu asko. Ez dakigu nola berrantolatzen duen erretinak hartutako irudi bat, irudiari zentzua eta jarraitutasuna emateko, ez eta hizketa bezalako soinu konplexuak nola identifikatzen dituen ere, oinarrizko adibide batzuk jartzearren. Jakina da, ordea, 18 hilabete bitarteko haur txikiek munduko hizkuntza guztietako soinuak ezagut ditzaketela. Adin horretatik aurrera, gaitasun hori galtzen dute beren hizkuntzakoak ez diren fonemen aldean. Ikertzaile estatubatuarrek azaltzen dutenez, lehen urte horien inguruan garatuko da, neurri handi batean, haurtxoaren adimena. Adituek diotenez, zenbat eta handiagoa eta hobea izan haurrek jasotzen duten estimulazioa, orduan eta esneagoak eta errezeptiboagoak izango dira haien garunak.
20 urte bete arte giza garuna fisikoki hazten da, eta, gero, gelditu egiten da. Oroimena 30 urtera iristen da, gutxi gorabehera, eta hortik aurrera ahultasun-sintomak hasten dira. 40 urtetik aurrera, burmuinak behera egiten du pixkanaka, ez neuronak galtzeagatik, “neuronak uzkurtzen direlako” baizik. Hala ere, adinean aurrera egin ahala ez da dena galtzen. Horrela, gaitasun profesionalak eta hiztegia mantentzen dira. Ezagutza eta ulermena ere hobetu daitezke, eta helduak beren emozioak hobeto erregulatzeko gai dira.
Ariketa fisikoa egiteak garunaren narriadura saihestezinari aurre egiten laguntzen duela defendatzen dute neurologoek. “Oro har, bihotzarentzat ona dena ona da garunarentzat”, azaldu du Aamodtek. Eskeletoa mugitzeak odol-fluxua aktibatzen du eta arazo kardiobaskularren arriskua murrizten du. Jakina da, halaber, pertsona fisikoki aktiboetan dementzien eta Alzheimerren ehuneko txikiagoa dagoela. “40 urterekin ariketa fisikoa egiten hasteak hiru aldiz murriztu dezake 70 urterekin dementziak izateko arriskua. 60 urterekin kirola egiten hasten bada ere, arrisku hori bi aldiz murrizten da”, dio adituak.
