Badakite ikasleek informazio digitala behar bezala interpretatzen eta erabiltzen? Galdera horri erantzun nahi izan diote Nazioarteko Ebaluazio Programaren (PISA 2009) azken edizioan, eta ‘Electronic Reading Assessment’ gehitu dute, irakurmena formatu elektronikoan ebaluatzeko proba gehigarria. Datu kuantitatiboetatik haratago, emaitzen bidez, ikasleen gaitasun digitala hobetzeko gako nagusiak atera daitezke, funtsezkoa baita informazioaren egungo gizarteari arrakastaz aurre egiteko.
Irakurtzen ikastea eta ikasteko irakurtzea ez dira gauza bera. Testu bat osatzen duten karaktereak interpretatzeko behar adinako trebetasuna lortzea ezinbestekoa da edozein ikaslerentzat, baina, gaitasun hori lortu ondoren, irakurmena ulertzeko gaitasuna garatu behar da, eta, hartara, testu idatziei buruzko informazioa lortu, interpretatu eta gogoeta egin daiteke, ezagutzetan aurrera egiteko.
Ikastetxe gehienetako curriculum akademikoak eta irakaslana gaitasun hori lortzera bideratu dira. Hezkuntzaren kalitatea eta eraginkortasuna hobetzeko Lisboako 2010 Estrategiaren esparruan, Europar Batasunak helburu nagusi bat zuen: irakurketan zailtasunak zituzten gazteen ehunekoa gutxitzea. Baina, gaur egun, hezkuntza-sistemek erronka berri bati egin behar diote aurre: irakurtzeko gaitasun hori beste formatu batean garatzea, digitala.
Gaitasun digitala
Gaur egungo gizartea murgilduta dagoen ingurune teknologikoak, ikasleek, paperezko testu bati aurre egitean erabiltzen ez diren trebetasun eta trebetasun batzuk eskatzen ditu. Informazio gehiegi, tresna berriak eta Sarearen azpian egon daitezkeen arriskuak direla eta, hezkuntza-programek ikasleen artean gaitasun digitala lortzeko aukera bultzatu behar dute.
Gaitasun digitala ez da soilik ordenagailuak erabiltzeko trebetasunen irakaskuntza mekanikoan
Rafael Casado Ezagutzaren Gizartea garatzeko Ikerketa eta Ekintza Parte-hartzailearen Foroaren (FIAP) lehendakariak dioenez, gaitasun hori ez da soilik ordenagailuak edo bestelako teknologiak erabiltzeko trebetasunen irakaskuntza mekanikoan oinarritzen, “sarean eta mundu birtualean segurtasunez eta eraginkortasunez mugitzen irakastea da erronka nagusia”. Eginkizun didaktikoa, beraz, “informazioa bilatzeko, sailkatzeko, ebaluatzeko eta aurkezteko ezagutzak lortzera bideratu behar da, edukien azterketa kritiko eta gogoetatsuaren bidez”, dio aditu horrek.
Gaitasunen ebaluazioa
Etorkizuneko gizartea garatzeko gaitasun digitalak duen garrantziaz jabetuta, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundeak (ELGA) Nazioarteko Ebaluazio Programan (PISA 2009) sartu du parte hartzen duten 17 herrialdetako (besteak beste, Espainia) 15 urteko ikasleen irakurketa-maila formatu digitalean.
Oro har, ikasleek gaitasun handiagoa dute formatu tradizionalean digitalean baino
‘Electronic Reading Assessment’ delakoak ikasleen errendimendua ikertu du, irakurketa-jardueretan testu elektronikoak eskuratu, ulertu eta baloratzea eskatzen duten zereginetan. Emaitza kuantitatiboek, paperezko irakurketaren ulermen-mailarekin alderatuz gero, oro har, gaitasun handiagoa adierazten dute formatu tradizionalean digitalean baino. Hala ere, salbuespena Islandiak, Suediak, Australiak eta Zeelanda Berriak ematen dute, ebaluazioaren puntuazio altuenetako batzuk lortzen baitituzte.
Baina puntuazioak baino garrantzitsuagoa da emaitza onenak lortzen dituzten ikasleak definitzen dituzten gaitasunak eta praktikak aztertu ondoren lortzen den azterketa. Informazio hori eta ikasleek IKTen erabilerari buruz egindako galdeketan lortutakoa bateratzeak agerian uzten ditu ikasleen gaitasun digitala hobetzeko hartu beharreko oinarrizko gakoak.
Hobetzeko sei gako
Nabigatzen ikastea: testu elektronikoak eraginkortasunez ulertzeko, nabigazio-estrategia egokia aplikatu behar da. ERAren emaitzetatik ondorioztatzen da datu onak orri garrantzitsuetara egindako bisiten indize handiagoari eta garrantzirik gabekoei kasurik ez egiteko joerari lotuta daudela. Gakoa da eskura dagoen informazioa ez galtzea eta esleitutako atazak eskatzen dituen edukiak aurkitzeko bide erabilgarri bati jarraitzen jakitea.
Pentsamendu kritikoa sustatzea: nabigazio eraginkor hori lortzeko, eskolak lagundu egin diezaioke ikasleari pentsamendu kritikoa garatuz, informazioa bereizteko eta egokiena aukeratzeko. Funtsezko estrategia bat jarraibide argiak ematea da, zer bilatu behar duten ondo jakiteko.
Ikastetxeen lana areagotzea: testuinguru sozioekonomikoak eragin nabarmena du irakurketa digitalaren errendimenduan. Testuinguru desegokiak 85 puntuko aldeak eragiten ditu ikasleen artean (90 puntu Espainian), eta, neurri batean, ikasle horiek ordenagailura iristeko duten maila txikiagoa da horren arrazoia. Datu horrek agerian uzten du ingurune akademikoak trebetasun eta trebetasun digitalen garapena bultzatzeko duen garrantzia. Zenbat eta ikasle gutxiago izan ordenagailu bakoitzeko ikastetxeetan, orduan eta errendimendu handiagoa lortzen dute.
Irakurzaletasuna: irakurketarako jarrera positiboak irakurketaren ulermenaren errendimendua handitzen du, bai paperean bai formatu digitalean. Beraz, irakurketa eta liburua ezagutza eta informazio iturri gisa sustatzeko jarduera guztiek eragin onuragarria izanen dute ikasleen gaitasun digitalean.
Ordenagailua etxean erabiltzea: ERAren datuen arabera, ordenagailua etxean erabiltzen duten ikasleek gaitasun digitalean errendimendu handiagoa lortzen dute (80 puntu) hura erabiltzen ez dutenek baino. Hala ere, errendimendu hori teknologiaren erabileraren eta denboraren araberakoa da.
Ez asko, ez gutxi, denbora mugatzea: etxean entretenitzeko edo lanak egiteko ordenagailua erabiltzen duten ikasleek emaitza hobeak dituzte, baina gehiago dira neurriz erabiltzen dutenen puntuazioa (hilean behin edo bitan edo astean) jarduera hori areagotzen dutenena baino (eguneroko erabilera). Bestalde, joera hori lineala da aztertutako entretenimendu-jarduera gehienetan, hala nola on line jokoetan, posta elektronikoan, txatean edo blogetan, nahiz eta alderantzizkoa izan sareko gizarte-sareetako partaidetzarekin duen erlazioa.
