Hezkuntzaren Lege Organikoak (LOE) Espainiako eskola-curriculumean "oinarrizko gaitasunak" terminoa sartzea ez da kontzeptu baten definizio hutsa, irakaskuntza-metodoak erabat birformulatzea baizik. "Jakintzatik" "egiten jakitera", "ikasten" ikastera; derrigorrezko eskolatze-etapa bete ondoren, gazteek helduaroan eta lan-merkatuan behar bezala sartzeko aukera emango dieten gaitasunak lortzea da helburua.
Imagen: Sophie
Batuketak, kenketak, biderketak edo zatiketak egiten jakitea ez da nahikoa lehen hezkuntzako ikasle batek ebaluazio matematiko bat arrakastaz gainditzeko. Ikasle hori ez bada gai eragiketa horiek eguneroko bizitzako testuinguru erreal batean aplikatzeko, ez du lortuko prestakuntza arlo horren ikaskuntzaren oinarrizko gaitasunetako bat garatzea, eta, beraz, ez ditu ikasgaiaren helburuak lortuko. Izan ere, hemendik aurrera, bai ikasketa-arlo edo irakasgai bakoitzaren helburuak, bai ebaluazio-irizpideak, ikastetxearen antolaketa, familien parte-hartzea… Espainiako gazteen hezkuntzari eragiten dioten alderdi formal eta ez-formal guztiak Hezkuntzaren Lege Organikoak Oinarrizko Gaitasunak deitzen diona lortzera bideratuta daude.
Lehen eta Bigarren Hezkuntzako curriculuma gaitasun horien arabera diseinatu da.
Termino hori gure hezkuntza-sisteman agertzen da LOEk Lehen eta Bigarren Hezkuntzako curriculumean sartu zuenetik, eta derrigorrezko irakaskuntza amaitzean gazte batek garatu behar dituen gaitasunei buruzkoa da, honako hauek lortzeko: norberaren errealizazioa lortzea, herritartasun aktiboa erabiltzea, helduen bizitzan behar bezala sartzea eta bizitzan zehar etengabeko ikaskuntza garatzeko gai izatea. Horrela, derrigorrezko hezkuntza etapetako arlo edo irakasgaien curriculuma diseinatzean, bakoitzak, neurri handiagoan edo txikiagoan, oinarrizko zortzi gaitasun garatzen eta eskuratzen lagundu du:
Zergatik sartu dira gaitasun horiek curriculumean? Gaur egungo gizarteak hezkuntzaren arloan eskatzen duen eskaera berriari erantzuteko, batez ere. Hezkuntza eta prestakuntza hori, ezagutzak eskuratzera bideratutakoa baino gehiago, eguneroko bizitzan modu autonomoan moldatzeko gazteentzat baliagarriak diren trebetasunak eta trebetasunak garatzera bideratzen da. Hau da, “jakintzaz” gain, ikasleek jakintzak testuinguru erreal batean aplikatzen jakin behar dute, ikasitakoa ulertzen jakin behar dute eta gai izan behar dute ikaskuntzak integratzeko, erlazionatzeko eta praktikan erabiltzeko, egunero aurre egin behar zaien egoera edo testuinguru posibleetan.
Baina gaitasun horiek curriculumean sartzeak ez du ikaskuntza-arloen diseinuan bakarrik eragiten, eskola-antolaketan ere aldaketa bat eragiten du, antolaketa horrek oinarrizko gaitasunak lortzen ere lagunduko baitu. Ikastetxeetako barne-arauak, dituzten instalazioak, eskolako liburutegiaren antolaketa, eskolaz kanpoko jarduerak… gaitasun horiek garatzen laguntzera bideratuta egon behar dute. Halaber, irakasleen lana funtsezkoa da oinarrizko gaitasunek ezarritako helburuak lortzeko; izan ere, irakaste-moduan eragiten dituen aldaketez gain, ikasleak ebaluatu beharko dituzte, ikasitako ezagutzengatik ez ezik, ikasleek gaitasunak lortzen lagundu duten heinean eta tutoretza-ekintza helburu horretara bideratu behar duten heinean, ikasleen ikaskuntza-prozesua modu pertsonalizatuan bideratuz eta sustatuz.
Hizkuntza komunikaziorako gaitasuna: Gaitasun hori eskuratzeak esan nahi du ikaslea gai dela hizkuntza zuzen erabiltzeko, bai ahozko komunikazioan bai idatzizkoan, eta, halaber, hizkuntza interpretatzen eta testuinguru desberdinetan ulertzen jakitea. Ikasleari irizpen kritikoak sortzen, ideiak sortzen eta erabakiak hartzen utzi behar dio. Atzerriko hizkuntzen kasuan, horietako batean komunikatu ahal izatea esan nahi du, gizarte-harremanak aberasteko eta testuinguru desberdinetan moldatzeko.
Matematikako gaitasuna: Zenbakiak, oinarrizko eragiketak eta arrazoibide matematikoa erabili eta erlazionatzeko trebetasuna izatea eskatzen du, informazioa interpretatzeko, ezagutzak zabaltzeko eta eguneroko bizitzako nahiz lan munduko problemak ebazteko.
Mundu fisikoa ezagutzeko eta harekin elkarreraginean aritzeko gaitasuna: Osasuna, kontsumoa edo zientzia bezalako arloetan modu autonomoan moldatzeko trebetasuna da, aurrerapen zientifiko eta teknologikoak etengabe garatzen ari diren testuinguru batean norberaren ondorioak aztertzen, interpretatzen eta lortzen jakin dadin.
Informazioaren tratamendua eta gaitasun digitala: Gaitasun hau ikasleak informazioa bilatu, lortu, prozesatu eta komunikatzeko eta ezagutza bihurtzeko duen gaitasunari dagokio. Horrek informazioa eskuratzeko eta hainbat euskarritan transmititzeko trebetasuna eskatzen du, baita baliabide teknologikoak erabiltzea problema errealak eraginkortasunez ebazteko.
Gaitasun soziala eta herritartasuna: Gaitasun honen trebetasunen artean sartzen dira ezagutzea eta baloratzea, testuinguru desberdinetan komunikatzen jakitea, norberaren ideiak adieraztea eta besteenak entzutea, ikuspuntu desberdinak ulertuz eta norbanakoaren nahiz talde baten interesak baloratuz; azken batean, gizalegezko bizitzan aktiboki eta bete-betean parte hartzeko trebetasunak.
Gaitasun kulturala eta artistikoa: Gaitasun hau adierazpen kultural edo artistikoak ezagutu, ulertu, estimatu eta kritikoki baloratzeko gaitasunari dagokio, bai eta adierazpen artistikoaren baliabide batzuk norberaren sorkuntzak egiteko erabiltzen jakiteari ere.
Ikasten ikasteko gaitasuna: Bizitza osoko ikaskuntzari dagokio, hau da, eskola etapa amaitu ondoren modu eraginkor eta autonomoan ikasten jarraitzeko gaitasunari. Horrek, norberaren gaitasun eta ezagutzen kontzientzia eta kontrola izateaz eta behar bezala motibatuta egoteaz gain, ikasteko estrategiak eta teknikak egoki erabiltzen jakitea eskatzen du.
Autonomia eta ekimen pertsonala: Erantzukizuna, pertseberantzia, autoestimua, sormena, autokritika edo kontrol pertsonala dira gaitasun honekin lotutako trebetasunetako batzuk, ikasleari bizitzan zehar aurre egin behar zaizkion erronka eta aukeren ikuspegi estrategikoa izaten laguntzen dioten eta erabakiak hartzen laguntzen dioten trebetasunak.
