Urtarrilean edo abenduan jaiotzeak ikasle baten bilakaera akademikoa baldintzatu dezake. Hala berresten dute zenbait ikerketak, eskola-errendimenduan eragina duten eta ikasle baten porrotaren eragile izan daitezkeen aldagai nagusiak ebaluatzen dituztenak. Nahiz eta urteak igaro ahala, gazteenen eta helduenen arteko aldeak ahultzen diren, kasu batzuetan bigarren hezkuntzara arte iraun dezakete.
Santiago urtarrilaren 8an jaio zen eta Gonzalo abenduaren 30ean. Lehena sei urte betetzear dago, eta bigarrenari egun batzuk falta zaizkio bost urte betetzeko. Biak klase berean daude, baina adin-aldea nabaritzen da. “Txikiena da”, “oraindik heldugabea da”, “lankideen batez besteko mailara iritsi arte itxaron behar da”. Alejandrak, Gonzaloren amak, azken urteotan semearen tutoreek entzun dituen esaldi “lasaigarrietako” batzuk dira, gelako batez bestekotik beherako errendimendua azaltzeko. Hala ere, kezka hau da: Desberdintasun horiek hurrengo urteetan jarraituko dute?
Ikasle baten eskola-porrotaren arrazoiak hainbat aldagairekin lotzen dira, hala nola familia-egiturarekin, ingurune sozioekonomikoarekin, ikastetxearen edo irakasleen ezaugarriekin eta ikaslearen berezitasun pertsonalekin. Azken horien artean, zenbait ikertzailek jaiothilabetea faktore garrantzitsutzat hartu dute adin goiztiarretan.
Gelako txikia
Ohikoa da ikasleak 0-3 urteko haurren lehen zikloan taldekatzea, jaiotza-hiruhilekoaren arabera
Lehenengo etapetan, adin kronologiko desberdineko ikasgela berean eskolatutako haurren arteko aldeak nabarmenak dira. Ohikoa da ikasleak 0-3 urteko haur hezkuntzako lehen zikloan jaiotza-hiruhilekoaren arabera taldekatzea, ikasgelak homogeneizatzeko. Hala ere, Haur Hezkuntzako bigarren zikloan (3-6 urte) edo Lehen Hezkuntzan ez da ohikoa bereizketa hori ezartzea; beraz, ikasgela berean adin desberdineko haurrak daude, curriculum-gaitasun berak lortu behar dituztenak eta ebaluazio-irizpide berberak aplikatzen zaizkienak.
Juan Jesús Fernández González eta Juan Carlos Rodríguez Pérez analistek, “Los origen del crisis escolar en España” azterlanaren egileek, adierazi dute azken hilabeteetan jaiotako haurrek “nolabaiteko defizit ebolutiboa dutela ikaskideekin alderatuta: denak urte berean jaio dira, baina batzuk beste batzuk baino askoz geroago, eta hori garrantzitsua izan daiteke adin txikikoetan”.
Ikertzaile horien ustez, defizit horrek “bigarren hezkuntzan ere ondorioak dituela dirudi”. Hipotesietako batek dio urte-amaieran jaiotzeak “gehiago errepikatzea” esan nahi duela. Haren ondorioen arabera, abenduan jaiotako ikasle bat errepikatzeko probabilitatea urtarrilean jaiotako ikasle batena baino %42 handiagoa da.
Adina eta errendimendua
Erlazio esanguratsua dago ikasleen heldutasun erlatiboaren eta eskolako errendimenduaren artean.
“Hezkuntza-errendimenduaren faktore erabakigarriak” azterketa (La Caixaren ekonomia-dokumentuak. María Gutiérrez Domenech (2009ko ekaina), faktore sozioekonomikoen eta Kataluniako Lehen Hezkuntzako ikasleen hezkuntza-errendimenduaren arteko erlazioa aztertzen duena, erlazio esanguratsua identifikatzen du ikasleen heldutasun erlatiboaren eta eskola-errendimenduaren artean.
Azterketa horren emaitza nagusien arabera, “ikasgelako ikasle gazteenek emaitza okerragoak lortzen dituzte eskolan, eta heldutasun-desabantaila hori ez da desagertzen goiko mailetan”. Desberdintasun horiek desagerrarazteko ikertzaileak proposatzen dituen neurrien artean, honako hauek nabarmentzen dira: tutoretza espezializatuak antolatzea klaseko gazteenentzat, edo ikastaro gehiago sortzea adin-tarteak txikiagoak izan daitezen.
Nazioarteko probak
Ikasleen Ebaluaziorako Nazioarteko Programa (PISA), Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundearena (OECD), eta beste nazioarteko ebaluazio batzuk, hala nola TIMMS edo PIRLS, Hezkuntza Emaitzak Ebaluatzeko Nazioarteko Elkartearena, beste ikertzaile batzuen erreferentzia izan dira ikasleen errendimendu kronologikoaren ondorioak aztertzeko.
Lehenengo hiruhilekoan eta azken hiruhilekoan jaiotako ikasleen artean 15-25 puntuko aldea dago.
Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko Soziologiako katedradun Julio Carabañak, “Herrialde eta eskualdeen arteko desberdintasunak PISA probetan” txostenean, ikasleen jaiotze-dataren eragina aztertzen du, 2006ko PISA probetako emaitzetatik abiatuta. Bere ondorioen artean, lehenengo hiruhilekoan eta laugarrenean jaiotakoen arteko alderik handienak 20 puntu ingurukoak direla dio, eta, bereziki, herrialde garatuenetan eta PISAn puntuazio altuenak dituztenetan hautematen direla: Austria, Australia edo Kanada, besteak beste. Espainiako autonomia erkidegoetan 15-25 puntuko aldea dago lehen hiruhilekoan jaiotako ikasleen artean, eta azken hiruhilekoan, txostenak gehitu du.
Hezkuntzako Ebaluazio eta Ikerketarako Euskal Erakundeak beste azterketa bat egin du, ikasturtea errepikatzeak ikaskuntzan duen eraginari buruz. Euskal Autonomia Erkidegoko DBHko 2. mailako ikasleen emaitzetatik abiatuta, 2007ko TIMSS ebaluazioan, ondorioztatzen da errepikatzaileen ehunekoa pixkanaka handitzen dela, jaiotza-hiruhilekoaren arabera. Lehenengo hiru hilabeteetan jaiotako ikasleen %15ek ikasturtea errepikatzen du, eta laugarren hiruhilekoan jaiotakoen %25ek. Proban lortutako puntuazioei dagokienez, handienek emaitza hobeak izan dituzte txikienen aldean, baina ez dituzte balio esanguratsuak.
Ondorio berak errepikatzen dira munduko hainbat lekutan. Britainia Handiko hiru ikertzailek, “Noiz jaio zara inporta” (Crawford, Dearden eta Meghir, Institute for Metálicas Studies), berriki egindako azterlan batek, hipotesi hau azaltzen du: klaseko nagusiek adingabeek baino emaitza hobeak lortzen dituzte.
Txostenak Britainia Handian urtero egiten diren ebaluazio probetan ikasleen emaitzetan jaiotze hilabeteak duen eragina aztertzen du eta “jaiotze datak emaitza kognitiboei eragiten diela” ondorioztatzen du. Ikasketak haurrak jaiotzen diren ikasturteko unearen arabera biltzen ditu, hau da, irailetik abuztura. Sailkapen horren arabera, “irailean (urtarrilean Espainian) jaiotako ikasleek, batez beste, abuztuan (abenduan Espainian) jaiotako haurrek baino emaitza hobeak lortzen dituzte azterketa akademikoetan”. Esan dutenez, eskolatu egiten dira, eta, beraz, “urtebete lehenago egiten dituzte probak”. Ikasketak nabarmentzen duen beste alderdi bat da urte-amaieran jaiotako ikasle batek % 72 handitzen duela hezkuntza-premia bereziak dituen ikasle bat izateko aukera.
Txosten horren arabera, “desberdintasunak gero eta gehiago murrizten dira ibilbide akademikoan aurrera egin ahala”. Hala ere, 16 urterekin eta 18 urterekin, gelan dauden adin-taldeen arteko bereizketa batzuk nabarmendu daitezke. Hala berresten du Kaliforniako Unibertsitateko Kelly Bedard eta Elizabeth Dhuey estatubatuarrek egindako nazioarteko azterlanak, adinaren ondorioek ikasleengan duten iraupenari buruzkoak.
OCDEko herrialdeetako ikasleen emaitzak PISA eta TIMSS programetan aztertu ondoren, txosten horrek agerian uzten du Lehen Hezkuntzako 4. mailan gazteen emaitzak zaharrenak baino 4-12 puntu baxuagoak direla eta 2 eta 9 puntu gutxiago Bigarren Hezkuntzako 2. mailan. Bestalde, Kanadako eta Estatu Batuetako datu estrapolatuen arabera, klase bateko kide gazteenek lehenago jaiotakoek baino aukera gutxiago dute unibertsitatean sartzeko.
