Bideojokoak: opari hezitzaile bat?

Eguberriekin, opariak eta zalantzak iritsi dira. Bizikleta, patinak edo puzzleak aukeratzea ideia egokia da, baina sei urtetik aurrera, gero eta haur gehiagok espero dute patinetearekin edo mozorroarekin batera kontsola, bideojoko bat edo aisia birtualean sartzeko tresna bat aurkitzea. Ona da haurrei opari hauek erostea? Zenbait faktorek baldintzatzen dute erantzuna, baina errezeloak sortu ziren garai baten ondoren, gaur egun zenbait ikerketak haien onura ludikoak eta hezkuntzakoak bermatzen dituzte.

Estatistiken arabera, bideojokoak dira jostailu bat aukeratu edo erosten duten pertsonen aukera gogokoena. Alberto González Lorca Entretenimenduko Softwarearen Banatzaile eta Editoreen Espainiako Elkarteko presidenteak (ADESE) berretsi du, eta nabarmendu du 2010ean bideo-jokoen kontsumoak Espainiako aisialdi digitalaren erdia baino gehiago kontsumitu zuela.

Zenbaki horiek erakusten dutenez, "makinekin" jolasteko denbora gainditu egin da, susmoak pizten zituen edo pertsona eszentriko eta bakartiak baztertzen zituen. GKE batzuek ere sustatu dituzte balio onak sustatzen dituzten bideojoko solidarioak.

Ángeles Llorca Díez ikertzaileak azterlan bat zuzendu zuen 2009an Granadako Unibertsitateko Musika, Plastika eta Gorputz Adierazpenaren Didaktika Sailean. Azterlan horren arabera, bideojokoek "eragin oso positiboa izan dezakete haurren hezkuntzan, eta ez diote kalte egiten haien errendimendu akademikoari". Hala ere, analisiaren arabera, "gurasoen erdiak baino gehiagok iritzi txarra dute".

Errezeloek ez dute beti funtsik, batez ere kontuan hartzen bada Euskal Herriko Unibertsitateko Pedagogiako katedradun Félix Etxeberria Balerdik egindako 'Videojuegos y Educación' txostena. 90eko hamarkadan egindako azterlan horren arabera, hamarkada horretako bideojokoen %2 baino ez ziren hezkuntzakoak. Hala ere, beste balio nagusi batzuk nabarmentzen ziren, hala nola lehiakortasuna, indarkeria, sexismoa, abiadura eta kontsumismoa.

Baina Etxeberriak bere txostenean aipatu zuen aisialdi birtualaren balizko erabilera hezitzaile eta terapeutikoa, eta, gainera, ez zuen zalantzarik izan teknologia berriak pertsonen alderdi jakin batzuk hobetzeko edo berriro hezteko tresna egoki gisa definitzerakoan, "ohiko metodoen erabilera baino gehiago". Ordudanik, linea horri jarraitu zaio bideojokoekin.

Bideojokoak modernizatzeko lehen pausoa 2003an eman zen, Europa osoan PEGI (Pan European Game Information) ezarri zenean, bideojokoak adinaren arabera sailkatzeko eta edukiak deskribatzeko sistema bateratua. Kontsola-fabrikatzaile nagusiek, editoreek eta jolas interaktiboen garatzaileek lagunduta, sistemak aukera ematen die helduei haurren jolasak erostean erabaki informatuak hartzeko.

2008an, bideo-joko birtualetara zabaldu zen PEGI Online bidez. Interneteko entretenimenduei buruzko arauak eta aholkuak ematen ditu. Modalitate honi seinale bat gehitu zaio, PEGI OK etiketa, web gune edo jokoen atari batek, PEGIri aitorpena egin ondoren, sailkapen formalik behar ez duen materialik ez duela adierazteko erabil dezakeena. Estatu Batuetatik garatu eta banatutako produktuek sailkapen homologoa dute: ESRB.

Gaur egun, bideojokoen proposamen ezagunenak dagoeneko urruntzen dira indarkeriaz betetako jokoetatik, borroka, genero-estereotipoak eta beldurra nagusitzen ziren jokoetatik. Nahiz eta oraindik jarraitzaileak izan, gehienak helduak, gurasoek beren hezkuntza-erantzukizunarekin koherenteak diren aukera ugari dituzte. Entretenimendua eta dibertsioa eskaintzen duten joko digitalen unea da, baina, gainera, erakutsi eta ilustratu egiten dute.

Aro digitaleko bideojoko berriek ariketak egitera eta memoria, kalkulua, ezagutzak, intuizioa eta erantzun-abiadura estimulatzera bultzatzen dute. Beste batzuek mahai joko tradizionalak eramaten dituzte kontsoletara, denbora-pasei forma digitala ematen diete edo puzzleak eraikitzen dituzte eta sudokuak kalkulatzen dituzte. Azken batean, tresna digitalen abantailen bidez bilatzen dute aisialdia, baina plataforma- eta borroka-jokoen mugetatik urruntzen dira.

Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko e-Learningari buruzko Ikerketa Taldearen azterketa baten arabera, bideo-jokoa on line hezkuntza-plataformetan sartzeak haren eraginkortasun pedagogikoa frogatuko luke. Gaur egungo egoera eta joerak aztertu ondoren, txostenak ondorioztatzen du bideojokoei esker ikasleek hainbat gaitasun garatu ditzaketela, hala nola ikusizko arreta eta erreakzio-denborak eta gaitasun kognitiboak, hala nola espazioaren pertzepzioa edo pentsamendu estrategikoa, plangintza eta hipotesien saiakuntza.

Egia esan, ikerketarik berrienek bideojokoen erabilgarritasuna nabarmentzen dute irakaskuntzan. Malgutasuna (lan batetik bestera pasatzeko gaitasuna) eta jokabidearen inhibizioa (norberak zerbait desegokia egitea eragozteko gaitasuna) dira joko horiekin gara daitezkeen trebetasunetako batzuk, eta eragin nabarmena dute norberaren pentsamenduak eta portaera arautzeko orduan. Bideojokoek beste abantaila hauek ere izan ditzakete: irudimena piztu eta beste mundu batzuk esploratzeko aukera, beldurrak gainditu eta identitatearen zentzua garatzeko aukera.