Gero eta ohikoagoa da gure herrialdean gurasoek hizkuntza desberdinetan hitz egiten duten familiak aurkitzea, komunitate elebakar batean familia-ingurune elebiduna sortuz. Ohikoena da giro horietan hazitako haurrek, gurasoen inplikazioari esker, oso adin txikitik bi hizkuntza edo gehiago modu naturalean bereganatzea.
Imagen: Steven Damron
Zortzi hilabete besterik ez ditu Guillermok, eta hautagai sendoa da elebidun bihurtzeko. Jaio zenetik, bi hizkuntza ditu etxean: ama, Isabel, espainiarra eta aita Rainer alemanarena. Miren eta Daviden seme-alabak, espainiarra eta kanadarra, hurrenez hurren, askoz urrunago doaz, Noah ia sei urtekoak, eta Alexander, hirutik, hiru hizkuntza desberdinekin bizi dira: ama gaztelaniaz eta aita ingelesez joaten diren bitartean, biak euskarazko ikastetxe batera joaten dira, eta hizkuntza hori erabiltzen dute ikaskideekin eta irakasleekin komunikatzeko. Maria eta Vincent Alemanian bizi dira, ohikotik kanpo, Maria espainiarra ez bada eta Vincent nederlandarra ez bada. Horien artean, ingelesez komunikatzen dira, eta bi urte eskaseko alaba egunero lau hizkuntzatan agertzen da: gaztelaniaz, nederlanderaz eta ingelesez, familia- eta eskola-testuinguruan.
Errazagoa da haurtzaroan bi hizkuntza batera ikastea beste hizkuntza bat ikasi ondoren bigarren hizkuntza bat ikastea baino
Hiru familia horiek seme-alabak haztea erabaki dute, elebidunak edo eleanitzak izan daitezen. Oso erabaki garrantzitsua da hori, eta gainerako bizitzei eragingo die. Izan ere, txiki-txikitatik bi hizkuntza edo gehiago aldi berean ikasteak abantaila eta desabantaila asko ditu. Zaila dirudien arren, askoz errazagoa da haurtzaroan bi hizkuntza batera ikastea beste hizkuntza bat ikasi ondoren bigarren hizkuntza bat ikastea baino. Izan ere, azterketa zientifiko gehienek adierazten dutenez, haurtzaroko lehen urteetan hizkuntza-ikaskuntzan funtsezkoak diren garuneko eremu jakin batzuk garatzen dira, eta etapa hori unerik egokiena da hizkuntzak jaso eta gordetzeko. Miguel Siguánek ‘Bigarren hizkuntzaren eskuratze goiztiarra’ liburuan dioenez, “bigarren hizkuntza bat lehenengoarekin batera ikasteak gaitasun bikoitza sortzen du, bizitzako beste garai batzuetan lortzea oso zaila dena”. Bestalde, aldi berean bi hizkuntza ikastea ez da hizkuntza bakar baten ikaskuntzaren oso desberdina, “bi hizkuntzatan hitz egiten ikasten duten haurrei buruzko azterketa guztiek adierazten dute ikaskuntza haur elebakarren modu berean eta etapa berdinetan egiten dela”, dio autoreak, “desberdintasun bakarra da haur elebidun batean hizkuntza batean egindako edozein aurrerapenek eragina izan dezakeela beste hizkuntzan egindako aurrerapen batek”.
Hasieran, hizkuntzak nahasteko joera izan dezakete, baina denborak aurrera egin ahala, arazo hori desagertu egiten da.
Giro elebidun edo eleaniztun batean hazitako haurrek beste haur batzuek baino denbora gehiago behar izaten dute hiztegi zabala eskuratzeko (kontuan izan behar da hitzak bi hizkuntzetan ikasi behar dituztela), eta bi hizkuntzak nahasteko joera ere izan dezakete. Denborak aurrera egin ahala, arazo horiek desagertu egiten dira, Mirenek Noah-ren eta Alexanderren amak adierazten duen bezala: “Alexander, hiru urterekin, hainbat hizkuntza nahasten dituen etapa batean dago. Hala ere, Noah, bost eta erdikoa, gai da hiru hizkuntzetan nork bere kasa moldatzeko, hizkuntza bakoitza noiz eta norekin erabili behar duen argi eta garbi identifikatuz”.
Bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari
Bestalde, hizkuntza batean baino gehiagotan komunikatzeko gai izateak dakarren abantaila nabariaz gain, guraso bat bere semeari ama-hizkuntzan hitz egiten diotenak harreman hurbilagoa sortzen du haien artean, eta komunikazioa errazten du hizkuntza hori hitz egiten duten senideekin, Colin Baker-ek dioen bezala, zeina “Haur elebidunen guraso eta irakasleentzako gidan” elebitasunean aditu entzutetsuenetako bat baita. Era berean, “bi hizkuntza aldi berean ikasteak beste hizkuntza batzuk ikasteko erraztasun handiagoa ematen dio haurrari”, dio Baker-ek bere Gidan, funtzio hori kontrolatzen duen garunaren zatia garatuago baitago hizkuntza bakar batean hitz egiten duten beste haurrekin alderatuta”. Halaxe berresten du Gloria Ruizek, familia-giro elebidunean (gaztelania-ingelesa) hazitako hiru seme-alabaren amak, ikastetxe elebidun gaztelania-frantsesa batera joan baitira: “hiru haurrak nabarmen nabarmentzen dira frantsesezko klaseko ikaskideekiko, denek ateratzen dituzte nota bikainak hizkuntza horretan; irakasleek galdetu didate ea etxean frantsesez hitz egiten dugun, hizkuntzan duten azentu onagatik”.
Ikasteko metodoak
Metodorik erabiliena OPOL da (one parent, one language)
Familia elebidun edo eleaniztunek, beren seme-alabekin ama-hizkuntzan komunikatzean, OPOL metodoa erabiltzen dute gehien (one parent, one language -aita/ama, hizkuntza bat-). Adituen arabera, metodo horrek eragiten du elebitasun goiztiarragoa eta sakonagoa. Beste metodorik arruntena inguru bakoitzeko hizkuntza bat da, hau da, haurrak hizkuntza bakar batean azaltzen dira familian eta beste batean gizartean. Hala ere, metodo hori bi gurasoak bigarren hizkuntzan zuzen komunikatzeko gai direnean bakarrik erabil daiteke.
OPOL metodoa, zabalduena izan arren, epe luzera ez da hain egokia, halaxe azaltzen dio CONSUMER EROSKI Gloria Ruiz Ingeles Filologiako doktoreari. Haren ondorioak ez dira soilik gaiaren ikertzaile gisa, baizik eta etxean elebitasunean hazitako hiru seme-alabaren ama gisa izandako esperientzia pertsonalaren bidez ere. Berak eta senar estatubatuarrak OPOL metodoa erabili zuten hasieratik, gaur egun 13,10 eta 8 urteko hiru seme-alabekin, “nahiz eta “aita bat, hizkuntza bat” metodoa erabiltzea gomendatu zidaten, orain dudan esperientziarekin, uste dut hobe izango zela hizkuntza baten metodoa erabiltzea familian eta beste bat gizartean”.
Urteak igaro ahala, bigarren hizkuntzarekiko harremana murriztu egiten da lehen hizkuntzarekin alderatuta.
Gloriaren arabera, arazoa da ezen, urteen joanean, bigarren hizkuntzarekiko kontaktua nabarmen murrizten dela lehenengoarekin alderatuta, hura baita gizarte-testuinguruan erabiltzen dena. “Ikertzaileak, normalean, haur elebidunen hizkuntzaz jabetzea aztertzen aritu dira, baina ez gerora elebitasuna nola garatzen den aztertzen. Txikiak direnean eta seme-alaba bakarrak direnean, erraza da bi hizkuntzen artean oreka handiagoa egotea, baina, bigarren hizkuntzari buruz duten azalpena zenbat eta handiagoa izan, orduan eta txikiagoa da, familiako kide batekin komunikatzera mugatzen bada; beste hizkuntza, berriz, etxean beste gurasoarekin eta anai-arrebekin erabiltzeaz gain, kanpoko testuinguruan nagusitzen da, eta horrek askotan beste hizkuntzarekiko interesik eza eragiten du”, gaineratu du Ruizek, bere kasuan
Metodo batez gain, gurasoek diskurtso-estrategia batzuk ere hartu behar dituzte, hizkuntzak modu trinkoan ikasteko. Estrategia horien artean, Gloria Ruizek "Familiako aldi bereko elebitasuna" izeneko lanean jasotzen duen moduan, funtsezkoa da gurasoek hizkuntzen nahasteari ematen dioten erantzuna koherentea izatea, "bigarren hizkuntzaren erabilera produktiboa errazten edo zailtzen duten testuinguru elebakarrak edo elebidunak sortuz". Bere ikerketaren arabera, haurra bere aitari edo amari beren artean komuna ez den hizkuntzan zuzentzen zaionean, haurrak berak aukeratutako hizkuntzan normaltasunez jarraitzen badu, semeak hautematen du ez dela beharrezkoa beste hizkuntzan hitz egitea, aitak ulertzen baitu eta berak espero duen bezala erantzuten baitu. "Horren aurrean, gomendagarriena gutxieneko ulermenaren estrategia erabiltzea da, haurrak esandakoa ez dela ulertu simulatzea erregistro-aldaketa eragiteko"; nahiz eta guraso batzuek sinetsi estrategia hori erabiltzeak hizkuntzaren arbuioa ekar dezakeela, "hura erabiltzen dutenek berresten dute gurasoari beti bere hizkuntzan hitz egiteko ohitura indartzen dela, hizkuntza horren erabilera aktiboa eta naturala sustatuz".
Halaber, Ruizek aholku batzuk eman ditu erabilitako hizkuntzen artean oreka lortzeko eta bigarren hizkuntzaren erabilera bultzatzeko:
- Aldian behin, ahal den neurrian, bigarren hizkuntzaren sorterrira joatea.
- Etxean materialak erabiltzea, hala nola filmak eta liburuak hizkuntza horretan.
- Giza harremanari eta naturaltasunari lehentasuna ematea: ez du merezi etsaitasunezko egoerak sortzea, haurrak beste hizkuntza bat ikas dezan; ikaskuntza beti naturaltasun egoeran eman behar da.
