Irikaizko aztarnategiak, Zestoan (Gipuzkoa) dagoenak, duela 250.000 urte inguru Behe Paleolitoan sua egiteko erabilitako plaka bat dauka. Aurkikuntza horrek argia eman lezake Homo Heidelbergensisek sua erabiltzeko zuen ahalmenaren gainean.
Egitura zirkular txiki bat da, “nahita” egina, ia metro bateko diametrokoa, basaltozko osagaiekin eta ezaugarri errefraktarioak dituzten bestelako mineralekin. Hori dela eta, egokiak dira suaren beroa aprobetxatzeko, azaldu zuen indusketa horietako zuzendari Álvaro Arrizabalagak. Harri horietako batzuk “bortizki erreta” agertzen dira, eta, ondoren analizatuz gero, erabilitako uneari buruzko datazio zehatzagoa egin ahal izango da.
Gainera, hondakinak beste egitura batetik hurbil daude. Egitura hori “haize-babes” gisa edo txabola baten zati gisa erabil zitekeen, eta kokaleku egokia da sutegi bateko sugarrak bizirik mantentzeko. Arrizabalagak adierazi zuenez, “ez da oso bateragarria” heidelbergensiek gai izan behar lukete material berezi horiek hautatzeko eta horrelako etxerako plaka bat egiteko, eta gero sua kontrolatzeko behar diren ezagutzak ez izateko.
Arrizabalagaren taldea Aranzadi Zientzi Elkarteko arkeologoek osatzen dute, eta duela hamarkada bat hasi zen udan prospekzioak egiten eremu horretan. Denboraldi horretan, harrizko tresna ugari aurkitu dituzte, leku hori mineralak lantzeko erabili ohi zela adierazten dutenak. Ikerketek erakutsi dutenez, gizaki horiek milaka urte eman zituzten leku horretara joaten, agian inguru horrek ehizarako eskaintzen zituen abantailengatik edo lehengai aberatsak izateagatik.
