Maite Garaigordobil Euskal Herriko Unibertsitateko (EHU) psikologoak proiektu bat garatu du ikasleei beren balioak eta portaera sozialak hobetzen laguntzeko. Ekimen honen oinarria jolas kooperatiboak dira, inork irabazi edo galtzen ez dituenak, eta haien helburu nagusia parte-hartzaileen arteko harreman arina sustatzea da. Garaigordobilek ehun jarduera ludiko baino gehiago sortu ditu hiru urteko lana egin duen ikerketa batean, eta Hezkuntza Ministerioak saritu du. “Gizartearen aldeko jarrera sustatzeko eta indarkeria prebenitzeko esku-hartze sozioemozionaleko programa baten diseinua eta ebaluazioa” izeneko azterketa Lehen Hezkuntzako bosgarren eta seigarren mailako ikasleei zuzenduta dago (10 eta 11 urte bitartekoak), eta arrakastaz probatu da Gipuzkoako ikastetxeetan.
Aurreko ikasturtean, bi eskolatako 86 haurrek parte hartu zuten, eta bi taldetan banatu ziren: 54 lagunek hartu zuten parte adituak proposatutako 110 jokotan, eta gainerakoak baztertu egin ziren. Horiek guztiek test bat osatu zuten irailean beren jarrerak ezagutzeko, eta ekainean beste azterketa bat egin zuten batzuen eta besteen emaitzak alderatzeko. Ikerketak erakutsi zuen jolastu ziren ikasleek besteek baino aurrerapen gehiago lortu zituztela autoestimuan, autokontrolerako, komunikaziorako, sormenerako, lotsa gainditzeko eta abarretarako. Baina, gainera, aurrerapenak esanguratsuagoak izan ziren ikasturtea hasi aurretik “garapen sozial, emozional eta kognitibo apala” zuten haurrengan, eta, batzuetan, portaera sozial eta delituzkoak, oldarkortasuna eta ezegonkortasuna ekartzen zituzten.
Espezialistak azaltzen duenez, jolasak “aukera ematen dio haurrari bere pentsamendua garatzeko, beharrak asetzeko, esperientziak lantzeko, emozioak adierazi eta kontrolatzeko, beste baten ikuspuntuan jartzeko, bere buruaren mugak zabaltzeko, lankidetzan jarduten, besteekin komunikatzen ikasteko…”. Ikasleek gizarte-jarrera onak hartzen dituzte -ematea, laguntzea, lankidetzan aritzea, partekatzea eta kontsolatzea-, eta, aldi berean, lehiakortasunaren aurrean taldean lan egiteak duen garrantzia barneratzen dute. “Helburuak elkarren artean erlazionatuta daude, eta bakoitzak bere helburua lortzeko, besteek bere helburuak lortzen badituzte soilik lor dezake”, laburbiltzen du psikologoak.
Beste jarduera bat
Garaigordobilen iritziz, joko horien arrakastaren zati handi bat eskola-programen barruan beste jarduera bat bezala sartzea da, eta ez curriculumaren salbuespen gisa. Esperientzian sartutako ikasleek asteko egun berean jokatzen zuten beti bi orduz, irakasleak eta behatzaile batek gainbegiratuta. Ikerketaren arduradunak eta bere laguntzaileek bilerak egiten zituzten aldian behin, saioak aztertzeko eta hobekuntzak proposatzeko, behar izanez gero.
Psikologoarentzat egokiena jolas-jarduerak espazio zabal batean egitea da, hala nola zentroko gimnasioan edo antzeko egonaldi batean. Jolasak hasi aurretik —bi edo hiru egoten dira klasean—, haurrak zirkulu bat osatuz esertzen dira, eta irakasleak arauak azaltzen dizkie. “Ipuin moralak” atalean, adibidez, ikasleak lauzpabost jokalariko taldetan banatzen dira, eta guztien artean mezu moral inplizitu bat duen kontakizun bat asmatu behar dute, gero dramatikoki adierazten dutena. Ondoren, eztabaida-denbora bat irekitzen da, eta hainbat galderari erantzuten diete.
Beste jolas kooperatibo bat “Musika eta elkarteak” da, eta fantasia, komunikazioa, irudimena eta sormena suspertzen ditu, musika-pieza bat modu lasaian entzutean haurrek hautematen dituzten sentsazioen bidez. Ondoren, jokalari bakoitzak paper batean deskribatzen du musika entzutean imajinatu duen egoera edo eszena, eta txartel guztiak poltsa batean sartzen dira. Ondoren, haurrek, txandaka, atera eta ozenki irakurtzen dituzte, besteen emozioak ezagutzeko.
Hutsune garrantzitsua
Ikerketaren egileak badaki badirela ikastetxe batzuk, beren aldetik, mota horretako programak garatzen saiatzen direnak, ikasleen zeharkako hezkuntza izenekoa hobetzeko. Hala ere, azpimarratu du arlo horretan “oraindik asko dagoela egiteko”, eta erakundeen inplikazio zuzenak bakarrik emango liekeela ikastetxeei jarduera horien aldeko apustua “modu erregularrean” egiteko aukera, eta ez soilik noizean behin, askotan gertatzen den bezala. “Oraindik ere hutsune handia dago arlo horretan. Garapen moraleko programak diseinatu behar dira, haurrak besteen arazoekiko sentikorrak izan daitezen eta elkarrizketa, tolerantzia, indarkeriarik eza eta oldarkortasunik eza bultzatzeko”, nabarmendu du adituak.
Maite Garaigordobilek zuzendutako taldeak ikasleei galdetu zien ea jolasen ondorengo eztabaidek ezertarako balio izan dieten, erantzun zuten ikasi zutela pentsatzen dutena adierazten eta besteekin akordioak lortzen; lagunak egiten, besteak errespetatzen eta gatazkak konpontzen; besteen iritziak entzuten eta errespetatzen, eta beren burua gehiago ezagutzen. Jolasak ikasleek ikaskideengan zuten konfiantza areagotu zuen, batzuei beren uzkurdura gainditzen lagundu zien eta arauak gehiago betetzea sendotu zuen. Hala ere, adituak zehaztu du esperientzia horren eta beste batzuen arrakastak ez duela inoiz ondorio iraunkorrik izango balioetan oinarritutako hezkuntza eskola-ordutegira mugatzen bada eta etxean etenik ez badu.
