Adinekoentzako edo dispatxadatsuentzako elikagai eta ontzi egokituak

AINIA Elikagaien Institutu Teknologikoa da horretan aritzen den zentroetako bat. Teknologia eta Prozesuen Departamentuan lan egiten duten ildoetako bat biztanle-talde desberdinen beharrei erantzuteko diseinatutako produktu berriak garatzea da.

“Adineko pertsonek, beren beharretara egokitutako produktuak ez ezik, nutrizio-osagai jakin batzuk ere behar dituzte, hala nola bitaminak, mineralak, kaltzioa, burdina…”, azaldu du Beatriz Pérez Graells nekazaritza-ingeniariak eta sail honen arduradunak.

Adibidez, okintzako produktuetarako erabiltzen den burdina mikrokapsulatua. “Gustu txarra nabaritu gabe hartzea da helburua. Izan ere, panel sentsorialekin ere lan handia egiten dugu produktuak biztanleria-mota bakoitzaren egoera eta beharretara egokitzeko”, dio adituak.

Zehazki, talde honetan aromak, osagaiak eta prestatutako elikagaiak garatzen dira. “Barazki-purea sortzen dugu, hainbat mantenugairekin aberastua, ohiko testura ez duen oilaskoa, bigunagoa irenstean eztarria trabatzea saihesteko. Eta hori guztia mikrouhin-labean berotzeko, erraz irekitzeko eta ondo kozinatzeko aukera ematen duen balbula batekin”, erantsi du ingeniari honek.

Diseinatu duten beste produktuetako bat esnearekin disolbatzen den hautsa da, eta nutrizio-eskakizun oso espezifikoak ditu, proteina-eduki handia du eta, batez ere, jateko gogoa galtzen duten pertsonentzat pentsatuta dago.

Produktu espezializatu horiek ez dira oraindik supermerkatuetara iritsi, baina denbora kontua besterik ez da. “Enpresak gero eta konbentzituago daude elikagaien pertsonalizazioa gero eta beharrezkoagoa dela”, dio Pérez Graellsek. “Kontua ez delako adinekoentzat bakarrik egitea, baita era askotako biztanleentzat ere, gauzak heltzeko arazoak dituzten pertsonentzat, irensteko zailtasunak dituztenentzat, artritisarentzat edo gaixotasun-ondorioak dituztenentzat”, azaldu du.

Espainian 4,3 milioi gizon eta emakume baino gehiago daude ezgaitasunen bat dutenak, Estatistikako Institutu Nazionalaren (INE) arabera, 2022ko “Ezgaitasuna, autonomia pertsonala eta mendekotasun-egoerak” inkestan. Kopuru horiek erakusten dute pertsona horiei produktu eskuragarriagoak eskaini behar zaizkiela beren independentziarekin laguntzeko.

“Irisgarritasuna arrapala batean pentsarazten digun zerbait da, baina kontzeptu askoz zabalagoa da. Gure bizitzako testuinguru guztietan dago, zeharkakoa da”, dio Paloma Cid-ek, ONCE Fundazioko Irisgarritasun eta Berrikuntza Zuzendaritzako terapeuta okupazionalak. “Pertsona askok dituzte indar-arazoak, eta ezin dute ontzi normal bat ireki, edo ezinezkoa zaie janaria prestatzea, zuritzea eta fruta ebakitzea”, dio.

Goi-mailako zenbait ikastetxek tresna batzuk garatu dituzte Paloma Cidek ongi deskribatzen duen egoera aldatzeko.

Cambridgeko Unibertsitateak, Erresuma Batuan, Admiton Calculator sortu du. Tresna horren bidez, produktu edo zerbitzu bat erabiltzeko eskakizunak direla-eta erabili ezin duten pertsonen kopurua ebalua daiteke. Ikusmena, entzumena, pentsamendua, trebetasuna eta mugikortasuna dira erabiltzaileek —16 eta 85 urte bitartekoek— kalkulagailu horretara sartzen direnean baloratzen dituzten parametroak.

Bazteron Calculatorrek Mondragon Unibertsitatea inspiratu zuen bere tresna garatzeko, Inklugi izenekoa, ONCE Fundazioarekin elkarlanean. Tresna horren bidez, produktu edo zerbitzu baten ezaugarriak sar daitezke, eta, horietatik abiatuta, diseinu horretatik kanpo geratzen diren pertsonen ehunekoa kalkula daiteke. Helburua da bazterkeria-maila kuantifikatzen eta produktu eta zerbitzu berriak garatzeko diseinu irisgarriari lehentasuna ematen laguntzea.

Inklugi erabiltzen hasteko, nahikoa da produktu edo zerbitzu bat erabiltzeko behar diren urratsak webean sartzea. Ondoren, erabilgarritasunari buruzko galdera batzuei erantzun behar zaie, ikusmen-, entzumen-, ezagutza-, trebetasun- eta mugikortasun-gaitasunak baloratuz. Datu horiekin, Inklugik lehen aipatutako balioen ikuspegitik baztertuko litzatekeen populazioaren ehunekoa ebaluatzen du. Era berean, diseinu integratzailearen ikuspegitik diseinatzeak duen garrantziaz kontzientziatzea eta sentsibilizatzea du helburu tresna horrek.

NaviLens da produktu eskuragarriagoak egin nahi dituen beste proiektu espainiar bat —kasu honetan, ikusmen-urritasuna duten pertsonentzat—, Alacanteko Unibertsitatearekin lankidetzan garatua. Kontraste handiko koloretako produktu karratuen ontzietan hondo beltzean sartzea da teknologia hori.

Erabiltzailearen telefono mugikorreko aplikazio batek kode hori irakurtzeko gai da, hiru metroko distantziatik (QR bat edo barra-kode bat irakurtzeko behar dena baino 12 aldiz urrutiago) eta zuzenean fokatu beharrik gabe. NaviLens-ekin ozenki irakur daiteke osagaiei, alergenoei eta birziklatzeari buruzko informazio guztia. Espainian, Kellogg’s, Coca-Cola edo Ariel marketako produktu batzuek erabiltzen dute.

ONCE Fundazioak laguntza-produktuak diseinatzen ere lagundu du. Ezgaitasunari buruzko hitzarmena dute Errege Patronatuarekin. Horren bidez, urtean bost produktu berri diseinatzen dituzte 3D-tan, eta web orrian jartzen dituzte, edonork doan deskargatu eta inprimatu ditzan. Norbaitek 3D inprimagailurik ez badu, fundazioak ere ematen du zerbitzu hori. Eskura dauden produktuen artean, erraz irekitzen den tapoi bat edo mahai-tresnetarako kirten bat daude.

Merkaturatutako produktuen kopurua txikia bada ere, ikerketa-ildo asko daude martxan. Proposamen berritzaile horiei esker, epe laburrean askoz gehiago garatu ahal izango dira. Izan ere, azalera handietan barautsentzako edo begetarianoentzako espazioak badaude, ez dirudi hain zentzugabea adinekoentzat edo ezgaitasuna duten pertsonentzat egotea. Hala ere, lehenago, beharbada, berariazko araudi bat edo hura identifikatzeko zigilu bat eduki beharko litzateke.