Amagandiko edoskitzea espazio publikoetan, beharrezkoa al da lege bat hura babesteko?

Edoskitzea ez da aurrez ezarritako ordutegien arabera arautzen. Adituek aldezten duten bezala, pekearen eskariz izan behar du. Haurtxo bati bularra etxean ematea ez da arazo ama batentzat, baina, batzuetan, jendaurrean egitea da, kalean, udal-igerilekuan, zineman, metroan, museoan edo merkataritza-gunean, besteak beste. Eta, orduan, emakumeak erabaki du seme-alabak ez maitatzea.’

Duela hamar urte, ‘Edoskitze Ohiturei buruzko Inkesta Nazionalak’, Amagandiko Edoskitzearen Mundu Ekimenak bultzatutako ikerketa batek, erakutsi zuen ama askori “deseroso” gertatzen zitzaiela edoskitzea jendaurrean: %43rentzat edoskitzearen eragozpena zen; %14rentzat, haurrari bularra emateari uzteko arrazoietako bat; eta %9rentzat, bularra emateko arrazoia.

2020an, Elvie España barometroa: Edoskitzeak, amaren eta gizartearen arabera, datu argigarriak ematen zituen:

• Amen %40 deseroso zeuden titia jendaurrean ematen.
• Emakumeak (% 60) ez ziren hain eroso sentitzen beste batzuk mutilak baino (% 81). Hau da, emakumeen % 40k esan du ez dela gustura sentitzen bularra ematen, eta gizonen % 19k bakarrik.
• 10 espainiarretik 6k aitortzen zuten komunean edo bereizitako gela batean ezkutatu zirela esnea atera ahal izateko, eta, hala, ez zutela jendaurrean egiten.

Eta 2022ko abenduan, beste azterlan batek, oraingoan LOLA MullenLowek eta LinQ Market Research Españak egina, 18 eta 50 urte bitarteko 200 emakumek ematen edo eman dute bularra, zifra gehiago ematen ditu:

• Emakumeen %52 ezkutatu edo gorde egin behar izan zen bularra leku publiko batean emateko.
• % 63,5 epaituta sentitu ziren bularra ematen zuten bitartean.
• Emakumeen % 15i modu aktiboan eskaini zien arreta, eta tapartzera, espazio erreserbatuago batera, edoskitze-gela batera edo bainugela batera joateko gonbita egin zien. Zenbait amek ere onartzen zuten sinetsi eta betatu egin zituztela.

Jendaurrean maitatzea aukera pertsonala den arren, erraza da jakitea zergatik emakume askok ez dieten bularra ematen espazio publikoetan: lotsa, lotsa, lotsa edo erreakzioaren beldurra. Izan ere, ez dira gutxi jarduera horrek eragozpenak edo eskaintzak sortzen dizkiela adierazten dutenak. Zenbaiten ustez, errespetu falta da, eta are gehiago amagandiko edoskitze luzea bada (haurrak bi urte edo gehiago izan arte egiten dena).

Gatazka horren ondorioz, behin eta berriz agertzen dira amagandiko edoskitzea jendaurrean defendatzea eskatzen duten ahotsak. Horregatik, azken inkestaren arabera, emakumeen % 85ek beharrezkotzat jotzen du amen eta haurren eskubide hori babestuko duen lege bat.

Amagandiko edoskitzea haurrentzako eta amentzako giza eskubidea delako, eta sustatu eta babestu egin behar delako. Hala aitortu zuen Nazio Batuen Giza Eskubideen Kontseiluak (NBE), 2016ko azaroaren 22an, jakinarazpen batean, herrialdeei hori ziurtatzeko ahalegina egiteko eskatzen zien. Hala, Estatu Batuetan (2018), Erresuma Batuan (2010) edo Txilen, adibidez, emakumeek legez bularra eman dezakete jendaurrean nahi duten edozein lekutan; debekatzea diskriminatzailetzat jotzen da.

Espainian, ordea, ez dago eskubide hori arautzen duen legerik: ez da debekatzen, baina ez da abalatzen. Printzipioz, eskubide hori Emakumeen eta Gizonen Berdintasun Eraginkorrerako 3/2007 Lege Organikoan jasota dago (Berdintasunerako Legea), amatasunaren babesa eta diskriminaziorik eza bermatzen baititu. Honela dio 8. artikuluan: “Sexuagatiko zuzeneko bereizkeria da haurdunaldiarekin edo amatasunarekin lotutako emakumeen aurkako tratu oro”. Beraz, ez da espezifikoa, ez eta ama batzuek jasotzen dituzten presioak saihesten ere.

Aldiz, bi autonomia-erkidegok bakarrik ematen dituzte berme gehiago:

• Euskadin, osasun-sistemako pertsonen eskubideei eta betebeharrei buruzko Adierazpenaren (2015) 9. artikuluan, adierazten da emakumeak eskubidea duela “amagandiko edoskitzeari buruzko informazioa eta prestakuntza jasotzeko, haurren elikaduran haren erabilera sustatzeko” eta “seme-alabak edozein espazio publikotan bularra emateko eskubidea erabiltzeko”.
• Valentziako Gorteek legez besteko proposamen bat (PNL) onartu zuten 2016. urtean: “seme-alabak edozein eremu publikotan bularra emateko eskubidea, bai eta haur horiek bularra emateko duten eskubidea ere”.

Gure herrialdean dagoen lege-hutsune horren aurrean, Teta & Teta irabazi-asmorik gabeko erakundeak, ‘Nor negar egiten duen ez bularra’ ekimenarekin, 500.000 sinadura biltzeko asmoa iragarri du, Legebiltzarrera lege-aurreproiektu bat eramateko. Aurreproiektu horretan, “edoskitze naturalerako eskubidea modu eraginkorrean babestuko duten beharrezko eta integraleko arau-neurriak jasoko dira, horri lotutako edozein bereizkeria-egoeraren aurrean, zuzenekoa edo zeharkakoa, espazio publikotik kanpo uztea barne”. Oraingoz, hau da zure eskaera Υ.org plataforman.

Iritzi berekoa da Alba Amagandiko Edoskitze taldea, beren webguneko sarrera batean diotenez: “Legeak edo araudiak garatu behar dira, edozein tokitan edoskitzeko eskubidea askatasunez erabiltzen denean, jendearentzat zabalik dagoen edozein gunetan edo bertara joateko eskubide osoa duen edozein gunetan emakume oro mugatzea, debekatzea, mugatzea edo iraintzea eragozteko”.

Espainiako Pediatria Elkarteko (AEP) Amagandiko Edoskitze Batzordea ere norabide berean agertzen da honako hau adierazten duenean: “komenigarria litzateke, beste herrialde batzuetan bezala, beharrezko neurriak (hezkuntzakoak eta legezkoak) hartzea, bai amek bai seme-alabek eskubide hori behar duten moduan eta tokian erabili ahal izan dezaten. Horrela, haurrei eta amei ez ezik, gizarte osoari ere mesede egingo diegu”.

Harago doa Nuria Benito, Amamantaren aholkulari juridikoa, bularra ematen laguntzeko taldea: “Familien legean atal berezi bat sartzeko aukera itzela galtzen ari da, adingabeari bularra emateko eskubidea bermatzeko”. Abokatuaren arabera, bertan jaso beharko lirateke baldintza eta berme hauek: establezimendu pribatu eta publikoetan nahiz enpresetan, “adin txikikoa amaren barruan baretu eta elikatu ahal izatea, gainerako erabiltzaileek edo kontsumo edo lan zentro horien titularrek adierazi, jazarri edo beldurtu gabe”. Izan ere, egungo araudia, zalantzarik gabe, ez da nahikoa berariazko babes bati dagokionez. “Beste herrialde batzuetatik urte batzuetara gaude, eta berariaz aipatzen dute zein kasutan ezin den eskubide hori mugatu haurraren interes gorena lehenesteagatik”, dio Benitok.

Pertsona gehienek bularra jendaurrean ematen duten amei laguntzen badiegu ere, litekeena da hasieran deseroso sentitzea. Hona hemen adituen aholkuak:

• Etxetik atera aurretik, aukeratu non maite duzun. Beste ama batzuk haurrekin dauden tokietatik hasten da (parkea, kafetegia…). Edo nahiago duzu bularra emateko gela duen lokala? Ez egin bainugela publiko batean.
• Pentsatu zer posiziotan elikatzen den ondoen zure umea. Hala, ez duzu edoskitze-jarrera aldatu beharrik izango, jarrera egokia lortu arte.
• Hasierako lotsa edo lotsa gainditzeko, lehenengo aldiz amesten du, ama zaharragoekin batera (ama, amaginarreba, arreba, laguna).
• Izan ezazu errespetuzko erantzuna zure haurrari bularra ematen diozun bitartean traba egiten dizuten iruzkin edo jarreren aurrean. Ez da delitu jendeari titia ematea.
• Titia ematean, gutxien ikusten dena bularra da, baina konbentzitzen ez baduzu eta oraindik eroso sentitzen ez bazara, modu diskretuagoan egin dezakezu. Nola estali bularra emateko eta ikusi gabe egiteko? Bularra emateko elastikoak, haur-eramaileak, fularrak, zapiak edo estalgarriak (bularra emateko manta) erabil ditzakezu.

Eremu publiko batean bazaude, barruan nahiz kanpoan, inork ezin dio bularra eman zure haurrari. Ez zarete legez kanpoko ezer egiten ari. Beraz, aurpegiratzen badizute, “ez izan zalantzarik eta deitu poliziari, behar izanez gero”, Amamanta bularra ematen duen taldetik animatuko zaituzte.

Eta establezimendu pribatua bada? Gauza bera. “Ezin dira onartu. Eskubide horrek ahalmena ematen die negozio baten jabeei bezero jakin batzuk beren negozioetara sartzea ez onartzeko, baldin eta indarkeriaz jokatzen badute, jendeari edo gainerako erabiltzaileei eragozpenak sortzen badizkiete edo ikuskizuna edo jarduera behar bezala garatzea oztopatzen badute. Baina gehiegikeria bat izango da eskubide hori erabiltzean, sarbidea nahierara edo bereizkeriaz murrizteko erabiltzen bada”, diote Amantaren zerbitzu juridikoak. Orduan, zer egin? Begira zer gomendatzen den:

• Ez atera lokala.
• Eskatu erreklamazio-orria.
• Beharrezkoa bada eta jazarpenean irmo irauten badute, jakinarazi poliziari. Gertatutakoaren akta egin dezatela eskatu die udaltzainei.
• Aktarekin eta erreklamazio-orriarekin, dagokion Udala ikusi du dagokion kexa aurkezteko eta negozioa dagoen herriko Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegora jo du (deskargatzeko moduko erreklamazio-orriaren eredua).
• Kontatu sare sozialetan. Zure esperientziak familia gehiagori lagun diezaioke.