Oporretan errutinak hausten ditugu elikaduran, ordutegietan… eta gure seme-alabekin. Gero ohera joateko edo izozkiren bat hartzeko esango diegu. Baina erlaxazio horrek ondorioak ditu hain malguak ez garenean: haserreak, kasketak eta bi aldeek garrasi egiten dute. Horregatik, udan, ikasturtean bezala, jarraitu egin behar da mugekin eta oihu egin gabe heziz. Adimen emozionalean aditua den emakume baten eskutik, nola egin kontatuko dizugu ahotsik altxatu gabe.
Gure seme-alabak oihu egin gabe hezi daitezke? Adituek baietz diote. Lan zaila izango da, baina ez ezinezkoa, eta hainbat arrazoirengatik. Ez da adibide ona. Oihu egitea hitzezko indarkeria mota bat da, norbaitek entzutea eta gure ideiak edo mugak ezartzea nahi dugunean erabiltzen duguna. Guraso gisa gainditzen gaituzten egoera jakin batzuen aurrean kontrola galdu dela adierazten du. Baina txikienekin ahotsa altxatzeak ondorioak ditu: frustrazioa, tentsioa, segurtasunik eza, autonomia txikia (ez dakizu zer egin oihu egin arte) eta beste hainbat arazo, zenbait ikerketak erakusten duten bezala.
Pittsburgheko Unibertsitatea eta Michigango Unibertsitatea, biak AEBn, elkarlanean aritu ziren ikerketa batean. Ikerketa hori 2014. urtean argitaratu zuen aldizkariak. Txileko garapena ia mila familiaren portaeraren jarraipena egin zuten. Gurasoen % 45ek eta gurasoen % 42k onartu zuten 13 eta 14 urte bitarteko seme-alabak oihu egin eta, kasuren batean, iraindu izana. Eta hitzezko indarkeria horren ondorioak ez ziren gutxi izan, zientzialariek egiaztatu zutenez: jokabide-arazoak, hala nola, eztabaida eta borrokak lankideekin, eskolako errendimenduan zailtasunak, gurasoei gezurrak esatea, dendetan lapurretak egitea eta bat-bateko tristuraren eta depresioaren sintomak.
Harvardeko (AEB) Medikuntza Eskolako beste azterlan bat frogatu zuen garrasiek, hitzezko tratu txarrek, umiliazioak edo hiru elementuen konbinazioak etengabe aldatzen dutela haurren garunaren egitura. Eta beste lan berriago bat Montrealgo Unibertsitateko eta Sainte-Justine Unibertsitate Zentroko (Kanada) ikertzaileek egin dute, eta hori berresten du; izan ere, esaten du haur bat oihukatzea, torta bat ematea, abofeteatzea edo laztantzea bere garun-zirkuituak alda ditzakeela beldurretik.
Irudia: gabriore
Seme-alabak oihurik gabe hezteko aholkuak
Inoiz kontatu al duzu hamar aldiz garrasi bat ez egiteko? Ziur teknika hori probatuko zenuela, beste teknika batzuk ere erabiliko zenituenez, semaforoa (gorriz, itxaron eta lasaitu egiten gara; anbar-ean, pentsatu; eta berdez, hitz egiten dugu) edo zuhaitza erlaxatzea (arnasa astiro hartu behin baino gehiagotan), izenik ez dutela jakin gabe.
Azken urteotan oso ezaguna den beste metodo bat errinozeronte laranjaren erronka . Lau seme-alabako ama estatubatuar batek sortu zuen, eta urtebetez seme-alabak oihu egiteari utzi eta esperientzia blog batean partekatzea pentsatu zuen. Eta lortu zuen. Bere ideietako batzuk: begiak itxi eta bake-leku batean imajinatzea, musika entzutea, arnasa sakon hartzea, une batez lekutik urruntzea, gorputza astintzea, gaizki egiten dutela uste duzun hori egiteari utzi arte txalotzea…
Metodo bitxi hori probatu dezakezu asteburu batean, aste oso batean edo opor hauetan, eta urteko gainerako egunetan jarraitu. Ez ahaztu laranja-koloreko zerbait (eskumuturreko bat, eraztun bat edo azazkal margotuak) eramateaz, beti gogoan izateko erronka eta zure helburua zure familiarekin edo lagunekin partekatzeko, lagungarri eta gogorarazle izan zaitezen (beste hau ere badu: Facebookeko komunitate hau ). Apuntatu noiz oihukatzen duzun eta zu hobeto ezagutzeko arrazoia, eta aurreratu une horiek, eta, garrasi egin behar baduzu, egin ezazu, baina ez zure seme-alabei.
Baina oihurik gabe hezteko gomendatzen dituen jarraibideei jarraitzera ere animatzen zaitugu. Sonia Martínez, psikologoa, adimen emozionalean aditua eta Madrileko Crece Bien zentroetako zuzendaria:
- Aurrea hartzea. Udan seme-alabek mugak probatzen dituzte, noraino irits gaitezkeen ikusten saiatuz. Ohiturak malguagoak dira: geroago ohitzen dira, izozki bat jaten dute, geroago afaltzen dute, marrazki bizidun gehiago ikusten dituzte… Baina egunero ez, eta haurrak, errutinetara ohituta, ez du ulertuko. Nola saihestu haserreak eta garrasiak? Aurrea hartuz. “Esango diegu, uda denez, errutina batzuk saltatuko ditugula, zenbait gauza egin behar dituztela, antolatu behar direla… Baina esango diegu salbuespen bat dela eta ez arau bat”, esan du Martinezek, beti egongo baitira beste arau batzuk.
- Lehenbizikoari eta haren ondorioei obeditzea. Mugak jartzeko maiz garrasi egiteagatik edo portaera txarra , baliteke haurrak tonu horren aurrean erantzun bat ematen ohitzea, eta, garrasi egin arte, ez aldatu jarrera. Eta lehena izan behar du. Bai, lehenengoan. “Gurasoek gauzak bost aldiz errepikatu behar ez dituztela ikasi behar dute, horrek garrasiak, neurriz kanpoko zigorrak eta gure haserrearen azpian jardutea eragiten baititu”, azaldu du psikologoak. Hori lortzeko, denbora bat eman dakieke (hamar ere baditugu, eta dena jasota egon behar du, adibidez), eta horren berri eman behar zaie lehenago, baina “lehenengoari kasurik egiten ez badio, esan behar diogu pila bat sentitzen dugula, eta aurrez haiekin hitz egin dugun penalizazioak beteko ditugu: ez ikusi marrazkirik, ez joan igerilekura lagunekin…”, dio. Aldez aurretik agindutako eta erraz eta berehala egiteko moduko ondorioekin —ez zigorrik—, erantzukizuna hartzeko eta erabakiak hartzeko gaitasuna uzten zaie. Eta hori guztia garrasi, xantaia, iseka edo manidarik gabe, “jakinaren gainean egongo zara”.
- Haurrak direla ulertzea. “Haurrak ez obeditzea edo egin behar duena ez egitea ikasteko aukera gisa ikusi behar dugu. Erregulatzen ikasi behar du, itxaroten jakin, erantzukizuna hartu, erabaki on bat hartu…”, dio adituak. Eta adi:batzuetan gertatzen da hainbeste gauza eskatzen dizkiegula aldi berean gu ere ez garela gai egiteko, eta txikiak ez du egiten, eta gure haserrea neurrigabea da. Praktika hori alda dezakegu.
- Nola hitz egin eta komunikatu familian. Seme-alabei oihu egitean, sastatu egin behar dute kasu egin diezaieten. Zer moduz xuxurlekin hitz egiten badugu? “Gure zentroetan egiten dugu, eta zur eta lur geratzen dira. Arreta handia jartzen dute”, dio Martinezek. Komeni da, hitz egin aurretik, gugana hurbiltzea, begietara begiratzea eta egiten ari dena egiteari uztea. Eta beste aholku bat: etxean “eskerrik asko, mesedez, lagunduko didazu… Askotan laguntzen diegu haurrei kanpora ondo portatzen, baina ez diegu esaten gurekin edo anai-arrebekin atseginak izan behar dutenik”, dio espezialistak.
- Nola esan “oso gaizki egiten ari zara” oihurik gabe . Kontuz ibili, sorbalda jo, txartel laranja erakutsi… adingabearen arreta erakartzeko modu “klabeak” dira, eta, aldi berean, oihuak, hitzaldiak eta diskurtsoak saihesten dira. Baina gero, haurra lasai dagoenean, beste egun batean edo gauean, hitz egiteko eta hobeto egin dezakeen eta bihar nola hitz egin esateko unea izango da. Seme-alaba zaharragoekin, etxeko arauak hozkailuan jarri eta sinatu daitezke. Eta boligrafoz betetzen ez den araua seinalatze hutsarekin, ez da beharrezkoa ez errepikatzea.
- Aspertuta, haur batzuek txintxo egiten diote anaiari, gauzak botatzen dituzte, atera eta ez dute jasotzen… Gogaitu egiten dute. Hori gerta ez dadin, gurasook antolatzen ahal dizugu udan hain denbora libre zabala: orain pintatu, gero bakarrik jolas egin puzzle batekin, eguerdian dantzatu… eta haiekin jolastu. “Helduekin jolasteko denbora behar dute. Batzuetan, nahikoa da haiekin gaudela erakusteko, hezteko, gaizki zer dagoen esateko eta zuzentzeko”, aitortu du psikologoak.
- Anai-arrebekin hitz egitea. Entretenitu egiten dira, baina haien artean ere arazoak sortzen dira. Norentzat anai-arreben arteko borrokak geldiaraztea eta hazi ez daitezen, jarraibide batzuk eman behar zaizkie besteari behar dutena adierazteko edo akordioak lortzeko. Alde horretatik, funtzioak izendatzeak ere lagundu egiten du: batek jaso dezake, beste batek jokoa egun batean aukeratu…
- Geroko oihuak saihesteko. Udan ardura eta ohitura txikiak har ditzakete: jostailuak bildu, etxean lagundu eskuoihalak tolesten, hondartzako poltsa prestatu, oheak egin, mahaia bildu eta jarri… Haurrekin jartzen badugu, arazo horiek ez ditugu nerabezaroan izango.
- Motibazioa. Adibidez, puntu-taula lagungarri izan daitezke. Guztiok, gurasoak barne, gure erantzukizunak betetzen baditugu eta astean bost puntuetatik lau lortzen baditugu —egun bat falta da—, larunbatean eta igandean plan berezia egingo dugu familian. Gauzak ongi egitea motibagarria da. Eta gehiago ezagutu. Zergatik ez saritu eta ez zoriondu familian ondo komunikatzeagatik garrasirik gabe?
- Eta garrasi egiten badiegu? Egokiena da, haserretzen bagara, lehenik sakon arnastea –eta are irten gaitezen tokitik–, lasaitzea eta, gero, harekin hitz egitea. Adibide ona izango da, baina baita jarduteko modu bat ere, haiek haserretzen badira irakatsi behar dieguna. Semaforoaren teknikak ere funtzionatzen du. Baina batzuetan nerbioak eta formak galtzen ditugu. Orduan, “esan beharko zaio gaizki egin duela, baina guk ere bai, garrasi egiteagatik. Barkamena eskatuko diogu, eta berak ere egiteko aukera emango diogu, ez duelako garaiz jantzi edo mahaia jaso… Eta beste bat emango diogu, marrazki batekin konpontzeko, etxean laguntzeko… Gainera, plan bat proposatuko dugu elkarrekin, hurrengoan nola jokatu eta nola hobetu ikusteko”, azaldu du Sonia Martínezek.
- Denok garrasi egiten dugunean. Familian hasi bagara garrasi egiten, irainak agertzen badira, ez gara atseginak… zaila da atzera egitea. Baina aurrera begira daiteke espezialistak azaltzen duen erronka batekin: egunero jabetuko gara nola igo dugun ahots-tonua (erdikoa, altua edo baxua) eta “autopuntuatuko dugu”, eta emaitza positiboa bada, sari sinboliko txiki bat emango dugu (eskuekin talka egitea, besarkada bat, ibilaldi bat elkarrekin, txokolate gogokoena erostea…).
