Kutsadura digitala: horrela da gure jarduerak Interneten duen ingurumen-inpaktua

Sinestezina iruditu arren, ingurune digitalean egiten den edozein jarduerak sortzen ditu berotegi-efektuko gasak. Etengabe operatiboak diren eta energia asko kontsumitzen duten kable, datu-zentro eta zerbitzarien sare batean oinarritzen da Internet.

Sare horretara konektatutako banakako gailu bat erabiltzen dugun bakoitzean, hala nola mugikor bat edo ordenagailu bat, elektrizitatea behar duen azpiegitura bat jartzen da martxan, informazio hori zerbitzarien bidez biltegiratu eta transmititzeko.

“Espainian, mugikorra kargatzeak bost kilogramo CO2 baliokide sortzen ditu urtean; mahai gaineko ordenagailu bat erabiliz gero, berriz, zortzi orduz, 25 kg CO2 inguru. Bi ekintza horiek hozkailuaren antzeko kontsumoa dute urtean. Gailu elektronikoen bizi-ziklo osoa kontuan hartzen badugu, hau da, materialak lortzea, fabrikazioa, paketatzea eta garraioa eta, azkenik, berreskuratzea eta birziklatzea kontuan hartzen baditugu, kopuru hori 5 eta 20 aldiz handiagoa da, hau da, tona-ordenaz hitz egiten hasiko gara”, azaldu du GFT enpresako Gonzalo Ruiz de Villak, eraldaketa digitalean espezializatuta dagoen enpresak.

• Zure mugikorrak lur arraroak ditu, badakizu nola eragiten dion ingurumenari?

Datu horiek gorabehera, eraldaketa digitala funtsezko tresna da mundu jasangarriagorako bidean. Teknologia berrietan oinarrituta, energia eta baliabideak aurrezten dira. Adibidez, garapen digitalak komunikatzeko modua aldatu du, denborak bizkortu eta mugak kendu ditu, eta lan-eredua aldatu du, presentzia fisikoaren ordez telematikoa erabiliz. Teknologia digitalak gaur egun dituen abantaila eta aplikazio ugarien bi adibide besterik ez dira. World Economic Forum-en arabera, digitalizazioak munduko emisioak %35eraino murriztu ditzake hurrengo hamarkadan.

Digitalizazioak, ordea, alde iluna du:

• Hasteko, mundu digitalera iristeko aukera ematen diguten gailuak fabrikatzeko, azpiegitura handiak edo erabilera pertsonaleko gailu txikiak izan, karbono-aztarna handia dago.
• Ingurune digitalean egiten den jarduera bakoitzak ingurumen-bidesaria du. Nabarmena da, halaber, ekosistema teknologiko hori martxan mantentzeak eragiten duen emisioen garrantzia, eta etengabe aktibo egotea eskatzen du.
• Azken kate-maila arte, teknologia operatiboa izateari utzi eta hari uko egin behar zaionean, ondorioak ditu planetarentzat.

Kutsadura digitala jarduera digital baten ondoren dagoen karbono-emisioen multzoa da. Datu-zentroek, sare-azpiegiturek eta kontsumo-ekipoek ingurumen-aztarna garrantzitsua dute. The Shift Project (TSP) erakunde frantsesaren arabera, zeinaren helburua baita klima-aldaketari aurre egitea eta erregai fosilekiko mendekotasuna murriztea, emisio globalen %4 poluzio digitalak eragiten ditu. Ezer aldatzen ez bada, ehuneko horren hazkunde ikusgarria iragartzen du. 2030ean, atmosferara askatzen den co2-aren %40 izan liteke kutsadura digitala.

‘Teknologia digitalak Europan: bizi-zikloaren ingurumen-ikuspegia’ azterlanaren arabera, Europako Batasunean ingurumen-inpaktua ehuneko horretara iritsi da. Kontinenteko berotegi-efektua eragiten duten gasen (BEG) emisioen % 40 da kutsadura digitala.

Teknologia digitalen eragin handiena gailuak fabrikatzean gertatzen da (%54). Ingurumen-inpaktuen %40 metal-meatzaritzako baliabideak agortzearekin eta baliabide fosilak erabiltzearekin lotuta dago, batez ere gailuak fabrikatzeko fasean. Halaber, Europako Batasuneko elektrizitate-kontsumoaren %10 inguru teknologia digitaletarako erabiltzen da.

Kutsadura digitala hiru alderdi nagusitatik landu daiteke: fabrikatzaileak, web orriak biltegiratzen eta gordetzen dituzten datu-zentroak, eta sarbide-sareak, kableak eta datuak garraiatzen dituzten antenak. The Big Three (Hiru handiak) teoria da, Jon Koomeyk sortua, ingurumenaren gaineko eragin teknologikoan aditua.

“Dagoeneko lanean ari gara teknologiaren jasangarritasuna hobetzeko, hala nola datu-zentroak elikatzeko energia alternatiboen erabilera —informazio-kantitate handiak non gordetzen diren—, hardware-gailuen eraginkortasuna —teknologiaren alde ukigarriarekin zerikusia duen guztia—, eta, neurri txikiagoan bada ere, softwarearen eraginkortasunean ere lanean hasi gara, zati ukiezinean, hala nola aplikazio edo gizarte-sareetan”, Calero Unibertsitateko katedraduna.

Programa edo aplikazio bat diseinatzen denetik erretiratzen den arte, energia-kontsumo bat dago, eta, beraz, kudeatu beharreko karbono-aztarna bat. Kalkulatzen da softwareak munduko elektrizitatearen %10 kontsumitzen duela, eta, beraz, iraunkorragoa izateak karbono-aztarna murrizten laguntzen du. Honela azaltzen du Calerok: “Software-aplikazioak funtzionaltasuna lortzeko eman behar diren urratsen bilduma dira. Jakina, aplikazioa zenbat eta konplexuagoa izan, orduan eta urrats gehiago egingo ditu, eta funtzionalitate gehiago izango ditu. Aplikazio horiek egiteko moduak eragina izango du emaitzaren azken kontsumoan. Eta horretaz ari da software berdea, energiaren ikuspuntutik eraginkorra izan dadin garatzea”.

Nola lortzen da hori? “Batzuetan, kontsumoa murrizteko lan-fluxua aldatu beharko da; beste batzuetan, algoritmo bat optimizatu. Batzuetan, aplikazioaren arkitektura aldatu behar izaten da, hau da, datuak gorde edo sortzen diren lekutik gertu mugitu behar da konputazioa. Adimen artifizialaz bestelako entrenamendua egin behar izatea edo konpresio-algoritmoak aldatu behar izatea ere gerta daiteke”, laburbiltzen du Gonzalo Ruiz de Villak, GFT taldeko teknologia-zuzendariak eta GreenCoding-eko arduradunak. Ekimen ireki horrek softwareari lotutako emisioak eragozteko lan egiten du.

Euskarri digitaleko ekosistemaren barruan, datu-zentroak energia-kontsumo handiagatik nabarmentzen dira. Eraikin batean kokatutako espazio fisikoak dira, eta erakunde baten edo zerbitzu-hornitzaile baten datuak bildu eta prozesatzen dituzte. Urteko 365 egunetan 24 orduz martxan daude, eta energia asko eskatzen dute: hoztea, berokuntza, aireztapena, aire egokitua, argiztapena…

Ahalik eta ingurumen-inpaktu txikiena bermatzeko, Green Data Center edo Datu Zentro Berdea garatzen ari dira. Energia berdeak edo berriztagarriak erabiltzen dituzte (eguzkiarena edo eolikoarena, adibidez), eraginkortasun energetikoa maximizatzeko diseinatuta daude eta modu iraunkorrean eraikita daude. Era berean, argiztapen-sistema mekaniko, elektriko eta informatikoek ingurumena errespetatzen dute eta ia ez dute hondakinik sortzen, eta sortzen direnak birziklatu edo berrerabili egiten dira.

Europako Estrategia Digitalaren helburua da 2030erako “klimaren aldetik neutralak diren, energiaren eta jasangarritasunaren aldetik oso eraginkorrak diren” datu-zentroak lortzea. Europako Batzordeak nabarmendu duenez, beharrezkoa da Datu Berdeen Zentroen sorrera bultzatzea. Europar Batasunean bereziki kezkatzen du hodeiko konputazioa garatzeko modua, energiaren aldetik eraginkorra izatea nahi baitu.

Mezu elektroniko bat bidaltzen dugun bakoitzean, bideo bat ikusten dugu streaming-ean, bideo-dei bat egiten dugu edo WhatsApp-eko mezu bat bidaltzen dugu energia gastatzeko. Sarearen bidez bidaltzen dugun informazio digital hori guztia datu-zentro batera iristen da. Zentro hori piztuta egoten da eguneko 24 orduetan, nahi dugunean sartu ahal izateko. Gainera, datu horiek guztiak dituzten instalazioek hoztuak eta bikoiztuak egon behar dute segurtasunagatik, eta horrek gastu energetikoa eta, ondorioz, kutsadura handitzen ditu.

Website Carbon-en azterlan baten arabera, Internet mundu osoan erabiltzeak bakarrik 416,2 terawatt-ordu (TWh) kontsumitzen ditu urtean, Erresuma Batuak guztira eskatzen duen energia baino gehiago.Web orri batera egindako bisita bakoitzak 6,8 g CO2 sortzen ditu, batez beste. Google-k aitortu duenez, bere plataforman egindako bilaketa batek 0,2 gramo CO2 askatzen ditu: mila bilaketa kilometro batean auto bat gidatzearen parekoak dira.

• Interneteko bilatzaile ekologiko nagusiak

Javier Rodeiro Vigoko Unibertsitateko Informatika Ingeniaritzako Goi Eskolako irakaslearentzat, datu horiek, kezkagarriak izan arren, ez dira oso zehatzak. “Ez dago karbono-aztarna kalkulatzeko egiazki onartutako estandarrik, eta, beraz, kontsumo posibleen hurbilketak baino ez ditugu egiten. Lantzen ari garen prozesuak eta ordezkatzen ditugunak kualitatiboki konparatzea gustatzen zait niri. Gure ustez, gaur egungo komunikazioek kostu energetikoa badute eta beste komunikazio batzuen ordez telefono deiak, faxa, telegramak edo posta bidezko bidalketak egiten badira, ez dut uste hazten ari garenik, baizik eta giza jarduera horiek sortuko luketen karbono-aztarna murrizten ari garenik”, azaldu du.

Baina adituek ohartarazi dute kutsadura digitalaren arazoa egiten den komunikazio kopuruan dagoela. Minutu oro, 41,7 milioi mezu bidaltzen dira WhatsAppen, 1,4 milioi dei egiten dira eta 500 bideo-ordu igotzen dira, ‘Data Never Sleep 8.0’ txostenaren arabera.

Gainera, gero eta gailu gehiago egiten dira. Gaur egun, 34.000 milioi smartphone, ordenagailu, bideo-kontsola eta telebista daude munduan. Greenpeaceren aburuz, “trafiko digital frenetiko horren aztarna ekologikoa munduko elektrizitate-kontsumo neurrigabearen parekoa da”.

Norbanakoen, erakundeen eta enpresen lana da kutsadura digitala geldiaraztea. Baina, benetan dakigu gure kontaktuei katutxo-bideo bat bidaltzen diegunean CO2 emititzen ari garela? “Kontsumitzaile gehienak ez dira jabetzen teknologia erabiltzeak duen eraginaz, eta logikoa da”, dio Coral Calerok. Gure banakako ekintzek pisu gutxi izan dezaketen arren, “erabiltzaile kopuruaren biderketa-efektu hori da arazoa eragiten duena”, dio adituak.

Calerok, adimen artifizialaren eragin sozial eta etikoaren behatokiko (OdiseIA) algoritmo berdeen arloa zuzentzen duenak, uste du kontsumitzaileari jarrera aldatzeko datuak eman eta portaera hobea izaten lagundu behar zaiola. “Hor daude arrasto batzuk erabili nahi dituenarentzat: bideo batek irudi batek baino askoz gehiago kontsumitzen du, eta irudi batek testuak edo emotikonoek baino askoz gehiago”, azpimarratu du.